Book: Salvation (mizo)

HOME > BOOKSTORE  > SALVATION (Mizo)

salvation-mizo

CHHANDAMNA
CHANCHIN THA
MOSES R CUNG

Salvation Lessons in Mizo

THU HMA HRUAI

He lehkhabu chhandamna chanchintha chhuah thei tura min siamtu kan Lalpa chu fakin awm rawh se. Amen.

He chhandamna chanchintha lehkhabu I chhiarin chhiar liam mai lo la, hriatfiah tumin chhiar la, Lalpan hriatfiahna a pe bawk ang che. Zawhna ho hi chhang la ahnuaia ka address ah hian min lo thawn dawn a nia. Nangma ngaihdan anga chhang tawp lovin lehkhabu I chhiar zawh hnua i chhang turin ka ngen che a ni.

He lehkhabu hmang hian midang hnenah pawh chhan damna chanchintha I hril thei bawk a. Zawhna te chhang ve turin lo hrilh darh zel la, tichuan Lalpa tana rawngbawltu I ni ve tihna a ni. Mi zawng zawng hi chhandam ngai kan ni a, hriat loh avanga ngaihsak duh lo tam tak an awm a, hria ni sela mahni chhandamna tur ngaihven duh lo an awm lo tur. I theih ang tawka chhandamna chanchintha hi i hril ve ka beisei a ni. Lalpan malsawm che rawh se.

Kristaah I hna thawh pui,

Rev. Moses R.Thawngcung

All rights reserved. Written permission must be secured from the author to use or reproduce any part of this book, except for brief quotation in critical reviews or articles.
All Scriptures quotations in this book are taken from the New International Version (NIV)
First Printing April 2001
Second Printing August 2013
Third Printing September 2016
Mizo Dialect (1st Printing) November 2016

.

Zawn Awlna

.

^

Zirna (1)

PATHIAN DUHBER

Pathian duhber chu nang leh kei chhandama kan awm hi a ni a, 1Tim 2:4 ah chuan, “ Pathian duhber chu mi zawng zawng chhandama awmah leh thutak hriaah a duh a ni,” a ti a ni. Unau, nang ngei pawh hi mi zawng zawng zinga tel i nih ve avangin chhandama i awm hi Pathian duhber chu a ni. Chhandamna chang tu ini ve duh em?

RINNA IN
Bible chuan, “A khawngaihna avanga rinnaa chhandam kan ni,” a lo ti a (Eph.2:8-9). Pathian khawngaihna ringtu kan nih hian chhandam fa nihna kan chang a. Mi hringte khawngaih hi Pathian tih tur a ni a, Pathianin min khawngaih tawh avang in mihring lam atang chuan rin mai hi a tih tur awm chhun chu a ni. Unau, Pathian khawngaihna chu I ring duh em?

HRIATNA ATANGIN
Chhandamna changtura mihring lam atanga a tih ngai awm chhun chu rinna a ni tih kan hre tawh a. A nih chuan rinna chu eng tin nge kan neih ang? Bible chuan, “rinna chu hriatna avangin a lo awm thin a, tin, hriatna chu Krista thu avangin a lo awm,” a ti a ni. Hriatna awm lovin rinna a awm theilo tihna a ni ber awm e. Rom. 10:14 ah pawh, “an hriat lohva chu engtin nge an rin ang?,” a lo ti bawk a ni.

RINTLAK DEUH BIK
Mihring te hi rinna kal tlanga in kawm thin kan ni a, tawngkam thiam deuh bikte sawi hi kan ring zual bik a, mahse dawtsawi ngailo Pathian sawi erawh kan ring duh ngai lo. Pathianin thu min tiam thin te hi kan awih mai thin lo va, Pathian thutiam aiin mihringina thu min tiam hi kan pawm zawk fo a ni. Bible chuan, “Mihring hriattirna mah kan pawm chuan Pathian hriattirna chu a ropui zawk si a,” (I John 5:9) a ti a. Mihring sawi aiin Pathian sawi hi kan ring zawk tur a ni. Pathian sawi nge mihring sawi i rin zawk? Pathian sawi i ring zawk a nih chuan Pathian sawi zawng zawng i pawm a ngai a, i hria emaw hre lo emaw Pathian tawngkam/ sawi a nih phawt chuan i pawm a ngai tihna a ni. Chutianga i tih chauhvin Pathian ring i ni thei dawn a ni. Pathian sawi pawm si lovin Pathian ring a nih theih loh a ni.

HMUHDAN A IN ANG LO
Eng vanga mihringte hian Pathian sawi hi ring theilo fo nge kan nih tih chuan Pathian hmuhdan leh kan hmuh dan a in an thin loh vang a ni. Pathianin tihian a sawi a, “Lalpa chuan mihring en dan angin a en ve si lo va,” a ti a. Tihian a sawi leh a, “ Ka ngaihtuahte hi i ngaih tuahte a ni si lova, i awm dante hi ka awm dan a ni hek lo, LALPAN a ti. Van khi lei aia a sang zawk angin ka awm dante hi in awm dante aiin a sang zawk si a, ka ngaihtuahte pawh hi in ngaihtuahte aiin a sang zawk bawk a ni,”(Isai.55:8-9) a ti.

Bible chang tarlan te atang khian Pathian ring thei tur chuan mahni hmuh dan paiha Pathian hmuh dana kan hmuh a ngai tih a lang chiang hle a ni.

PATHIAN HMUH DAN LEH MIHRING HMUH DAN
A hnuaia kan ziah te pahnih zinga a chunga mi zawk hi Pathian hmuhdan a ni a, a hnuaia mi hi mihring hmuhdan a ni.

1. Taksa aiin thlarau a pawimawh (Mt. 16:26)
Thlarau aiin in taksa a pawimawh zawk.
2. A ram leh a felna zawng hmasa rawh u (Mt.6:31-33).
Khawvel thil zawn hmasak tur.
3. Vana thil awm te zawn tur (Kol.3:2).
Khawvel thil zawn tur.
4. Vanah ro khawl tur (Mt.6:19).
Khawvelah ro khawl tur.
5. Pathian rin tur(Ps.118:8-9).
Mihring rin tur.

Kan thil tarlan te atang ngei pawh khian mihring ngaihdan, hmuhdan leh Pathian ngaihdan, hmuhdan in an loh zia a chiang hle a ni. In ang pakhatmah a awm lo a ni. Kan ka chauh vin Pathian sawite kan “Amen” thin a, kan nun dan atanga en chuan kan chiang chiah lo tih a chiang hle thung a ni. Pathian hmuhdan leh kan hmuhdan a in an loh miau avangin kan ring thei lo thin a ni.

PAIH A NGAI
Pathian hmuhdan leh mihring hmuhdan a in an loh avangin in ang tur chuan a tu emaw zawk zawk hmuhdan leh ngaih dan paih/thlak a ngai a, Pathian chu engkim chunga thunei tu leh siamtu a nih avangin dawt a sawi a rin awm lohva, mi hring hmuh dan leh ngaihdan zawk hi paih ngai zawk chu niin a lang. Pathian ring thei tur chuan mihring ngaihdan paih a, Pathian hmuh dana kan hmuh ve a, kan pawm hi a tula, chutianga kan tih chauhvin Pathian leh a thusawi te kan pawm thei a nga, kan nunpui thei bawk dawn a ni.

Zirna 1 ZAWHNA TE
1. Pathian duhber chu mi zawng zawng _______an awm hi a ni.
2. Chhandamna chang turin Pathian lam atang _______leh mihring lam atang a tul a ni.
3. Rinna chu _____________ atangin a ni.
4. Rinna awmzia chu kan hriat te hi a ni.
5. Mihring tawng ai chuan ________tawng a rintlak zawk.
6. Pathian kan rin theih loh chhan hi kan ______dan a in an loh vang a ni.
7. Pathian chuan a ram leh a felna min zawn tira, mihring te erawh chuan ______ kan zawng.
8. Pathian leh mihring hmuhdan/ngaihdan ah___________ hmuhdan/ngaihdan chauh a dik a ni.
9. Pathian ring turin___________hmuhdan/ngaihdan paih a ______ hmuhdan/ngaihdan pawm a ngai.

.

^

Zirna (2)

PATHIAN RORELNA

Zirna pakhatnaah khan Pathian ring thei tur chuan Pathian hmuhdan anga kan hmuh ve a tulzia leh Pathian hmuhdan chauh a dik zawkzia kan hre tawh bawk a. Engvanga chutianga sawi thei nge kan nih le?

RORELTU
Misualte chunga roreltu hi Judge (roreltu) a ni a, Judge hmuhdan hi a pawimawhber a ni. Misualin eng ang pawhin ama in hriatdanah fel leh tha angin in hre mahse Judge berin misual a tih chuan awmzia a awm chuang lo a ni. Rorelna chu misual chungah a thleng dawn tho tihna a ni.

Khawvel mi zawng zawng chunga roreltu tur chu Pathian a nih thu Isaia chuan tihian a lo sawi a, “Pathian chu kan roreltu a ni,” a ti a ni (Isai.33:22). Pathian chauh hi kan judge a nih avangin Ama hmuh dan leh a thu chauh hi a pawimawh bera, mihring hmuhdan hian kawngro a su hran lo a ni.

ENGKIM SIAMTU A NI
Roreltu (Judge) nihna hi sawrkar chauhvin a pe thei a, Pathian erawh tuin nge Judge nihna pe le? Tuman an pe lo a ni. A chhan chu Amah aia nihna sang nei an awm lova, Amah hi engkim siamtu ber a nih vang a ni. Nu leh pa ten an fa naute chunga rorel theihna an neih angin; Pathian pawhin a thilsiam mihringte chungah hian rorel theihna thu neihna a nei ve bawk a ni.

HRE LO MAHLA
Ka thian, i awmnaah khan tunge roreltu tih hrelo mahla, thil sual i tih chuan rorelsakin i awm dawn tho a ni. Chutiang bawkin Pathian hi roreltu a ni tih hre lovin enga tan mah ti lo mahla; engtik ni ah emaw chuan i chungthu a la rel ngei ngei dawn a ni. Bible chuan, “Tin, lalthutphah lianpui var tak leh a chunga thu chu ka hmu a, a hma ata chu lei leh van an tlan bova, an tan hmun reng a awm ta lova. Tin, mithite, alian a tein, lalthutphah hmaa ding ka hmu a; tin, lehkhabute an hawng a; tin, lehkhabu dang, Nunna Bu chu an hawng bawk a; tin, mitthite chu lehkhabute a ziak an thiltih ang zela relsakin an awm ta a,”a ti a ni (Thup.20:11:12).

A chunga kan tarlan chang khi rorelna hnuhnung ber a ni dawn a, khaw vel tawp hnua mi zawng zawng an thih hnua rorelna a ni dawn a ni. Rorel na hmachhawn tute hi mithi tawhte hlir an ni. Mihringin kan ngaihtuah sual fo chu kan thih hnu hian engkim a tawp vek a nga, rorelna te buaina te a awm tawh dawnlo tih hi a ni. Diktaka sawi chuan mihring kan thih chiah hian buaina hi a in tan dawn chauhva, inchhirin awmzia a neih tawh loh hun a ni dawn bawk a ni. Chuvang chuan mahni buaina tih reh duh vang maiin mahnia in tihhlum mai loh tur a ni. I thi a nih pawhin rorelna i hmachhawn dawn tho tho a ni.

Bible chuan tihian a sawi a, “Mihring tan vawikhat thih hi ruat a ni,” (Heb.9:27) a ti, rorelna chu mihring kan thih hnua awm tur chu a ni. Chu rorelna ata zalen thei tur chuan tun kan dam chhung huna lo in peih lawk a ngai a ni.

RINGLO MAHLA
Pathian hi roreltu (Judge) angin pawm lovin awihlo mahla i rin avanga Judge hna thawk a nih loh angin i rinloh avanga thawk lo tur a ni chuang lo a ni. I ring emaw ringlo emaw i chunga roreltu tur chu Amah tho tho hi a ni. Nova hun lai pawh khan tuilian hmangin ro a rel dawn thu hrilh lawk a ni a, an awih emaw awih lo emaw a hun a thlen chuan an chung ah tuilianin ro a rel tho tho a nih kha. An rin loh avangin rorel na kha an pumpelh chuang lo a ni, Nova te chhung tih loh chu an vaiin an thi vek a nih kha (1Pet. 3:19-20).

Babulon lal Nebukanezara pawh a in chhuanga a chapona avangin Pathian rorelna a chungah a thleng a nih kha. Mihring dinhmun atang ramsa ang maiin a lo awma, mihring zing a ta um chhuah hial a tawk bawk a ni. Nebukanezara hnena thu thleng chu hetiang hi a ni,” Mihring zing ata hnawh chhuah I ni ang a, i chhenna chu ramsate zingah a ni ang; sebawng anga hlobet eitir ini anga, i chungah hun sarih a ral ang; chungnungbera chuan mihringte lalna ram chungah thu a nei a, a duhsak apiang hnen ah a pe thin a ni, tih i hriat hma loh chuan,” a ti a ni.

Lal Nebukanezara chu Pathian rorelna angin kum sarih chhung zet ramsa anga a awm hnuah, “Chungnungbera chu mal ka sawm a, nung renga chu ka fak a, ka zah a, a rorelna chu cha tuan rorelna a ni a, a ram chu chhuan awm chhung zawng zawng a ni si a; tin, leilung luahtu zawng zawngte hi engmah lova ngaih an ni a; van sipai rualte zingah leh leilung luahtute zingah chuan a thu thu in a ti a, tumahin a kut chu an chawlhtir thei lova, a hnenah, “Nangin eng nge i tih?” pawh an ti thei hek lo,” tiin Pathian rorelna leh thiltih theihna chu pawm lehin mihring rilru pangai a rawn pu leh ta a ni.

Nebukanezara hi Pathian nung ring a ni lo, mahse Pathian rorelna hi a ni ang lal chungah pawh a thleng tho a, nang leh kei chungah pawh hian engvangin nge a thlen loh bik tehlul ang le? Pathian thuneihna chu engmahlo ang maiin kan ngai dawn em ni?

PATHIANIN THIAM CHANGA MIN PAWM CHAUHVIN
Pathian hi mi zawng zawng chunga roreltu a nihzia kan hre tawh a. Ama thiam chantirna chang kan nih chauh vin nang leh kei chu kan zalen thei dawn a lo ni. Bible chuan, “Mi, LALPAN khawlohna neia aruat lohva, a thlarauva tih derna reng reng awm lova chu, a eng a thawl e,” a ti a ni (Sam 32:2).

Chu mi avang chuan mi tupawh mahni ngaihdan leh hmuh dan paih a, Pathian hmuhdan leh ngaihdan hriaa Pathian rorelna anga awm mai tur a lo ni.

Zirna(2) ZAWHNA

1. Misual chunga roreltu(judge) hi tu nge a nih?_______
2. Mi zawng zawng chunga roreltu tur hi tunge a nih?___
3. Engtin nge Pathian hi roreltu(judge) a nih theih?______
4. Unau, roreltu hi tu tih hre lo mahla thil sual I tih chuan I chungah rorelna a thleng dawn tih hi I pawm em?__________
5. Thupuan 20:11-12 ah hian tute nge rorelna hmachhawn le?_______
6. Mihring hi a thih hnuah eng nge a hmachhawn dawn?________
7. Nova hunlai khan Pathian rorelna an chunga thleng tur ngaihsak lo mahse rorelna kha an tuar tho em?________
8. Tu in nge Nebukanezara kha ramsa anga chantir?_____
9. Nebukanezara khan tu rorelna nge a pawm leh?_______
10. Unau, Pathian hi kan roreltu(judge) a ni tih I pawm em?
___________________

.

^

Zirna (3)

THLARAUVA BIAK

Zirna(2) ah Pathian chu mi zawng zawng chunga roreltu a nih thu kan hre tawh a, roreltu Pathian chuan Amah chu thlarau va be turin thu min pe a.

THLARAUVA BIAK TUR
Isuan “Pathian chibai buktu tak takten thlarau leh thutakin Pa chibai an buk ang, Pa in chutiang mi chu a chibai buk tu turin a zawng a ni. Pathian chu Thlarau a ni; a chibai buktu ten thlarau leh thutakin chibai an buk tur a ni,” a ti (John.4:23-24).

ENGTIA BIAK TUR NGE NI ANG?
Pathian chu thlarauva engtia biak tur nge ni ta ang le? Tam tak chuan thlarauva biak awmzia chu hetiang te hi a ni, kan ti thin a.

(a) Thinlung taka biak
(b) Thinlung leh taksaa biak
(c) Rinawm taka biak, tih te hi a ni.

Nimahsela a chunga kan sawite khi thlarau nena in zawm an nih loh avangin a diklo a ni tih kan hre thei a. Thin lung chu thla rau a ni si lo a ni.

TAKSA, THINLUNG, THLARAU
Pathianin mihring hi taksa, thinglung, thlarau neiin a siam a, chung zinga mi Pathian nena in anna an neih chu thlarau hi a ni. Mihring te hian an thlarau kal tlangin Pathian hi an be pawh thei a, chu thlarau nena Pathian a bia a nih chuan Pathian duh zawng a lo tling thin a ni. Thlarau ve ve an nih van a ni.

Paula chuan, “Pathian chuan Thlarauvin thu min hriat tir thin a ni,” a ti a (I Kor. 2:10). Chuan, “Thlarau ngei chuan keimahni thlarau nen Pathian fate kan ni tih min hriattir thin,” a lo ti bawk a ni (Rom. 8:16). Pathian Thlarau leh kan thlarauvin inzawmna an neih chauhvin Pathian chu thlarau vin kan be thei chauh tihna a ni.


A chunga picture kan dahah khian Pathian Thlarau leh mihring thlarau a in zawma, a awmzia chu mihring thlarau hian Pathian Thlarau zawmin a nung tihna a ni. Pathian duh zawng pawh a nih mai bakah a duh zawng pawh a hre thei a ni. Tichuan mihring thlarau hian thinlung chu a lo control a, thinlung chuan Pathian duhzawng a lo hre thei ve ta a ni. Thinlung pawh chuan Pathian duh zawng angin taksa chu a control thei ve ta bawk a ni. Tichuan Pathian duhzawngin mihringte chu an lo nung thei ve ta a ni. Pathian duhzawnga a awm chiahin mihring taksaah Pathian ropuina a lo langa, Adam leh Evi te pawh thawmhnaw an hak a tulloh chhan a ni bawk a ni. Mahse nang leh kei erawh Pathian Thlarau nen kan in zawm tawh loh avangin kan mawi tawh lova thawmhnaw kan hak a tul phah ta a ni. Make-up te hmangin rimtui nan perfume thleng hman a lo ngai ta a nih kha.

PATHIAN NENA INTHEN
Mihring zawng zawngte pa, Adama chu Pathian nena in zawmin dinhmun tha tak a lo nei thin a, mahse Setana thu a awih zawk avangin Pathianin eilo tura a tih; chhia leh tha hriatna theirah chu eiin misualah changin; Pathian nena an inzawmna a chat a nih kha. Pathian nen an inthen pawh kan ti thei bawk a ni.


A chunga picture ah khian Pathian leh mihring inzawm na chu sual avangin a chat tih kan hre thei a (Isai.59:2). Mihring thlarauvin Pathian nunna a zawm theih tawh loh avangin a thi a ni. Pathian duhzawng pawh a hre thei tawh lo a ni. Mihring thlarau leh Pathian inzawmna an neih tawh loh avangin thlarauvin thinlung hnenah thu a hrilh thei tawh lova, mihring chu thinlung leh taksa chauhva nung leh che a ni tawh a ni. Pathian aiah Setana’n a control ta zawk a ni (Eph.2:1-3). Hetiang vang hi a nia mihringte hi eng ang pawhin Pathian thu inhrilh mah ila kan ngaithla peih lova; hriat pawh kan hre thiam thei lo a ni. Tisa lam thu kan sawi erawh kan hre thei em ema, ngaih thlak nuam pawh kan ti hle bawk a ni.

Setan’n Isua hnenah, “Khawvel hi ka hnena pek a ni tawh si a, ka duh apiang hnenah ka pe bawk thin a ni,” a ti a (Lk.4:6). Mahse Isuan ala lova, a hnial zawk a ni. Engtin nge khawvel hi Setana ta a nih theih le? Pathianin Adama hnenah a pe a, Adam’n Setana thu a awih avangin thuneihna chu Setana hnena pek a lo ni ta a ni. Setana khawvelah hian nuamsipbawl na engkim mai hi a tel veka, sum te, finna te, mawina te, thuneih duhna te, nunphung (culture) te, etc a tel veka, chutiang hmang chuan Setana hian mihringte hi min hruai bo thina, mihringte lahin thah tura a hruai anni tih an in hre si lova, an zui dul dul mai a ni. Engang pawha in ring tura hrilh kan nih pawhin kan awih duh lova, Setana khawvela awm, mawina leh nawm sipbawlna ringawt ngaihtuahin kan hun kan hmang rala, a pawi tak zet a ni.

Pathian leh mihring inzawmna a chah tawh avangin thlarau leh thinlung chu taksa chhung ata a chhuaka (a thi tihna), meidil chu a kalna hmun tur a ni a, taksa erawh leivut ah a chang leh dawn a ni.

RAMSA AH KAN CHANG
Mihring chu thlarau thiin taksa leh thinlung chauhva a nun tawh avangin Pathian duh zawng a hre thei tawh lova, Adama thlarau chu awm reng chung siin awm lo ang a ni tawh a ni. Chumi avang chuan mihring hi thinlung leh taksa chauhvin a nung tawh a, ramsa ang lek a lo ni tawh a ni. Ram sa te pawh taksa leh thinlung duhna chauhvin an nun ve vang a ni. Mihring chu mihring dinhmun atang ramsa din hmunah a tlahniam ta sawt a ni.

Adama chithlah zawng zawng hi ramsa an ni vek a, piantirh ata thlarau lama thi saa piangin taksa thinlung chauh nungin an lo piang tawh a ni. Thufing 30:2 ah chuan, “Kei hi ramsa ang mai ka ni, mihringin hriatthiamna an neih hi ka nei ve lo,” a ti a ni.

PATHIAN THINURNA AN TUAR
Mihring te hi thinlung leh taksa duhna chauh zuia nung an nih avangin Pathian thinurna an tuara, Pathian thin urna faah an lo piang a ni (Eph.2:3). Ka thian, nang leh kei hi kan piantirh atang,

(1) Ramsa angin kan piang a, chu mi avang chuan thin lung leh taksa duhna chauh kan zui thin a ni (Thufing.3:2).
(2) Pathian nen kan in zawm tawh lova, Pathian duh zawng pawh kan hre thei tawh lo a ni (1Kor.2:11,14).
(3) Chatuan nunna kan chan a, kan khawvel nun a tawp chuan meidilah kan kal dawn a ni (Gen.3:17, 21-24).
(4) Pathian thinurna tuartu kan ni a, thlamuanna neilo te kan ni (Eph.2:3).

SUAL PAIHBO A NGAI
Mihring, ama in hriat danah chuan mihring ni mahse Pathian mit hmuhah chuan ramsa a ni a, Pathian a biak pawhin thinlung leh taksa chauhvin a be tawh thung a ni. A awmzia chu mahni rilru hlimna tur leh taksa nawmna turin Pathian a be thin tihna a ni. Mahse a biak Pathian chuan mihring biakna chu a pawm lo a (Mt.15:8-9). Thlarauva biak chauhin a pawm thei dawn a ni. A awmzia tak zawk chu Pathian leh mihring thlarau in zawm leh a ngai tihna a ni. Mahse Pathian leh mihring inkar ah sual a awm avangin a inzawm thei tawh lova, thlarau pawhin a biak theih tawh loh a ni. Sual chu paih a ngai a, sual thu chu zirna 4 ah kan zir leh zel ang.

Zirna 3 ZAWHNA

1. Pathian chu engtia biak tur nge?
2. Thinlung taka biak hi a dike m?_____________
3. Mihring hi taksa,thinlung leh thlarau neia siam kan ni em?__________
4. Taksa,thinlung leh thlarau ah hian khawiber hi nge Pathian kan anna?_______
5. Pathian duh zawng hi kan eng hian nge hre thei?_________
6. Pathianin mihring hi eng kal tlangin nge a biak pawh thin? _________
7. Mihring thlarau hian eng nge a control?
8. Thinlung hian eng nge a control?______
9. Pathian leh mihring in zawmna ti chattu hi eng nge?_____
10. Pathian nena inzawmna a chah hnuah mihring hian eng nge a zui?_____
11. Taksa leh thinlung duhna chauh zuitu te hi eng nge an nih? _________
12. Engtik atang nge ramsa ah kan lo chan?_____
13. Piantirh ata Pathian nena in zawm lo kan nih avangin tu duhna nge hre lo va kan awm?____
14. I thih hnuah I taksa hi engah nge a chan dawn?____
15. I thih hnuah I thlarau khawiah nge a kal dawn?____
16. Taksa leh thinlung duhna chauh mihringin a zui a vangin tunge thinrim?____
17. Mihring hi Pathian aiah tu in nge control?_____
18. Pathian chu thlarauva be thei turin eng nge paih ngai?___
19. Thlarau nen Pathian I be duh em?_____

.

^

Zirna (4)

SUAL THU

Zirna pa(3) ah Pathian leh mihring in zawmna ti hrangtu chu sual a nihzia kan zir tawh a, chu sual chu kan paih chauhvin Pathian chu thlarau nen kan be leh thei dawn a ni. Sual paih bo thei tur chuan sual thu kan zir hmasak a ngai a, damlo enkawl tur chuan an natna hriat hmasak a tul angin Pathian hmuhdan in sual hi eng nge a nih kan hriat a ngai a ni.

SUAL CHIHNIH
Pathian hmuhah sual chihnih a awm a, chungte chu:

1. SUAL BUL leh
2. TIH SUAL te an ni.

SUAL BUL
Sual bul hi mahni tih chhuah a ni lova, pianpui nihna/ kan pianpui a ni a. Lal Davida chuan, “Ngai teh, khawlohnaa dinin ka awm a; ka nun sualin mi pai a,” a ti a ni (Saam.51:5).

SUAL A LO AWM DAN
Sual bul hi mihring zawng zawng te pa, Adama kal tlangin a rawn awm a, Pathianin Adama a siamlai khan taksa thinlung thlarau, a vaiin a tha vek a (Gen. 1:30). Adama chu a nupui Evi nen Pathianin Eden huanah a dah a (Gen.2:15). Pathianin ei loh tur a tih chhia leh tha hriatna thei rah chu eiin (Gen.3:6-7), Pathian hmuhah misual an lo ni ta a ni (Rom. 5:19). Thupek bawhchhiat hi sual a ni (1John 3:4). Adam leh Evi chuan Pathian thupek chu an bawhchhiat avangin mi sual an lo ni ta a ni. Adama hian sual kan tih thin, tualthah, rukruk, uirena te a ti lo, a tihsual chu thuawih lohna a ni. Chu chu sual zawng zawng bul a ni.

RO CHHIA
Adama leh Evi ten an chithlah zawng zawngte hnenah “sual” ro chhe tak chu an ro chun zela, Misual Adama leh Evi te fa zawng zawng chu an mahni angin misual ah an lo piang vek a ni. Pianpui sual chu sual bul chu a ni. Thenkhat chuan sual bul mihringa chi anga awm hi a awm an ring lova, thilsual kan va tih chhuah chauhva awm angah an ngai fo bawk a, mahse kan Bible hian sual bul a awm zia min hrilh chiang hle si a ni.

(a) Mi pakhat avangin
“Mipa pakhat avangin sual khawvelah a lut a, sual avangin thihna a lut bawk a, chutiang bawkin mi zawng zawngin thil an lo tihsual avangin thihnain mi zawng zawng a fan chhuak ta a ni,” a ti (Rom.5:12).

Bible in sual chu mipa pakhat hnen atanga a lo awm thu a sawi a, mi tamtak hnen atangin a ti lo a ni. Mipa pakhat a tih chu Adama a ni a, sual vangin thihna a thleng ta a ni. Chumi avang chuan thi thei tawh phawt chu misual an ni. Thil sual ti theilo nausen, nu pum chhunga awm te pawh an thi thei bawk a ni. Upat hnua thiltih sual avanga thi an ni lova, sual vanga thi tih hian thiltih sual vang nilovin sual bul sawi duhna zawk a ni.

(b) Thuawih loh avangin
Mi pakhat tih mawh avang khan mi tam tak chu mi sual an lo ni ta a, chutiang bawkin mi pakhat tih-awih avang khan mi tam tak chu mi fel an lo ni ta a,”(Rom. 5:19).

A hmasa zawk mi pakhat a sawi khi Adama a ni a, Pathian thu a awih loh avangin mi zawng zawng chu misual an lo ni ta a ni. Unau, nangma tihsual avanga mi sual rawn ni ta mai I ni lova, i piantirh ata mi suala rawn piang i ni zawk a ni.

(c) A thianghlim lo
Bible chuan, “Tunge thianghlimlo ata thiang hlim la chhuak thei le? Tumahin,” a ti a (Joba.14:4).

Mihring hian Pathian hmaah thianghlimna a nei lova (Isa. 64:6), nu leh pa zawng zawng te pawn sual an nei vek bawka, sual nei nu leh pa atangin sual neilo a piang thei lo a ni. Sual nei fa te chauh an hring chhuak thin a ni.

(d) Thianghlim a theih loh
“Thianghlim turin mihring hi eng nge a nih? Hmei chhe hrin hi fel turin eng nge a nih?”(Job.15:14).

Kan Bible chang tarlan sawi tumber chu hmeichhe hrin mihring te hi an thianghlim lova, mi fel tumah an awm lo, tihna a ni. Khawvelah hmeichhe hrin loh fa kan awm loh avangin tumah thianghlim kan awm lo, tihna a ni.

(e) Piantirh ata tha lo
“Mi suaksualte chu an nu pum chhung atang renga Pathian laka thenin an awm a; an pian veleh dawt thu sawiin an vak bo thin,” (Saam.58:3).

Mi suaksual nihna hi pianpui a ni a, dawtsawi hmang nihna pawh hi pianpui nun tho a ni. Tumah kan bang bik lo a ni. Dawt sawi ngailo leh mi fel tumah kan awm lo a ni. Mihring hi sual saa piang an tih hi a dik zia a chiang hle si a ni.

PATHIAN CHUNGA SUAL
Pianpui nihna sual hi Adama vang a ni a, mihring chunga sual kan ni lova, Pathian chunga ti sual zawk kan ni. Adama chu Pathian chungah thil a ti suala, a fate pawh Pathian chunga ti sual an ni ve bawk a ni.


SUAL MAN CHU THIHNA
“Sual man chu thihna a ni,”(Rom6:23), “Sual avangin thihna a lut,” (Rom.5:12). Bible chuan sual man chu thihna a ni a ti a, chuvangin thi tih awmzia kan ngaihtuah a ngai tawh a, thihna chithum (3) a awm thu kan hre thei bawka, chung chithumte awmzia chu, “In thenna” tih a ni.

(a) Taksa thihna
Taksa thihna chu taksa leh thlarau inthenna a ni a, taksa chhung ata thlarau a chhuah hian taksa chauh chu mithi kan ti thin a ni. Biakin vengtu fanu a thih pawh khan Isuan a thlarau a ko leh a, a nung leh a nih kha (Lk.8:53-55).
Taksa a thih hnuah ringtu thlarau leh thinlung chu vanramah a kal anga, ringlotu thlarau chu meidil ah a kal dawn a ni (Lk.16:22-23). Taksa chu leia siam a nih avangin leiah a kir leh dawn a ni (Gen.3:19). Taksa thih na chu nupui fanau, nu leh pa, u leh nau, thiante nena inthenna a nih avangin kan lungngai em em thin a ni.

(b) Thlarau thihna
Thlarau chu a thi thei tak tak lo, thi thei tak tak sela meidil a awm a ngai lo tur. Pathian nena inzawm
na a chah avangin thlarau chu a thi an tih chhan ber chu a ni. Adama thuawih loh avangin Pathian nena an in zawmna chu a chat a, Pathian nena inthenna chu thihna chu a ni.

Adama hian thlarau lama a thih hnu chauha fa a neih avangin a fate zawng zawng hi thlarau lama thi saa piang vek an ni. Nang leh kei pawh Adama chi thlah kan nih avangin thlarau lam thisa in kan lo piang a ni. Chu mi avang chuan kan taksa a thih veleh meidil kal kan hma bak a.

(c) Thih hnihna/ chatuan boralna
Vawihnih thihna/ thih hnihna awmzia chu damlaia chhandamna chang lova thi, thlarau nung lo, chatuan nun na neih loh avanga an thih hnua meidila tlak hi a ni. Bible chuan, “Mi dawih te, ring lo te, tenawm te, tual that te, inngaih ching te, dawithiam te, milem bia te, daw thei zawng zawng te chan tur chu mei leh kata kang dilah chuan a awm ang; chu chu thih hnihna chu a ni” a ti (Thup.21:8).

Zirna 4 ZAWHNA
1. Sual hi chi eng zat nge awm?_____
2. Sual bul hi tu vanga awm nge?_____
3. Sual bul hi tu chunga sual nge a nih?_____
4. Rom 5:19 a Adama sual hi eng nge a nih?_____
5. Thianghlim lo chhung atang thianghlim a chhuak thei em?_____
6. Mihring hi engtik atanga misual nge a nih?_____
7. Dawt sawi hi eng tik atanga in tan nge a nih?____
8. Sual man chu eng nge?
5. Thihna chithum te sawi rawh.
6. Thlarau thihna awmzia hi eng nge?_____Dawt sawi hi eng
7. tik atanga in tan nge a nih?____
8. Sual man chu eng nge?
9. Thihna chithum te sawi rawh.
10. Thlarau thihna awmzia hi eng nge?_____

.

^

Zirna (5)

TIH SUAL

Zirna (4) ah SUAL bul kan zir tawh bawka, tunah chuan tih sual thu ngaihtuah tlang ho leh ila.

THING LEH A RAH
Isuan, “ Thing chu a tha, a rah pawh a tha, in tih loh vek leh, thing chu a chhia, a rah pawh a chhia, ti law law rawh u”, (Mt.12:33) a ti a. Isua sawi angin thing rah tha leh thalo chu a kung a zir a ni. A kung that leh that loh chu, a chi-a zir a ni. A kung a that chuan a rah a tha a, a kung a chhiat chuan a rah pawh a chhia a ni. Chuvangin a rah hi a pawimawh ber lova, a chi zawk hi pawimawhber zawka chu a ni. Sual thu-ah pawh piantirh ata sual hi, a chi nen an in ang a, sual chi nei mihringte hi a kung an ni. Misual tih sual hi a rah a ni a, tih sual/ sual rah chu mi zawng zawngina kan hriat, tualthah te, thinrimna te, uire na te, itsikna te , mi huatna te etc te hi an ni. Chung sualna zawng zawng chu mihring hmuha tih a nih thin avangin mihring ngaihah sual bik riauvin a lang thin a ni.

A RAH VANG NILOVIN A CHI VANG A NI
Theihai kung ah hian theihai arah vang chauhin theihai kung a ni lova, a chi atanga theihai a nih vanga theihai ni zawk a ni. A rah loh pawhin, theihai kung a ni tho. Rah nei theihai kung chu, rah nei lo theihai aiin a tak bik chuang lo. Theihai kung an nihna a in ang reng a ni. Chutiang thovin, mihringte pawh thil sual kan tih avangin misual kan ni lova, misual kan nih avanga thil sual ti kan ni zawk a ni. Mihringte ngaihah chuan, thil sual kan tih avangin misual kan ni kan ti a, misual nilo turin insum tang tangna lam kan in zirtir thin a nih kha.

A NI THEI LO
Sual lama insum tang tangna hi a tha a, mahse misual chuan sual lo turin a in sum reng thei lo. Mihring hmaah in sum thei mahse, Pathian hmaah chuan a in sum theilo a ni. Bible chuan, “Ethiopia mi hangin a vun a tidanglamin keitein a zia a thup thei em? Chuti a nih chuan nangni thil sual tih ching thinte pawhin thil tha in tithei ang chu!”, a ti a ( Jer.13:23). Chu vangin, thil tha ti thei tur chuan Etiopia mi hangin a vun a thlak danglam theih hunah chauh kan ti ve thei dawn a ni. Keitein a zia a thup theih hun chu thil ni theilo a nih avangin, Pathian hmaah thil tha chu kan ti thei lo tih a chiang hle a ni.

SILHFEN BAWLHHLAWH
Mihring hmaah tha tia kan ngaih tamtak hi Pathian hma ah tha lo tam tak a awm a. I nungchang kha i chhuang viau mai thei, mahse Pathian chuan a ten lutuk, “Mi bawlh-hlawh angin kan lo awm ta vek si a, kan felna zawng zawngte pawh silfen bawlhhlawh ang a ni a” a ti a ni (Isa.64:6). Pathian hmaah chuan kan thiltih that te hi silhfen bawlhhlawh ang mai a ni. Mihring hmuhah chuan thiltha tih hi a tha lutuk, mahse misual thil tih chu Pathianin a ten tlat si a ni. Mihring chu tenawm tak a nih vang a ni. Pharin chaw tuitak pe che sela i ei duh a ngem? A chaw siam chu tui takzet mahse, phar siam anih avangin a chaw thlengin a tenawm vek a nih kha. Chutiang ang chiah chuan i thil tihte chu a tha lutuk, mahse Pathian hmaah chuan an thianghlim lo a ni.

SUAL NEILO ANGIN INHRIAT A THEIH
Mihring chu thim kara awm kan nih avangin kan sual kan in hmu thei lo va. Pharisai ten, nawhchizuarnu denhlum an tum khan, an sual reng an in hrelo, mahse Isuan sual nei lo chuan deng hmasa rawh se,” a ti a, tuman an denghlum ngamlo a nih kha ( Jn.8:3-9). Isua tawngkam khan an sualzia a hriattir a nih kha. Nang pawh Isua nen in inhmuh chuan, i sual zia ilo in hre dawn a ni.

THIL THA TITU
Mihring ngaihdanah chuan khawvelah thiltha titu an awm rin a ni. Mahse Bible chuan chiang takin a sawi a, “Tumah thil tha ti reng an awm lo, hre thiama, Pathian zawng reng reng an awm emaw, tiin, LALPA chuan van atangin mi hring fate hi a zuk en a. A ni lo lamah an peng ta vek a; bawlh hlawh takin an lo awm ta hlawm a, tumah thil tha ti reng an awm lo, pakhat te mah an awm lo,”( Sam.14:2-3) a ti a ni. Mi hring hmuh chuan thil tha titu kan awm ang, mahse Pathian hmuhah chuan thil tha titu tumah kan awm lo. Mi zawng zawng chu misual kan nih vang a ni. Misual chu sual tur chuah vin a piang si a ni.

SUAL TURA PIANG
Mihring ngaihah chuan, nausen pianghlim hi sual nei lovin a pianga, mahse thian sualte a kawm avangin misual a lo ni, kan ti thin. Mahse engkim mai hi a chi atanga zir a ni a. Ui chu bauh tura piang a nih angin a bauh hian manganna tur a awm lo. Ar pawh khuang tura piang a ni a, a khuan avang in mangan tur a awm lo. Ui a bauh loh chuan mangan tur a ni zawk. Ar akhuan loh chuan mangan tur a ni zawk. Chutiang bawkin mihringte pawh misual chhung atanga piang an nih avangin, sual tura piang an ni a. Sual inzirtirna school a awm ngai lo. Thil sual tih chu zir ngai lovin kan thiam sa vek a nih kha. Dawtsawi dante in zirtir kan ngai lova dawt erawh kan sawi fo a ni. Thil kan tih sual chuan, kan tih tur hrim hrim ti kan ni. Miin an hua che a, an sawisel che pawhin, “an tih tur an ti a nih hi,” ti la, ngawihsan mai mai rawh. Lal Davidan mihring nihna a hriat chian em avangin, “sualin ka nu’n mi paia, sualsaa piang ka ni” a tih kha. Nau pianghlimah sualna ala lang lova, arawn upat hnu chauhvin alang thin a ni. Chu tiang dinhmun kan hriat thin loh avang chuan, nausen hi sual neilo emaw kan ti thin. Mahse SUAL CHI neisa reng a ni zawk a ni. Chuvangin tumah Pathian hmaah mifel an awm lo. Mi zawng zawngin thil an ti sual vek a, Pathian ropuina an chang zo ta lo a ni, Rom.3:23).

Zirna 5 ZAWHNA

1. Thingkung a that chuan a eng nge tha ve bawk?____
2. Sual bul hi eng nena in ang nge?_____
3. Sual rah hi eng nena in ang nge?_____
4. Mihring hi misual a nihsa avanga misual nge a nih a, thil sual a tih avanga misual rawn ni?
5. Mihringin thil tha ti thei turin keite enga a chan nge ngai?___
6. Mihring felna hi Pathian hmaah eng ang nge a nih?_______________
7. Pathian hmaah thiltha ti tu an awm em?_____
8. Mihring hi thil tha ti tura piang nge, thil sual ti tura piang?____
9. Mihring hi engtik atanga misual ni nge a nih?_____

.

^

Zirna (6)

HMEICHHE THLAH LEH RUL THLAH

Zirna (5) ah TIH SUAL/ SUAL RAH kan zir tawh a, mihringin thil tha kan ti theilo tih pawh kan hre tawh a. Pathian hmuhdanah kan thianghlim theilo tih pawh kan hre tawh a ni. Tunah chuan hnam zawng zawng te uar leh ngaih pawimawh em em, hnam thu zirna nei ila. Mi tu pawhin mahni hnam chu kan ngaisang in kan duh vek a, mahni hnam hi a tha ber tiin kan hmu vek a. Kan hnam an sawisel chuan kan thinrim thin a. Hnam tana nun chan ngam hial an awm a ni. Nupui pasal kan zawn pawhin mahni hnampui, chipuite chauh kan zawg thin a nih kha. Pathian hian engtin nge min hmuh ve le? Zir ho leh ila.

HMELMAAH MIN SIAM
Adama leh Evi te an bawhchhiat hnuin, rul hnenah Pathian chuan, “ Nang leh hmeichhia hi ka indotir ang che u a, i thlahte leh a thlahte pawh ka la indotir bawk ang; chu mi chuan i lu a la tithitling ang a, nangin a ke artui i la tithitling ang” a ti a ( Gen.3:15). Bible chang kan hmuh angin, Pathianin hmeiche fa leh rul fate an indo tur thu a sawi a. Anih chuan tunge hmeiche thlah chu? Tunge rul fa chu? He thu hre tur hian khawvela mihring lo awm dan chi (4) kan hriat a ngai a.

MIHRING RAWN PIAN DAN CHI (4)
1. Nu leh Pa nei lo :: ( Gen.2:7) Adama hi nu leh pa nei lova piang a ni. Pathianin Adama chu leiin a siama, patling ni nghalin a siam a ni. Adama chuan nu leh pa a nei lo, naupan lai pawh a nei lo, tleirawllai pawh anei lo. Adama angin tum ah Pathianin a siam tawh lo.

2. Mipa Fa ( Gen.2:21-22) :: Nu nei lova, pa chauh nei a chhuak a awm. Chu chu mi zawng zawng nu Evi hi a ni. Pathianin
Adama nakruh pakhat ala a, a siam a ni. Evi pawh puitling saa siam a ni. Tleirawl hun leh naupanlai a nei ve lo. Evi pasal chu Adama hi a ni a, a pa tia sawi theih pawh a ni.

3. Nu leh Pa neia Piangte :: Khawvela mi zawng zawng hi, nu leh pa nei veka piangte kan ni. Nausen atangin kan piang a, kan thang lian tulh tulh a, nu leh pa atanga piangte kan ni.

4. Hmeiche Fa :: Nu nei a, pa nei lova piang a awm. Chu chu Kan Lalpa Isua Krista hi a ni. Isuan nu a nei a, pa a nei lo. Mihring lamah chuan Josepha fa a ni ( Lk.3:23). Mahse Isua chu Thlarau hrin a ni ( Mt.1:18-20). Chuvangin hmeiche hrin chu Isua hi a ni kan ti thei a ni.

RUL FA
Hmeiche hrin chu Isua anih chuan Rul fa chu tute nge ni ta ang le?

1. Baptist tu Johana chuan Baptisma chang tura lo kalte kha, “ Rul thlahte u! thinur lo thleng tur hi tlansan turin tuin nge zilh che u? ( Mt.3:7, Lk.3:7) a ti a. Johana hian chhan leh vang neilovin rul thlahte u a ti lovang. Pathian tirh a ni a, Pathian thu angin a sawi a ni. Mihringte chu Pathian hmuhin rul thlahte kan ni.

2. Lal Isua pawhin, “ Rul thlahte u, nangnin, sual reng chung in engtin nge thu tha in sawi theih ang? Thinlunga khat liam chu kain a sawi thin asin” ( Mt.12:34) a ti a. Isuan Israelte chu rul thlahte u, a ti a nih kha. Rul thlahte an nih avangin tawng kam tha leh thil fel an tih theih loh thu a sawi a ni. Israel te mah rul thlahte a tih chuan, keini Gentail te lek phei chu sawi tur a awm lo. Rul thlahte kan ni.

RUL FA KAN LO NIH DAN
Adama te nupa hi an sual hma chuan Pathian fate an ni a, mahse Pathian thu nilo, rul thu an awih avangin rul fa an lo ni ta a ni. Adama fa zawng zawng chu rul fa vek an lo ni ta a ni.

RUL FA KAN NIHZIA TI CHIANGTUTE
Mihring chu rul fa a nih avangin, rul nen in anna an neihna te sawi leh ila.

1. Tur A Nei :: Rul chu a ka chhung nghoah tur a nei a. Chu tiangin mihringte kaah pawh tur a awm tih Bible chuan, “An kam chhungah rul tur a awm a” (Rom.3:13). Jakoba chuan, “Lei hi tumahin an khawi ngam thei lo a ni; thihna hlova khat, sual awm hle hle thei lo a ni” (Jakoba.3:8) a ti a. Rul tur chu a nghoah a awm a, mihring tur chu leiah a awm. Lei avangin mi rilru a na a, inhauhna tamtak a chhuak thin. Inhauhna leh in huatna hi lei (tongue) atanga chuak a ni. Chuvangin kan lei hi rul tura khat a ni.

2. Leikak A Nei :: Rul lei chu a kak angin mihringte lei pawh a kak a ni. Jakoba chuan, “ Chu (lei) chuan Lalpa leh Pa kan fak thin a; chu vek chuan Pathian anga siam mihringte chu anchhia kan lawh bawk thin a ni. Ka (mouth) hmun khat atang in fakna leh anchhe lawhna a chhuak thin (Jakob.3:9-10). Mi hringte pawh tawng chihnihin kan tawng thin a, lehlamah kan fak zuah zuaha, lehlamah kan sawisel leh thin a nih kha. Rul angin leikak kan nei a ni.

Isuan, piantirh ata mitdel a tihdam khan, Pharisai ten, “Pathian fak rawh, kha mi kha ( Isua ) zawng misual a ni tih kan hria e” an ti a ni ( Jn.9:24). Pharisai ten fak rawh an tih Pathian hi anmahni vekin mi sual a ni an ti leh a nih kha. An faka kha anmahni vekin an sawisel leh tih an in hre lo. Leikak neiin tawng chihnih an tawng tih an in hre lo a ni.

RUL THLAHTE KALNA TUR
Isuan, “ Rulte u, rul thlahte u, Gehenna rorelna chu engtin nge in pumpelh theih ang?,” a tih avangin, rul thlah te kalna tur chu meidil a ni. Mi zawng zawng hi rul thlahte an nih vek avangin meidil kal tur vek an ni.

Zirna 6 ZAWHNA
1. Pathianin tu leh tu nge hmelmaa a siam?_____
2. Mihring kan rawn nihdan chi engzat nge awm, a vaiin sawi rawh le?_____
3. Hmeichhe fa chu tunge a nih?_____
4. Baptist Johana khan mipui ho kha tu fa nge a tih?_____
5. Isuan mipui ho kha tu fa nge a tih ve?_____
6. Rul danglamna chihnih chu engte nge an nih?_____
7. Mihring tur chu khawiah nge a awm?_____
8. Mihringin rul angin leikak a nei tih hi engtin nge kan hriat theih?____
9. Rulfa te chu khawnge an kal dawn?___
10. Eng thlah nge I nih I in hre tawh em? Eng thlah/hnam nge I nih?_____

.

^

Zirna (7)

SETANA FATE

Zirna (6) ah Hmeichhe hrin chu Isua a ni tih leh rul fate chu mihringte an ni tih kan zir tawh a. Tunah chuan Setana fate hi tute nge an nih tih kan zir dawn a. Mihring ten kan nihna dik kan hriatfiah hi a pawimawh a ni.

PATHIAN FA
Adama leh Evi chu Pathianin a siam tirh khan sual an nei lova, an famkim avangin Pathian fate tia koh an ni. Luk.3:38 Adama chu Pathian fa a ni, a ti. Pathian fa an nih avangin Pathian nen an lengdun thin a ni.

SETANA FA AN NIHNA
Adama te nupa chuan Setana thu an awih a. Pathian chuan i ei chuan i thi ang a ti a (Gen.2:17). Setana chuan, “Thi suh e, in ei ni apang chuan in mit a lo var anga, a chhia leh a tha hriain Pathian ang in lo ni dawn tih Pathianin a hre reng a nih chu” a ti a ( Gen.3:4-4). Adama ten Pathian tawngkam chu an hnar a, Setana thu an ngaihthlak avangin Pathian nen an in zawmna a chat ta a ni ( Gen.3:23-24). Taksa hmuh theihin an thi lova, an thlarau a thi a ni. Pathian anga siam an ni thin a, mahse Setana thu an awih avangin, Setana hmel an pu tawh a ni. Setana fa an lo ni ta tihna a ni.

AN PA SETANA
Israel ten Pathian hi an pa emaw an ti a, mahse Isuan, “Nang ni zawng in pa diabola hnena chhuak in ni a, in pa duhzawng tih in duh a ni. Ani chu atir ata tualthat a ni, thu takah a awm lo, a chhungah thutak reng a awm loh avangin. Dawt thu a sawiin ama tihchhuah a sawi a ni thin; dawthei a ni si, dawtpa pawh a ni” (Jhn.8:44) a ti a. Pathian thlan ami Israel te mah Setana fa an nih chuan, keini Gentail te chu sawi tur a awm lo. Setana fate kan ni. Johana chuan, “Khawvel hi Setana kutah a awm” a ti a ni ( I Jn.5:19).

PATHIAN FA IN KAN PIANG LO
Mi tupawn kan pianni chu kan lawm theuh thin a, mah se Pathian fa in kan piang lova, Setana fa in kan piang a ni. Chu vangin lawmna ni (Pian ni) kan tih hi, lunggaihna ni a ni. Bible chuan Isua ringa kan pawm hnu chauhvin Pathian fa nihna min pe a ni (Jn.1:12). Isua ringsain kan piang lova, Isua kan rin hma chu Pathian fa kan ni thei lo a ni. Anih chuan tu fa nge kan nih le? Kan duh emaw duh lo emaw, Setana fate kan ni. Setana fa kan ni tih i pawm thei em?

PAHRAWN SETANA
Pa tak lo chu pahrawn kan ti thin a. Setana chu mi zawng zawngte pa a ni. Mahse Setanan min siam lo. Min hringlo mah se kan pa a nih avangin kan pahrawn a ni. I pahrawn chu Setana a ni tih i hria em? Pa hrawn te hi an nupui leh fate chunga tha tak te pawh an awma, mahse pa hrawn tha aiin thalo an tam zawk a ni. Chutiangin kan pahrawn Setana pawh hi kan chung ah a thalo. Fa ten pahrawn an hlauh angin kan pahrawn Setana hi kan hlau a, a duhtawkin min tichhia a nih kha.

SETANA FA KAN NIHNA LANGSARTE
Mihring chu Setana fa kan nih avangin, a hnuai lama kan tarlan turah te hian amah kan anna te kan hmu thei a ni.

1. TUAL THAT:: Setana chu a tir ata tualthat a ni ( Jn.8:44). Setana chuan Adama te thlarau a thahsak a ni. Ahnuah taksa thihna thleng in an chungah a thleng a ni. Kaina atangin Abela thahin a awm a (Gen.4:8). Chutiangin mihring pawh mahni anpui mihringte kan that thin a ni. Mahni unau haw mi chu tualthat a ni a ti ( 1Jn.3:15). Unau, i unau i haw ngai em? i haw thin a nih chuan tualthat i ni.

2. PATHIAN KAN DO : Setana hi a tir chuan vantirhkoh a ni. Mah se Pathian nihna chuh a tum avangin Pathianin van atangin a paih thla a. Pathian hmelma a ni. Setana tih awm zia hi Pathian dodaltu tihna a ni a, Setana thu hi ( Isai.14:12-14, Ezk.28:2) ah kan hmu thei a ni. Mihring pawh Setana fa kan nih hnu chuan Pathian hmelma kan lo ni. Pathian nen kan hmuh dan a inang tawh lova, engtiklai pawh in Pathian nen kan in kalh tlat tawh a ni. Chuvangin Paula chuan, “Pathian hmelma te kan nih lai maha” a lo tih ni ( Rom.5:10, 2 Kor.5:20).

3. THUTAK KAN HRE LO :: Setana hi dawtpa a nih avangin thutak a pai lo ( Jn.8:22). Thutak chu Pathianah chauh a awm. Mihringte hi Setana fate kan nih avangin thutak kan pai lo. Hriat pawh kan hre hek lo. Thutak kan hriat loh avangin thu tak sawi tur pawh kan hre lo. Dawt erawh in zirtir ngai lovin kan thiam a nih kha.

DAWTAH KAN CHENG :: Setana chu dawt pa a ni a, dawt ah a cheng a ni ( Jn.8:44). Mihringte pawh dawtah kan chenga nuam kan ti em em a ni. Thutak erawh kan hre thei lova, dawt erawh inzirtir ngai lovin kan thiam vek a nih kha. Dawt thu chu ngaihthlak nuam kan ti a, thutak erawh kan ngaithla peih lo thung a ni. Unau, dawt i sawi ngai em? I sawi thin a nih chuan Setana fa i nihna a lang a ni.

5. KHAWVEL HMANGAIHNA :: Khawvel hi a tirin Pathian in Adama hnenah a pe a ( Gen.1:18). Mahse Adama chuan Setana hnenah a pe chhawng a ni ( Lk.4:6). Chuvangin he khawvel hi Setana ta a ni a, amah a lal a ni ( Jn.14:30). Mihring ten kan pa Setana ta, khawvel hi kan hmangaih lutuk a ni ber. Khawvel rosum neihnan kan chakna, kan finna, kan poisa leh engkim kan hmang a ni lawm ni?

6. THIL SUAL KAN TI :: Setana chu ahmasaberin thil sual a ti a, nang pawh thil sual i tih chuan Setana ta i ni ( 1Jn.3:8). Khawvel ah thil sual ti lo kan awm lo. Chuvangin mihring chu Setana fa kan ni a, Setana ta kan ni tih a chiang a ni.

SETANA TAWPNA::
Setana chu Pathian hmelma a ni a, Pathianin atan meidil a siamsak a ni (Ezk.28:18; Mt. 25:41). Hun hnuhnugber ah chuan Setana chu meidil ah paih a la ni dawn a ni. Chatuanin hreawmna a tuar tawh dawn a ni ( Thup.20:10). Setana chanvo chu meidil a ni. Unau, nang leh kei pawh Setana nen kan in zawm avang in meidil chu kan chanvo a ni. Chuvangin meidil laka kan zalen a ngai a ni. Unau, meidil i hlau em? Meidil atang zalen i duh em?

Zirna 7 ZAWHNA
1. Adama leh Evii hi siam an nih tirh khan tu fa nge an nih? _____
2. Adama leh Evi kha Pathian thu an awih loh avangin tu fa nge an nih tak? ______
3. Israel te hi Pathianin tu fa te nge a tih? ______ Mihring a lo pian hian tu fa dinhmun in nge a lo pian? ______
4. Mihring hi Setana fa a nih avangin tu nen nge an in hmelma? ______
6. Kan pa-hrawn hi tu nge? ______
7. Mihring hi Setana fa a nihzia a engah te hian nge lang? _____
8. Dawt I sawi ngai em? ______
9. Eng vanga khawvel thil ngaina em em nge kan nih? _____
10. Setana tawpna tur hi khawiah nge ni dawn? _____

.

^

Zirna (8)

RAMSA LEH THIL LUNG

Zirna (7) ah mihring chu Setana fate kanni tih kan hre tawh a. Setana fa kan nih avangin aduh zawngte kan duh a nih kha. Atawpah chuan Setana nen meidilah kan tla dawn tih kan hre tawh bawk a. Tunah pawh mihring hi Pathian hmaah ramsa leh thil lung mai kan nihna zir leh ila.

RAMSA KAN NIHNA
Mihring ngaihah chuan mahni hi tha ber, pawimawh ber niin kan in hre thin a. Mahse Pathian hmaah chuan mihring pawh kan lo ni re re lo. Ramsa mai chauh kan lo ni. Mi hring chu , thinlung, thlarau a nun chauhvin Pathian hmaah mihring kan ni tih kan hriat tawh kha ( Adama bawh chhiatna avangin thlarau a thi ). Taksa thinlung chauh a nun tawh avangin, ramsa ang kan lo ni. Thufing chuan, “Kei chu ramsa ang ka ni, Mihringin hriatthiamna an neihte ka nei ve lo” (Thuf.30:2) a ti a ni.

UI
Ui chuan a luak a ei leh thin ( 2Pet.2:22). Mihring pawh in ama paih tawh sual a ti nawn leh thin.

VAWK
Vawkpui inbual fai tawh pawh chirhdiakah inbual turin a kir leh thin ( 2Pet.2:22). Vawkin thil bal a duh angin, mihring pawhin thil sual/bawlhhlawh kan duh. Thil thalo kan kalsan tawh hnu kan tih leh thin avangin vawk ang kan ni.

MIHRING LEH RAMSA IN ANNA TE
1. Ramsate an thi thin a, chutiangin mi fingte pawh an thi a, mi a leh mi mawlte an boral ve ve a ni ( Thuf.49:10).
2. Mihring chu ramsa (Brutish) ang ngaihtuahna a nei (Jer. 51:17). Mihringin fing lutuk emaw in ti mahse Pathian chuan ramsa ang lekin min hmu a ni. Ramsa ten ei leh in tur chauh an ngaihtuah thin a, mihringte pawh in kan ngaihtuah ve a ni. Ramsa ten mahni tan chauh an ngaihtuah a, mihringte pawhin mahni tan chauh kan ngaihtuah thin.
3. Ramsa ten Pathian an belo angin, mihring te pawhin kan be lo. Ramsa ten Pathian fak leh chawimawi an thiamlo angin, mihringte pawhin Pathian fakna chang kan hre lo fo a nih kha. Pathian betu leh faktu te pawhin mihringte hmaa lan that tum vang chauhvin kan ti thin a, kan thin lung chuan Pathian a hlat a nih kha ( Mt. 15:8-9).

THIL LUNG KAN NI
Mihring hi ramsa mai chauh nilovin, changpat leh thil lung te kan ni. “Engtin nge Pathian hmaah mi a fel theih ang le? Engtin nge hmeichhe hrin a thianghlim theih ang? Ngai teh, thla meuh pawh khian enna a nei nem, Arsite pawh a mithmuhah chuan an thianghlim lo. Mihring fapa chu changpat mai a ni” ( Joba.25:4-6).

CHANGPAT
Mihring hi Pathian hmaah changpat mai a ni. Mihring leh changpat in anna te chu :-
1. Tenawm tak an nihna: Mihring ten changpat kan ten ang in Pathian hmaah mihringte hi tenawm tak kan ni. Chang patin a nun chanin i duh chuan mi ei rawh, i duh duh dan in mi tir la, ti che sela, engtin nge i chhan ang? Eiturah tel ta se kan ten em em, kan eitur thlengin kan paih vek thin a nih kha. Chutiangin mihringte pawh Pathian tan chuan tenawm tak leh tangkailo takte kan ni. Mahse mihringte hian kan in hrefiah thei lo thin a ni.
2. Changpat in leilung chauh a ei a, a kaw chhungah lei chauh a awm angin mihring pawh khawvel thil hlir kan duh a, kan rilruah pawh khawvel thil hlir a awm.
3. Changpat chuan tumah a hnehlo. Fanghmir pawh a hneh lova, a tal kual char char thin a nih kha. Chutiangin mihring pawn sual, setana , natna, thihna te kan hneh lova, kan tuar tlawk tlawk thin a ni.

THIL LUNG
Thil lung leh mihring in anna te :-
1. Thil lung pawh hi mihringte tan tenawm tak an nih angin, Pathian tan mihringte hi tenawm tak kan ni.
2. Thil lung tan, tenawm leh tawp hnawk te hi an chaw tui ber a nih angin, thil tha lo, sualna tinrengte hi mihringte chawtui ber a ni thin.
3. Thil lung hian thil tenawm chhunga awm an duh angin mi hringte pawh sualna karah kan awm duh. Hmun thiang hlim hmunah kan awm rei thei lova, Pastor bulah lek phei kan awm rei peih hlawm lo a ni.
4. Thil lung chhugah thil thianghlimlo hlir a awm angin, mi hring thinlungah pawh thil thianghlim lo hlirin a khat.

Chuvangin ka thian, i sang viau a nih pawhin thil lung sangtak , i cher a nih chuan thil lung cher tak, i dum/ngo a nih chuan thil lung dum/ngo, i thau a nih chuan thil lung thau i ni. Changpat leh thil lung hi mihring tan engmah an tangkai lova, mihringte pawh hi Pathian tan tangkaina an nei lo. Mahse kan nihna kan in hriat loh avangin pawimawh ber angin kan in chhuang em em a, khawngaihthlak tak te kan ni.

Zirna 8 ZAWHNA

1. Taksa leh thinlung chauh ringa khawsa hi mihring nge an nih a ramsa? ______
2. Uiin a luak a ei leh thin ang hian mihring hian eng nge a tih nawn thin? ______
3. Vawkin chirh a ngainat ang hian mihringin eng nge kan ngainat? _____
4. Ramsa ten Pathian an bia em? _____
5. Pathian be lo tu te hi eng nena in ang nge an nih? ______
6. Changpat leh mihring te duh zawng hi eng nge? ______
7. Thillung leh mihring in anna sawi rawh? ______
8. Changpat leh thillung te hian I tan in hlan se I duh/pawm a ngem? ______
9. Pathian hmaah changpat leh thillung mai ka ni, I ti ve thei em? ______

.

^

Zirna (9)

NAWHCHIZUAR CHAL

Zirna (8) ah mihring hi Pathian hmaah ramsa leh chang pat ang mai kan nih zia kan zir tawh a, tunah pawh Pathian hmaah nawhchizuar chal neitu kan nih zia zir leh ila.

PATHIAN CHAUH HMANGAIH TUR
Pathianin Israel ho hnenah Amah chauh hmangaih tur in a hrilh hlawma, Deut.6:5 ah chuan, “LALPA in Pathian chu in thinlung zawng zawngin, in rilru zawng zawngin, in chak na zawng zawngin in hmangaih tur a ni,” a ti a (Deut.6:5). Thinlung zawng zawnga hmangaih awmzia chu nula tlangval in hmangaih tak takte hi an thinlung zawng zawnga an in hmangaih chuan midang an va hmangaih thei tawhlo a ni. Chutiang ang chiah chuan Pathian pawhin Israel te hian Amah chauh hi hmangaih bur mai se a duh a ni. Amah chauh hma ngaih tur hian a phut tlat a ni. Pathian chu thildang zawng aia hmangaih tur a ni.

PATHIAN NUPUI
Pathian hian nupui a nei em ni, tiin i buai mai thei, mah se Israel leh Juda te hi Pathian nupui an ni. Isaia 54:5 ah chuan, “Nangmah siamtu chu i pasal a ni si a; a hming chu sipaihote LALPA a ni,” a ti. Hosea 2:16 ah pawh, “Chumi ni-ah chuan heti hi a ni ang. (Ishi) Ka pasal mi ti ang a; Ka Lalpa mi ti tawh lovang,” a ti a ni. Jeremiah 3:20 ah pawh, “Nupui bum hmang in a pasal a uire san angin, Aw Israel chhungte u, mi bum ta a nih hi,” a ti a. Heng thu te atang hian Pathian nupui chu Israel mipui te an ni tih a hriat a ni.

A NUPUI A HMANGAIH
Pathian hian a nupui Israel chu a hmangaih em em a, Isaia 54:10 ah chuan, “Tlang liante chu an kalbo anga, tlang te te chu sawnin an awm bawk ang; ka ngilneihna erawh hi chu i lak ata a kal bo lovang,” a ti a ni. Deut 7:7 ah pawh, “Hnam dang aia in tam avangin LALPAN in chungah a hmangaihna a fuktir a, a thlang che u a ni lova;……. LALPAN a hmangaih che u avang leh in pi leh pute hnena a thutiam vang zawkin a ni a thlan chhuah che u ni,” a ti a. Pathianin a nupui Israel te a hmangaihzia hi Bible hmun tam takah hmuh tur a awm a ni.

NAWHCHIZUAR ISRAEL
Pathianin Israel te hi a hmangaih hle a, a hmangaih em avangin Aigupta bawih atang ten a chhanchhuaka, khawizu leh hnute tui luanna kanaan ah te a hruai lut a, chutiang taka a hmangaih avang chuan an ni pawhin an hmangaih let ve hi a phuta, mahse an ni chuan hmangaih let ve a hnekin milem pathian chungah an uiresan ta zawk a nih kha.

Pathian mitah milem biak hi milem nena uire a ni a, he tiang hian kan hmu thei a ni,3:1-3 "Miin nupui ma sela, Amah kalsanin pasal dang pawm se, Ani chuan a lo pawm leh ang êm? a ram chuan a bawlhhlawh phah hial dawn lawm ni?" a ti a. Nang erawh chu tlangvâl tam tak hnênah i hur bova, Chuti chung chuan ka hnênah i lo kir leh ang maw? Tih hi LALPA thu chhuak a ni. Tlâng kawlh vul lamah i mitte len chho la en rawh, An mutpui lohna hmun che khawiah nge? Thlalêra Arabia mi ang maiin anmahni nghâkin kawng sirah te i thu reng thin, i hurnate leh i suahsualnatein ram chu i ti bawlhhlawh zo ta. Chumi avâng chuan ruah chu surtir a ni lova, ruah hnuhnung pawh a sur hek lo; mihur chal putin i pu a, i zak duh hauh si lova,” a ti a ni.

NAWHCHIZUAR A NEIH TIR
Israel ten Pathian an uiresan avangin Pathian chuan zawlnei Hosea chu nawhchizuar leh a fate a neihtir a. Engvang nge tih chuan, Israel ten an sualzia an lo in hriatnan a ni. Hosea pawh chuan Pathian tirh angin nawhchizuar chu a neibawk a ni (Hos.1:2-3).

Hosea hi Pathian zawlnei a ni a, Pathian rawngbawl tu a nih angin a thianghlim a ngai a, nawhchizuar neih hi thil mawilo tak a ni. Kan pastor, Evan te ho hian nawhchizuar nei ve dawn ta se, i duh pui angem? an thu i awih duh tawh a ngem? Israel te uire avanga Pathian rilruna lutuk chuan Hosea chu nawhchizuar Gomor chu a neih tir a ni. Israel te pawh hi Gamor angin nawhchizuar an ni. Zawlnei Hosea hi khawngaihthlak tak a ni.

A PASAL A KALSAN
Israel in a Pathian chu a kalsan avangin, pasal kalsan tu hmeichhia tia koh a ni (Jer.3:1). Israel te an sual tawh hnuah pawh Pathianin a ko haw a, an haw duh chuanglo a nih kha. Chumi avang chuan Solomona fapa Jerobaoma hunah ram chu thenhniha thenin a awm ta a ni. Pathianin Israel chu a u zawk a ti a, Juda chu a laizawnnu tiin a ko thin a ni.

A u in nawhchi a zawrhsan avangin Pathianin a hnar a, chuti chung pawh chuan a laizawnnu Juda pawh chuan finna chang hre lovin a u tih ang chu a ti ve tho a ni. Pathian in Jer.3:6-10 ah chuan, “Jeremiah 3:6-10 - Chu lo pawh chu Josia lal laiin LALPAN ka hnênah heti hian a ti a: Hnung tawlh hmang Israel thiltih kha i hmu em? Tlâng sâng tinah te chhova, thingbuk tin hnuaiahte a hurna thil a tihte kha? Tin, kei chuan heng thil zawng zawng a tih hnuah hian ka hnênah a la kir leh êm ang chu, ka ti a; mahse a lokir chuang lova; tin, a laizawnnu, bum hmang Juda chuan a hmu ve ta a. Tin, ani chuan hnung tawlh hmang Israel chu a uire avâng ngeia ka mak a, makna lehkha ka pêk a hmuh pawhin a lai zawnnu, bumhmang Juda chuan a hlau chuang lova, chutih ahnekin a va kal a, hurna thil a va ti ve a. Tin, a hur nawm nah mai mai avângin ram chu a tibawlhhlawh zo ta a; thing bul, lung bul hnênah a uire ta a. Chuti chung pawhin a laizawnnu, bumhmang Juda chu thinlung taka lokir lovin a der maiin a lokir a, tih hi LALPA thu chhuak a ni,” a ti a.

A THUNUN
Pathianin Israel te chu thunun thin mahse an sim thei chuang lova, an biak ngai milem pathian bawk chu an be leh zel tho a ni. An sim theih miau loh avangin Israel chu Asiria ramah leh Juda chu Babulon kutah a pe a, an bawihah a awm tir a ni. Vawiin ni thleng hian Israel te hi an la darh vek a ni. Pathianin hmangaih viau mahse a thu an awih duh lova, an uiresan fo avangin hnam ropuiberah siam duh mahse a theih loh a ni. Pathian an duh loh miau avangin vawiin ni thlengin mumangchhia ang maiin an la vakvai reng a nih hi.

KEI NI PAWH
Thuthlung thara Isua ringtute hi Isua nupui turte kan ni a, mahse keini pawh hi Israelte ang thovin kan sual ve tho a ni. Pathian chu thinlung zawng zawngin kan hmangaih lova (Mt.22:37-39). Pathian aiin he khawvela thil awmte hi kan duh zawk a ni. Khawvel hmangaihtu chuan Pathian hmangaihna a neilo a ni (1Jn 2:15). Keini pawh Pathian aia kan duh zawk te nen, nawhchizawrh hna kan thawkin uire kan ni ve tho a ni. Duhamna in milem kan bia a (Eph.5:5), pumpui pathian kan be bawk a (Philip 3:19). Keini pawh hi Israel te ang thovin kan suala, uire, nawhchizuar kan ni tawh a ni, Nawhchizuar chal inei ve em le?

Zirna 9 ZAWHNA

1. Isareal te hian Pathian hi eng tiang anga hmangaih tur nge an nih? _____
2. Pathian nupui hi tu nge? ______
3. Pathian hian Israel te hi an tam leh an that avanga hma ngaih a ni em? _____
4. Israel ten Pathian aiin eng nge an hmangaih zawk? ______
5. Milem biak hi Pathian hmuhah eng sualna nge a nih? _____________
6. Israel ten eng ang chal nge an neih? ______
7. Pathianin tu nge nawhchizuar nei tura a tih kha? ______
8. Eng vanga Israel ram kha hmunhniha then nge a nih? ___
9. Israel chu _______ bawih, Judah chu _________ bawih an rawn ni.
10. Eng vanga nawhchizuar chal nei ve nge kan nih? ______

.

^

Zirna (10)

TAKSA THINLUNG THLARAU

Pathianin mihring hi taksa, thinlung, thlarau neiin a siam a ( 1Thes.5:23). A siam tirhin a pathumin a tha a, Pathian nen mihring thlarau chu an in zawma nunna a nei a ni. Taksa pawh a tha a, thinlung pawh a tha bawka thi tura siam an ni lo. Pathian chuan a thilsiam te a en a, tha a ti lutuk ( Gen.1:31). Pathianin tha a tihte zingah mihring pawh an tel. Chuvangin mal a sawm a ni ( Gen.1:28).

CHHIATNA
Mihringin Pathian thu a awih loh avangin a taksa, thinlung, thlarau chu chhiatnaah a thlengta a ni. Chungte chu zir ila.

TAKSA
Mihring hmuhah chuan taksa hi dam tak, mawi tak a ni a, mahse Pathian hmuhah chuan “Engati nge in hel zual deuh deuhva, vuaka in la awm cheu ni le? Lu chu apumin a na a, thinlung pawh chu apumin a chau ta. Kephah hnuai atanga lu thleng zakin damlai reng reng a awm lo; pem te, vuak duk chur te, pan hnai la te hlir a ni; chung chu an hmet ping lova, an tuam hek lova, sahriak an hnawih hek lo” a ti a (Isai.1:5-6). Pathian hmuhah chuan damlai reng reng kan nei lova, pan chhiaa khat kan ni. Sam hla ziaktu Davida chuan, “Ka khawlohnate chuan ka lu hi a chim pil a, Phurrit tak ang, ka zawh rual loh hi a ni. Ka atna avangin ka pante hi a uihin a khawlo zo ta a. Ka na a, ka kun tlawk tlawk a; nileng in lungngaiin ka van ruai thin a. Ka kawng hi a sa hluah hluah vek a; ka tisaah pawh hian damlai reng a awm lo” a ti a ni (Sam.38:4-7). Davida ziah ang a nih chuan panchhiaa khat, phar or meia kansat vut vut hi a ang a. A taksaah dam lai reng a neilo. Mihring hmuhah chuan Davida hi sipai chak tak a ni a, chutianga taksa lama natna pan chhia nei a ni lo. Mahse a thilsawi hi Pathian hmuhdan anga a sawi a ni a, a ni ang dam tak leh hrisel tha tak pawh Pathian hmuha chu tiang a nih chuan keini chu thaw tur pawh kan awm hian a rinawm loh a ni. A chhanchu kan taksa hian dam vetvawta awmlai hi a nei khat hle a, hritlang, awmna khawsik, taksa sil them thum, etc kan nei deuh reng ani. Pathianin mihring a siamtirh kha chuan chutiang a ni lo a sin.

THINLUNG
Mihring chuan mahni thinlung hi tha ber leh in sum thei ber, mahnia tha in tih tawkna nen kan khat a, midang angin rilru kikawi ka nei ve lo tiin kan in hre theuh a, mahse Bible chuan thinlung hi a thalo tih min hrilh a ni. Sual bul hi thinlung atanga intan pawh a ni bawk a ni. Pathianin vantirh koh chungnungber asiama, mahse a thinlungin Pathian nih duhna a nei ta a nih kha (Isai.14:12-15), (Ezk.28:12-17). Pathian in van atangin a paih thla a, vantirhkoh dinhmun atangin Setana, Pathian hmelma a rawn ni ta a ni. Sual hi vantirhkoh Lucifera atanga intan a ni a, a ni chuan mihring, Adama te nupa thinlung chu a rawn fan chhuakin, Pathian an duhna thinlung annei a, chuti chuan theirah chu an ei a, an thinlung pawh chu a chhe nghal a ni. An thlahte zawng zawng thin lung thalo neiin kan lo piang ta a ni.

CHHE RENG FO
Bible chuan “Tin, LALPA chuan leiah hian mihring sualzia chu nasa tak a ni tih leh an rilru suangtuahzia reng reng chu sual hlir a ni fo mai tih a lo hria a. Tichuan, leiah hian mihring a lo siam tak avangin LALPA chu a inchhir a, rilrunat nan a hman phah ta a” ( Gen.6:5-6). Tinge Pathian hian mihringte thinlung hi engtiklai pawha chhiaa ahmuh fo ni? Pathian hi mi thatlohna hlir hmutu a ni em ni? Kan hriatfiah theihnan entirna sawi ila: Hel ho hian mirethei te tanpuiin mi te tan thil tha tam tak ti eng ang mahsela, Sawr kar hmuhah chuan misual an ni tho tho, a chhanchu an hmel ma/hel an ni tho tho a ni, chutiang chiah chuan Pathian nen hmelma kan ni a (Rom.5:10) A hmelma setana fa kan nih mi au avangin, thil tha ni a kan hriat, kan tih engkim pawh hi A hmuhah chuan a tling zo chuanglo a ni. HEL ho hian Sor kar tana thiltha an tihtheih awmchhun chu in surrender tawp a ni mai, thildang a awmlo, chutiang chiah chuan mihring pawh Pathian hmaa thiltha ti thei tur chuan; nungchang in thlak danglam vaknain a theih lohva, Pathianah in surrender tawp mai tur a ni.

CHHE LAILET DER
Thinlung hi thil zawng zawng aiin bumhmang ber, chhe lailet der a ni a; tuin nge hrethiam thei ang? (Jer.17:9). Pathian hmuhah thinlung hi thatna reng neilo a ni a. A chhe vek tawh a ni. Thil thalo hlir a ngaihtuah thin a, an hrawk chu thlan in hawng ang a ni, a ti ( Rom.3:13).Thlan hawn hian thil uih hlir a chhuak thin a, kan hrawk pawh thinlung kawng khar a ni a, thinlung a that loh avangin tawngkam thalo hlir kan ka atangin a chhuak thin a ni.

Isuan, “Kaa chhuakte erawh chu thinlungah a lo chhuak a ni; chung ngei chuan mihring a tibawlhhlawh thin a ni. Tualthah na te, uire nate..” a ti a (Mt.15:18-19). Sualna zawng zawng hi taksaa tih puitlin chu a ni a, mahse a tirtu chu thin lung hi a ni. Thinlung tha sela kan taksa pawh hian thiltha a ti mai tur. Chuvangin Pathianin “Kei chu thinlung entu ka ni” a lo ti a ni (1Sam.16:7;ps.7:9; Jer.11:20; 17:10). Pathian in mihring thinlung hi tha a ti reng renglo. Lung angin a sak a, “Thinlung thar ka pe ang che u a, in chhungah thlarau thar ka dah ang; in tisa ata thinlung, lung anga sak chu ka la bo anga, thinlung tisa anga nem ka pe zawk ang che u” a ti a ni (Ezk.36:26). Mihring chuan ama thinlung chu a thlak thei emaw a ti a, mahse tuman an thinlung an thlak danglam theilo a ni. Reilote atan chauh a in sum thei thin a, rei a awh ngai lo a ni. Chuvangin Pathianin thinlung tisa anga nem ka pe zawk ang che u, a lo tih ni. Pathian chauh lo chu kan thinlung thlak danglam thei an awm lo a ni.

THLARAU
Pathianin ramsa hi thlarau neiin a siam lova, mihring erawh thlarau neiin a siam a ni. Engvanga thlarau neia siam nge a nih le? Amah nena in pawl theia, amah betu atana siam an nih vang ani. Thlarau nei zawng zawng chuan Pathian a be tur a ni. A biak loh chuan ramsa ang mai a ni ang. Unau Pathian i bia em?

THLARAU THI
Adama te hi a tir chuan Pathian nen an in pawh reng a. An thlarau Pathian nen a in zawm a ni. Mahse sual avang in Pathian nen an in zawmna a chat a. Sual vangin an in zawmna thlarau chu a thi a ni. Thlarau thi tih awmzia chu taksa lam thihna nen a in anglo. Taksa thihna chu engmah natna pawh a hrelo, leivut ah a let leh mai a. Thlarau thihna erawh tawrhna leh natna ala awm dawn a ni. Tawrhna awm tawhlo ni sela hremhmun/meidil hi a awm lovang. Thlarau lam thi tih awmzia chu, Pathian nen an in zawmna a chat tih na a ni. Pathian thu reng an hre thei tawh lo tihna a ni. Mihring thlarau hian Pathian hi achak leh tho a ni.

Lal Davidan, “ Sakhi, luite tui chaka a thaw huam huam ang hian, Aw Pathian, ka nunna hi nangmah chakin a thaw huam huam a ni. Ka nunna hi Pathian chakin, Pathian nung chakin, a tuihal a ni, eng tikah nge Pathian hma ka thlen ang a, ka inlan ang aw?” a ti a ni. ( Ps.42:1-5).

Thal (summer) laia tui a kang vekin, ramsate chuan an hmelma pawh hlau lovin, tui awmna hmun an pan thin a, tui an in thin a. Chutiang bawkin mihring thlarau chuan Pathian achak a, a awm mai mai thei ta lova, a phi ruai ruai a , a bul hnaia awm thinlung chu thlarau vang chuan a awm hle hle thei bik lova. Thinlung a hlim loh avangin, a hlim theih nan, zu leh sa, nupa sualna, poisa etc. khawvel finna te a zawnga, ram leh hnam tan thawkrimin hlimna te a zawnga, mahse hlimna dik chu a hmu thei ta re re lo a ni. Engvanga thinlung chu tal buaia hlim lo reng nge a nih? Thlarau a talbuai vang a ni. Kan thlarauvin Pathian achak em ema, Pathian a hmuh hma loh chu thinlungin thlamuanna dik leh lawmna dik a hmu thei dawn lo a ni.

Chu vangin Unau, i thlarauvin Pathian achak a ni tih ka hriattir duh a che. I thlarauvin Pathian a hmuh hma loh chu i thinlung hlim thei dawn lo a ni. Nun chhan neilo ang maiin i in hre dawn a ni. Tui hal em em laia tuivawt tui tak kan ina kan hahdam sawng sawng ang hian, i thlarau chuan Pathian a hmuh ve leh a hlimin a hahdam sawng sawng tawh dawn a ni. Mamawh nei anga i in hriatnate a bo tawh dawn a ni. Chatuan nunna pawh i nei a nga, i thinlung pawh a hlim bawk dawn a ni. I thinlung a hlim chuan i taksa pawh a hah dam bawk dawn a ni. Mahse i taksa damlai ngei ah hian i thlarau tan Pathian chu i hmuh ngei a ngai a ni. I thih hnuah chuan engkim a tlai vek tawh ang. Chuvangin i dam lai ngei hian Pathian hmuh tum la, i hmuh ngei ka beisei sak che a ni.

Zirna 10 ZAWHNA

1. Mihring siam a nih khan a taksa, thinlung leh rau kha an tha em? ______
2. Engvanga mihring taksa hi panchhia khat nge a nih? ______
3. Pathian mit ah I dam em? _____
4. Sualna hi khawi atanga in tan nge a nih?______
5. Tu rilru atanga sual hi in tan nge? _______
6. Mihring rilru hi eng ang nge a nih? ______
7. Mihring hi engin nge ti bal? _____
8. Eng ang thinlung nei nge kan nih? Pathianin eng thinlung nge pek min tum? ______
9. Thlarau lam thi awmzia chu tu nena in zawmna chat tihna nge? ______
10. Mihring thlarau hian tu nge a chak? ______

.

^

Zirna (11)

THU PEK/DAN

Mihringin Pathian hnen thleng thei tur chuan Dan zawm tur emaw a ti a, Dan zawm theih chauhvin vanram a lut thei dawn emaw a in ti a ni. Chutianga an ngaihtuah chhan pawh Pathian Dan pek chhan an hriat chian loh vang a ni. Dan chungchangah chuan Bible ah Dan bu panga (5) a awm a, chungte chu Genesis, Exodus, Leviticus, Number, Deutero nomy te an ni. Heng pa nga (5) ah te hian Dan te 613 a awm a, Dan chu hmunlia then a ni. Chungte chu:-

(A) CEREMONIAL LAW
(B) CIVIL LAW
(C) MORAL LAW
(D) DIETERY LAW te an ni.

ISRAEL TE HNENA PEK
Dan hi Pathian pek a ni a. Bible ah chuan Pathian hi Dan petu a ni, tih a ni ( Isai.33:22). Jakoba chuan Dan pe thei tu leh roreltu hi pakhat chauh a awm a ti a ( Jam.4:12), pakhat chauh a tih chu Pathian hi a ni. Pathian chuan Dan hi Israel te chauh a pe a ni. Mahse Israel ni ve lo te pawn Dan hi an tana pek emaw an ti a. Bible chuan, Gentail ten Dan an nei lo, a ti ( Rom.2:14). Mahse Juda ten Gentail te pawh Dan zawm turin an lo ti thin a, Paulan Gentail te hi Dan nena an in zawm loh thu a sawi a ni. “ Khatih lai khan, Krista lovin, Israelho khua leh tui nen inmihranin, khawvelah hian beiseina reng nei lo leh Pathian lova awmin, tiamna thuthlung lakahte mikhuala in awm kha hre reng rawh u” a ti a ( Eph. 2:12). Gentailte tan Dan hi pek a ni lo tih kan hre thei a ni.

ZAWM THEI LO
Mihring chuan Dan zawm tur kan ti a, mahse tumah zawm famkim thei an awm lo. Isuan, “Mosian Dan chu inhnen ah a pe lo che u em ni? Nimahsela in zingah tumahin Dan chu in zawh si lo,”a ti a ( Jn.7:19). Paula pawn Sam 14:3 ata a la a, Thiltha ti pakhat mah an awm lo, a lo ti a ni ( Rom. 3:12). Chuvangin Dan zawm pakhat mah an awm lo tih a chiang a ni.

THIAMCHANNA A AWM LO
Dan zawmna avanga thiamchang theilo kan nihzia te ahnuai lama Bible ah hian kan hmu thei a. “Chutichuan Dan thiltih avangin mi tumah a mithmuhin thiam changin an awm lo vang, Dan avangin sual hriat famkimna a lo awm a ni si a” a ti a ( Rom.3:20). Mihring chu Dan thiltih avangin thiam a chang thei lo ( Gal.2:16a). Dan thiltih felna avanga felna a awm si chuan Krista chu a thi thlawn a ni, a ti (Gal.2:21)

ANCHHE DAWNNA
Dan hnathawh dan leh pek a nih chhan hre lo ten Dan hi zawm famkim turin an in zirtir thin a, an sawi nasa hle bawk a. Mahse Dan hian mihringte hi anchhe hnuaiah a awm tir zawk a ni. Bible chuan, “Tupawhin Dan zawm kim mah sela, kawngkhata a tihsual si chuan a zaah chuan thiam loh changin a awm tawh a ni,” a ti (Jakob.2:10). “Dan thil tiha awm apiangte chu anchhe hnuaiah an awm si a; Dan lehkha bua thuziak zawng zawng anga ti tura awm renglo apiang chu anchhe dawngin an awm thin, tiin ziak a ni si a. Tin, Pathian MITHMUHIN tumah reng Dan avanga thiam chang an awm lo tih alang reng a ni,” a ti (Gal.3:10-11). Dan kan zawmin a zaa zawm famkim a ngai a, ni tin a zawm tur a ni. Mahse a zaa zawm thei tumah an awm lo a ni. Chuvang in Dan chuan mifel lo kan ni tih min hriat tir zawk a ni.

MI A TI HLUM
Mihring chuan dan zawmnain chatuan nunna nei thei turah a in ngai a, mahse Dan chuan min ti nung lo va, min ti thi zawk a ni ( Rom.7:8-11).

SUAL NIH MIN HRIAT TIR
Dan hian thiamchangin min siam thei bawk silova, anchhia leh thihna chauh min thlen bawk si a, engvanga Pathianin Israel te hnena pe nge a nih le? Mihringte hian kan sualte kan hmuh/ hriat theih loh avanga pek a ni. An sual te an hriat theihna atana pe a ni. Dan avang chauhvin sual a awm tih kan hria a, chu Dan thiltih avang chuan Pathian hma ah tumah thiamchang kan awm thei lo a ni ( Rom.3:20). Fel anga in ngai te tan a ni Dan hi a awm ni. Mahni sualna hmu lo te tana pek a ni. Pawnlama fel anga langa chhungrila fello te tana chhunglam X-ray na a ni.

KRISTA HNENAH MIN HRUAI
Dan zawmnain thiam kan chang thei lo va,Dan thil tih te kan ring a nih chuan anchhia leh thihna chu kan chan tur a ni. Mahse Dan hian thiamchang thei turin Isua hnenah min hruai a ni. Bible chuan, “Chutichuan rinna avanga thiam kan chan theihna turin Dan chu Krista hnen lama min kaihruaitu a lo ni a” a ti a ( Gal.3:24). Dan chu thiam changa kan awm theihna turin krista hnena min hruai tu a ni, Dan thiltih te kan ring a nih chuan thihna leh anchhia chauh a ni.

Zirna 11 ZAWHNA
1. Thuthlung lehkhabu te ziak rawh le. ______
2. Dan hi tu pek nge? _____
3. Gentail ten Dan an nei em? ______
4. Dan zawm thei an awm em? ______
5. Dan zawmna atang thiam chang nih a theih em? ______
6. Danzawm theih loh avangin kan chungah eng nge thleng dawn? _____
7. Dan hian min ti nung nge, min tit hi? ______
8. Dan hian eng nge min hriat tir? ______
9. Dan hian tu hnenah nge min hruai? ______
10. Dan zawm I tum ngai em? _____

.

^

Zirna (12)

MIHRING ATANG A THEIH LOH

Tun thlenga kan zir chu mihring dinhmun chhiatzia leh thatna pakhat mah a neih loh zia te, kan zir a. Thlahtu a tang reng pawha mi tha lo leh nung chang thatna reng nei lo kan nih thu te pawh kan zir tawh a. Tunah pawh hian mi hring lam atanga Pathian tih lawm leh chhandamna kan in siam theih loh zia zir leh ila.

SUAL THU-AH
Mihringin sual nei lo turin a in siam thei lova, Bible chuan, “Etheopian mi hangin a vun a tidanglamin keitein a zia a thup thei em? Chuti a nih chuan nangni thilsual tih ching thinte pawhin thil tha in tithei ang chu!” a ti a (Jer.13:23). Mi hring hi sual lovin a awm theilo. Etheopian mi hangin a vun athlaka, keitein a zia a thup theih chauhvin thilsual ti lovin a awm thei dawn a ni. Mahse chu chu thil theihloh hul hual a ni si a ni.

SUAL MAN LEIBA THU-AH
Bible chuan, “Sual man chu thih na a ni” a ti a (Rom. 6:23). Mihringin a sual man thihna a pe dawn a nih chuan a thih phawt a ngai a ni. A thi a nih chuan meidil tlak bak hma chhawn tur a nei lova. Chuvangin mihringin a sual man lei ba a pe thei lo a ni.

THIANGHLIMNA THU-AH
Mihring chuan sual sim leh thilsual tih loh a tum thin a, mahse thilsual ti lo tak tak in a awm thei lo. Chu chang ni lovin a kalsan tawh sual pawh a ti nawn leh thin a ni. Bible chuan, “Mihring sualna chu thisenah chauh ngaihdamna a awm” a ti ( Lev.17:11). Chuan, “Thisen lovin sual ngaih dam na a awm lo” a ti bawk a ni ( Heb.9:22). Mihringin a sual ngaihdam nan thisen pek tur a nei lo. Ran thisen lah Pathian in a pawm tawh si lo. Misual thisen lah a duh bawk si lo. Mihringin thianghlim turin tih theih a nei lo.

THILTHA TIH THU-AH
Mihring chuan thil tha kan tih chuan Pathianin min ngaidamin min lo pawm ang kan ti thin a. Sawma pakhat te, thawhlawm te. Mi rethei tanpuina te, kohhrana in hmang na te in kan sual min ngaidam ang kan ti thin. Mahse Bible chuan, “kan zain kan thianghlim lo. Kan fellai ber pawh puan chhia ang mai a ni” a ti ( Isai.64:6). Mihring thiltih that te chu mihring hmaah tha hle mahse Pathian hmaah chuan puan chhia ang lek a ni. Chuchang nilovin thiltih that nain kan sualte a silfai thei lo. E.g Mi i that a, i thahna kha i thiltha tihna khan a khuh fai theilo, Court chuan jail ah a khung thovang che.

DAN ZAWM THU-AH
Mihring chuan Dan kan zawm a nga, Dan zawmna in kan sual min ngaidam anga, chatuan nunna kan chang ang kan ti thin. Mahse Bible chuan, “Dan pakhat te pawh zawm theih loh chuan a zaah chuan thiam loh changin an awm” a ti ( Jakob.2:10). Atakah chuan mihring ten Dan kan zawm thei lo. Kan kain “Ka zawm ang, ka zawm thei” kan ti a, tum ah zawm famkim thei kan awm lo. Dan zawm reng (Minute tinin) a theihloh chuan anchhia kan chungah a awm a ni (Gal. 3:10). Chuvangin mihringin Dan zawmna atangin engmah tih theih a nei lo.

VAWIHNIH PIANNA ( PIANTHAR) THU-AH
Vawihnih piangnawn/ piangthar lo te chu vanram an lut dawn lova (Jhn.3:3), nu pum chhung atanga vawikhat piangtawh re re vanram an luh theihnan vawihnihna atan piannawn a ngai a ni. Kan piannawn loh chuan vanram kan lut dawn lova. Isuan, tuiah leh thlarauvah in pianthar loh chuan vanramah inlut dawn lo a ti a ni. Tuia pianthar tih awm zia hi Tui-a baptisma-na hi a ni a ngem? Ni sela tui-a baptis ma chang na zawng vanram an kai ang. Mahse tui-a baptisma chang na zawng vanram an lut dawn silo. Anih chuan Thla rauvah chuan engtin nge kan pian ang? Mihringin tih theih a nei lo.

CHATUAN NUNNA THU-AH
Mihring chuan chatuan nunna hi nungchang thatna te, inkhawm taimakna te, kohhrana inhmangna te leh dan zawmna te in kan chang thei an ti a, mahse chungah chuan chatuan nunna a awm lo. Bible chuan, “Chatuan nunna chu fapa Kristaah a awm ( 1jn.5:11) a ti. Isua neih chauhvin Cha tuan nunna chu kan nei dawn tihna a ni. Krista lovin engtin nge chatuan nunna kan neih ang? A theih loh.

SETANA THU-AH
Isuan mihringte hi Setana fate an ni a ti ( Jn.8:44). Setana fa ni lo turin engtin nge kan tih ang? Mihringin a ti thei lo.

ADAMA THU-AH
Mi zawng zawng hi Adama fa an ni a, Adama angin misual anchhe dawng vek an ni. Sual chi nei an ni. Adama nena inzawmna ti chat turin engtin nge kan tih ang? Mihring in tih theih a nei lo.

ANIH CHUAN ENGTIA TIH TUR NGE
He zawhna hi mi tinin zawh tur a ni a. He zawhna zawh nachang hrelote chu mahni dinhmun hre lo te, meidil tla dawn nge dawn lo tih pawh in hre lo, chhandam nih theih nan engnge tih tur tia zawn nachang pawh hrelo te an ni, an la boral ang. Tang vengtu chuan Paula te hnenah “Chhandam ka nih theihnan enge ka tih ang” ( Atc.16:25-30) a ti a, a zawt a ni. Chutiang zawhna chu beidawnna tawk, engmah tih ngaihna hre tawhlo ten an zawt thin. Unau, chung zawhna te chu i zawt ve ngai em?

Zirna 12 ZAWHNA

1. Mihring hi thil sual ti lovin a awm thei em? ______
2. Mihring thiltha ti thei tur chuan midumin a eng nge a thlak a ngaih? _____
3. Mihring hian sual man thihna a pe thei em? ______
4. Mihring a sualna silfai turin thisen thianghlim a nei em? ______
5. Thiltha tihna hian sualte a ti bo thei em? _______
6. Dan kan zawm theih loh chuan kan chungah eng nge thleng dawn? _____
7. Vawihnih hrinna/pianna chang turin tih theih kan nei em? _____
8. Krista tellovin chatuana nunna kan nei thei em? ______
9. Setana leh Adama te nena kan in zawmna engtin nge kan tih tawp ang? _____
10. Tanin vengtu khan engtin nge a zawh? ______

.

^

Zirna (13)

PATHIAN CHHANDAMNA

Zirna (12) ah mihring lam atanga engmah tih theih kan neih lohzia kan zir tawh a. Mahse mihring tih theih loh chu Pathianin a ti thei a ni ( Mt.19:23-26). Mihring atang kan tih theih loh Pathianin a fapa Krista hmanga a thiltih te zir ila.

TIH SUAL
Ahmasain Pathianin kan tihsual te hi engtin nge a chin fel tih thu kan zir anga. Tih sual hi Pathian hmaah chauh nilo vin mihring hmaah pawh a suala. Chuvangin tih sualte hi mi hring rilruah pawh a suala, Pathian hnen atanga malsawmna dawng tlaklo hiala inhriatna a awm a ni. Kan thil tih sualte a thianghlim vek hnuah Pathian malsawmna chu kan dawng thei dawn a ni.

THISEN NEN
Kan tihsualte chu thisenin a silfai thei a ni. Bible chuan, “Tisa nunna chu thisenah a awm si a; in nunna atana inremna siamna tura maicham chunga ka pek che u a ni; nunna atana inremna siamna chu thisen ngei chu a ni si a” a ti a (Lev.17:11). Chuan, “Thisen lovin sual ngaihdamna reng a awm lo” (Heb. 9:22) a ti bawk a ni. Pathianin Mihringte sualna chu thisen chauhvin a ngaidam thei a ni. Anih chuan mihring sualna chu engtia thisena ngaidam thei nge a nih le? He thu hre tur chuan Israel te sual inthawi dan kan hriat a ngai. Inthawi dan hre tur chuan BIAKBUK chungchang hriat a ngai a ni.

BIAK BUK
Biak buk tak tak chu vanah a awm a, Pathianin Mosia hnenah Sinai tlangah khan a hmuh a. Chu van Biak buk nen in angin Pathianin leiah a sak tir a ni ( Ex.25:9). Inthawina tin reng chu biak bukah hlan tur a ni a. Biak buka inthawi dante kan hriat chauhvin vanrama Biak buka inthawidan kan hre thei dawn a ni. Inthawi dan chungchang hi kan hriat a pawi mawh hle a ni.

1. Biak Buk Kulh::buk kulhna hi puanvara kulh siam a ni a, tawng nga asanga siam a ni, a dung lam hi tawng 100, tawng 50 a zau a ni bawk a. BIAK BUK KULH na hi DAN entirna a ni.

2. Biak Buk Kawngkhar::kawngkhar hi ni chhuahna lamah a awma, tawng 20 a zau a ni. Puan a ni a, zai sin tak khawp te, a dum pawl te, a sen duk te, a sen larte a siam a ni. Biak buk kawngka hi Isua entirna a ni. Keimah chu kawng ka ni a tih ang khan.

3. Biak Buk::buk chu kulh chhung hnunglam deuhah an sa-a, tawng 30 a sei niin, tawng sawma zau a ni.

4. Hmun Thianghlim Ber::buk hi thenhniha then a ni a, achhunga room hi hmun thianghlim ber tia koh a ni. Chutah chuan Thuthlung bawm an dah a, Pathian awmna a ni (Ex. 26:33). Hmun thianghlim ber chu tawng 10 vuak vel a ni a, Puithiam lalber or hriakthih puithiam chauh kumkhatah vawi khat luh theih a ni.

5. Hmun Thianghlim::buk pawnlam hret zawk a ni a, tawng 20 a sei leh tawng 10 a zau a ni. Chutah chuan thil pa (3) a awm.
(a) Rimtui halna maicham
(b) Khawn var
(c) Chhang dah dawhkan te an ni. He roomah hian puithiam te nikhatah vawihnih zing leh tlai an lut thin a, rimtui hlan tur in leh khawnvar tan oliv hriak an dah thin a ni (Exo.27:20).

6. Puan Zar::Hmun thianghlim ber leh hmun thianghlim pin danna puanzar a ni ( Ex.26:33). Hmun thianghlim bera pui thiam a luh dawn hian chu puanzar chu akaltlang thin a ni.

7. Thuthlung Bawm::bawm hi thingri thinga siam a ni a, achhungah thuthlung sawm ziahte dah a ni. Thuthlung bawm khuhna chu zahngaihna thutphah (mercy seat) tia koh a ni. Rangkachak hlira siam cherub pahnih ahmawrah inhma tawnin an dah a. Zahngaihna thutphah chu vanrama pathian thutna entirna a ni ( Ex.25:10-22).

8. Rimtui Hlanna Maicham::siam a ni a, rangkachak hlir hlaka luan a ni. Puithiam ten zing leh tlai ah rimtui an hal thin. Rimtui hlanna chu ringtu mithianghlimte tawngtaina en tirna a ni (Ex.30:1-10, Ps.141:2; Thup.5:8, 8:3).

9. Khawnvar::thianghlim hmun chhungah a awma, rang kachak khawnvar pasarih a awm. Mei chu ringtu or kawh hran, oliv hriak chu Thlarau Thianghlim entirna a ni ( Thup. 1:20). Khawn var hi a chhun azanin a eng a ni. Puithiam ten zing leh tlai (nikhatah vawihnih) a lutin khawnvar chu an en thin

10. Chhang Dah Dawhkan::thianghlim hmuna awm a ni a. Thingria siam a ni a, rangkachaka luan tho a ni. Dawi dim tello chhang 12 chu paruk ve ve in hmunhnih ah an dah a. Puithiam chauhvin ei thian a ni a, Sabath ni-ah an thlak thin ( ex.25:22-25).

11. Dar Maihun::buk hmaah dah a ni a, dar nena siam a ni. A chhungah tui an dah a, puithiam ten an kut leh ke sil nan an hmang thin ( Ex.30:17-21).

12. Maicham::a ni a, tawng 5 vuakvel a ni. Tawng thuma sang a ni. Thingria siam a ni a, dar hlanga luan a ni. Mei nena inthawina hmun a ni a, Kross entirna a ni ( Ex.27:1-7).

13. Mipui Awmkhawmna Biak Buk Tual::te hi biak buk chhungah luh phal an ni lo va, Biak buk tual dar meihun leh maicham bul velah chauh an awm thei a ni. Ran pekna hmun a ni.
Note: Biakbuk leh a chhunga thil awmte hi chhinchhiah tum rawh, thil tangkai tak a ni.

Zirna 13 ZAWHNA
1. Thil kan tih sualte hi eng hmanga ngaihdam nge a nih? _____
2. Biakbuk awmdan hi eng vanga hriatchian ngai nge a nih? ______
3. Biakbuk tak tak hi khawia awm nge a nih? ______
4. Biakbuk chhungber room kha engtia koh nge a nih?___
5. Biakbuk chhung hmun thianghlimberah khan eng nge awm? _____
6. Hmun thianghlim chhunga thil awmte kha eng te nge? _____
7. Biakbuk puanzar kha khawi laia awm nge? _____
8. Dar maihun kha eng atana hman nge? ______
9. Maicham khan eng nge a en tir? ______
10.Ran te chu khawi hmuna hlan nge an nih? ______

.

^

Zirna (14)

THISEN, SUAL NGAIHDAMNA

Zirna (13) ah Biak buk chungchang kan zir tawh a, Biak bukah engtin nge sual ngaihdamna atan Pathian hnen ah an hlan thin tih zir leh ila. Pathian chuan Thisen lovin sual ngaihdamna a awm lo a ti a. Engtin nge thisen hmanga ngaih dama kan awm theih dan chu zir ang aw.

THIAM CHANTIR THEITU
Mihring chunga thiam chantir theitu leh thiamloh chantir theitu chu Pathian chauh hi a ni tih zirna (2) ah kan zir tawh a. Bible chuan, “Mi, Lalpan khawlohna neia a ruat lohva, a thlarauva tihderna reng reng awm lova chu, a eng a thawl e” ( Sam.32:2) a ti a. Thiam chantir theitu Pathianin khawlohna neia a ruat lohva chu a eng a thawl a ti tawp a ni. Pathian hmuha ngaihdam kan nih chauh a pawimawh a ni.

THISEN IN
Thiam chantir theitu Pathian chuan mihring sual ngaih dam nan thisen a tul a ti a. Bible chuan, “Mihring sual ngaih damna chu thisen hi a ni” a ti a ni ( Lev.17:11). Chuan, “Thi sen lovin sual ngaihdamna a awm lo” a ti bawk a ( Heb.9:22). Kan sual ngaihdam nan thisen a tul tihna a ni.

THISEN CHU NUNNA
Thisen hi Pathianin engvanga dil nge a nih le? A nih na takah chuan “Sual man chu thihna” a ni si a (Rom.6:23). Sual avangin misual chu thi tur a ni. Sual man aiah thildang pek a theih loh. Pathian rorelna Court ah chuan Sual man chu thihna a ni tawp. Mihring chu sual vanga thi tur a ni. Sual man leiba thihna chu Court ah a pe tawh tih hriat nan thisen a pek a ngai a ni. Nunna chu thisenah a awm (Lev.17:11). Thi sen dil tih awmzia chu nunna dil tihna a ni.

HLIMTHLA
Pathianin Israelte chu thisen a dil thin a, chu chu a hlimthla a ni. Lev.4:1 -12 ah chuan tihpalh sual tana thil hlan kan hmu a, Pathian dan hriat loh avanga tihpalh sual pawh inchhir leh simna maiin a ngaidam thei lova, puithiam chuan a sual ngaihdama a awm theih nan, bawngtuai sawiselbo in thawinan a hlan tur a ni. Bawng thisen chu hmun thianghlim puanzar bulah vawi sarih a theh tur a ni. Chuan Bawng thi sen la awm zawng zawng chu inbiakna Biakin kawngka kiang ah halral thilhlan maicham bulah chuan a chhung chhuak tur a ni. Tin, bawng vunte, a sa zawng zawng chu daipawn lam hmun faiah vut paihnaah chuan a hal tur a ni. Chutianga Pathian tirh anga a tih chauhvin Pathianin a sualna chu a ngaidam dawn a ni.

Pathian dil thisen/nunna pe lova, ka sual aiah ka in chhir, ka sim tawh ang tih ngawtin ngaihdam a nih a theih loh. Thiam chantirtu Pathian chuan Puithiam chu Bawng thi sen avangin a ngaidam a ni. Bawng thisenin bawng nunna a entira, Bawng nunna chu puithiam nunna aiawhtu a ni. A awmzia chu sual man thihna ka pe tawh tihna a ni. Puithiam in ama nunna a pe lova, bawng nunna kha Pathianin ama nunnaah a pawmsak a ni. A nihna takah chuan Israel te inthawina hi Krista inthawina entirna a ni a. Bawng, beram thisen ten mihring sual a silfai thei lo ( Heb.10:4). Ran ten mihring ai an awh thei lova, mihring aiawh tur chuan mihring vek a ngai a ni. Chuvangin mihring aiawhtu tur kan mamawh a ni. Ani chuan a thisen thianghlim chu Pa hnen ah a hmuh dawn a ni. Mihring thisen a thianghlim si lova, Pathian zawkin Krista chu kan aiawhtu atan a ruat a (Heb. 10:5). OT huna Israel te kum1500 chhung inthawina an hman hi Krista entirna vek a ni. A hlimthla vek a ni. Atak chu Krista a ni ( Kol.2:17).

KRISTA THISEN
Khawvel mihringten Pathian hnena hlan tur thisen thianghlim an neilo. Chuvangin Pathianin a ruat angin Kris tan a thisen chu Pa hnenah a hlan ta a ni. A hlanna hmun chu kuta sak loh, van Biak bukah a ni (Heb.9:11,12). Krista chu kan puithiam lalber a ni a. Kan ran inthawina pawh amah tho a ni. Krista hi ran dinhmunin a thi a, a thawh leh hnu chuan puithiam dinhmunin Pa hnenah a lut a ni. Sual ngaih damna pawh chu chatuan daih atan a hlan tawh a. Israel te inthawina aiin a tha zawk a ni. Mihring sual ngaidamtu chu Pathian a ni a. Sual ngaihdamna atan a dil chu Thisen a ni. Mihringin chutiang thisen thianghlim pek tur chu a neih loh avangin Amah Pathian vekin a Fapa Krista chu mihringah siamin a thisen a hlantir a ni. Krista mihring nih a tulna chu mihringte aiawhtu tur leh nunna petu tur a nih vang a ni. Van ah awm reng sela, thisen a nei lo anga, min chhandam thei lovang. Chuvangin a rawn kal ngei ngei a ngai a ni.

Kristan a thisen chu khawvel mihring zawng zawng tan a Pa hnenah a hlan tawh a ( Heb.10:12). Krista hlan thisenah chuan Pa Pathian chu a lungawi tawh a ni. Chuvangin a rorelna Court ah chuan mi zawng zawng sual ngaihdam na chu chatuan atan a lo puang ta a, Pathianin kan sualte a ngaihdam tawh hnu hian, sual avanga inthawina hlan a ngai tawh lo a ni. Kristan vawikhatah a lo tifamkim vek tawh a ni ( Heb.10:18). Sual man thihna chu Kristan a nunna liam in a pe fel tawh a ni. Keini sual inchhir leh sual simna vang a nilo. Nisela Krista a thih a ngai lovang, chutia kan tih avang chuan duhduha nun theih tihna a ni lo, kan zir zel dawn a ni.

A THIANGHLIM TAWH
Mihring misuala hmutu hi Pathian a ni a, mahse Kris ta thisen avangin mihring chu a thianghlim tawh a ti. Bible chuan, “Pathian Fapa Krista thisen chuan kan sualna zawng zawng a silfai thin” a ti a ni ( 1Jn.1:7). Mihring sualna avang in buai a ngai tawhlo, Kristan min silfai sak vek tawh. Mahse atam zawk chu meidil an tla dawn. Kristan an tan thisen a hlan sak hi an rin loh vang a ni. Kristian tam tak ten hre reng chungin an ngaipawimawh lo bawk a. A pawi takzet a ni.

Pathianin a fapa hmanga kan tana a remruat tawhna hi kan pawm a ngai a. Sual hi i tilo a ni lo, nitinin i ti reng tho. Mahse Krista thisenin a silfai sak tawh che a, chu chu Pathian remruat dan a ni a, a lungawi tawh a ni. Chuvangin Bible chuan, “Mi, Lalpan khawlohna neia a ruat lohva, a thlarau va tihderna reng reng awm lova chu, a eng a thawl e” ( Sam. 32:2) a tih ni. Krista thisen avangin Pathianin thiamloh min chantir tawh lova, mahnia inthiamlo tur kan ni tawh lo. Pathian in misual inni min tih chuan misual ka ni tia pawm mai tur. Pathianin i thianghlim tawh min tih chuan ka thianghlim tawh tia pawm mai tur a ni. Chu chu Pathian ring/ thu awih tihna a ni.

Zirna 14 ZAWHNA

1. Mawhphurtir theitu leh sualte ngaidam theitu hi tu nge? _____
2. Pathianin kan sualte hi eng hmangin nge a ngaihdam? ___
3. Puithiam sual kha eng hmanga ngaihdam nge a nih? ____
4. Pathianin sualte ngaidam turin eng nge a en? _______
5. Pathianin ran thisen ai-ah eng thisen nge a lo rem ruahsak? ______
6. Kan puithiam lalber hi tu nge? _____
7. Isuan A thisen kha khawi hmunah nge a hlan? _____
8. Krista thisen khan tu lung nge a tih awi? ______
9. Krista thisen khan tu hmuhah nge mihringte a tih thianghlim? ______
10. I sualte silfai an ni tawh em? Eng tin nge I sualte silfai a ni tawh tih I hriat theih? _____

.

^

Zirna (15)

THISEN HNATHAWH

Zirna 14 ah thisen, sual ngaihdamna thu kan zir tawh a. Thisen hian sual ngaihdamna chauh nilovin, thildang pawh a ti thei a ni tih zir belh ila.

RORELNA ATA ZALENNA
Thisen hi Pathian rorelna lak ata zalenna a ni a. Aigup ta rama Israel te bawiha an awm laia an zalen dawn zan khan Pathianin Beram a talh tir a, a zan a zanin a sa a eitir a nih kha. Tin, Pathianin Beramno THISEN chu kawngka biang pahnih ah leh kawngka chungah tat turin a ti a. Chu mi zan ah chuan Pathianin Aigupta ram chhung chu a fang dawn a ni. Beramno THISEN chu Israel fate tana chhinchhiahna a ni. Chu THISEN kaina/tahna In apiang chu Pathiankoh chuan a kal kan dawn a ni. Thisen hnawihlo in erawh an fatir zawng zawng chu a tihlum dawn a ni ( Ex.12:7-13 ). Tin, zanlaiah chuan Pharoa fatir atanga rip chhunga tang fatir lamin a zuk tihlum ta vek a ni ( Ex.12:29). Nimahsela Israel te fatir erawh Pathianin a tihhlum ve loh thu kan hmu thei a ni. Tihhluma an awmlo kha an that vang leh an fel vang a nilova, Beramno THISEN vang zawk a ni.

Chutiang bawkin mi zawng zawng Pathian rorelna ata zalen tur chuan THISEN a tul a, mahse Pathian rorelna ata zalen tur chuan thisen a tul a. Pathian pawm theih THI SEN mihring hnenah a awm loh avangin Amah vekin a Fapa Krista THISEN rem min ruatsak ta a ni. Kristan, “Hei hi ka thisen, sualte ngaihdam nana mi tam tak tana chhuak tur, thuthlunna chu a ni”, ( Mt.26-28) a ti a ni. Pathianin Krista thisen a hmuh ve leh kan sual zawng zawng min ngaidam tawh a ni. Rorel tur a awm tawh lo. Isuan, “Fapa ring apiang chu thiam lohvin an awm lovang”, (John.3:18) a ti a ni. I sual na zawng zawng chu Krista THISEN avangin ngaihdamin a awm tawh. Pathian rorelna i hmachhawn tawh dawn lo. He thutak hi i pawm thei em? Israel te rorelna ata zalenna pe tu kha Pathian a ni. Beram THISEN hmangin zalenna a pe a. Chutiang bawkin khawvela mi zawng zawng, rorelna ata za lenna petu pawh Pathian a ni. Pathian chuan Krista THISEN enin i sual zawng zawng a ngaidam tawh che a, rorelna ata zalen ini tawh, a ti che a ni. Chu chu i pawm a ngai.

RAHABI LEH LASEN
Israel ho Kanaan ram an luh hmain Jeriko khua chu en turin Josua’n enthlatu pahnih a tir a. Enthlatu pahnih chu Rahabi inah an kala, Rahabi chuan alo thukru a ni. Chutichuan Rahabi chuan, enthlatute hnenah Israel ten Jeriko khua an la dawn tih a hriat avangin, amah leh achhungte that lo turin leh chhandam turin a ngen a. Enthlatute chuan thu an tiam ta a. Tin, Rahabi chenna in tih an hriat theih nan, ‘La Sen’, tuk verhah lo tawn turin an ti a. Enthlatute chuan, “Ngai teh, he rama kan lo luh hian he La Sen hi i mi thlakna turkverhah hian lo tawn bet ang che; tin, in chhungah i hnenah i pa te, i nu te, i naute leh i pa chhungte zawng zawng chu hruailut vek ang che. Tin heti hi a ni ang a, tupawh i in kawngka atang a khawlaia chhuak apiang chu ama lu chungah a thisen chu a awm ang ( Josua.2:1-21) an ti a.

Israel te chuan Jeriko khua chu an dova, an lak hun chuan Rahabi leh a chhungte chu an him ta a ni (Josua.6:23, 25). Rahabi hi nungchang tha leh fel a ni lova, nawhchizuar mai a ni. Mahse Pathian chu a ring a, a tih a ni. A khawpui te pawn Pathian chu an tih ve a, mahse Pathian hnenah intulut lovin, Israel te an do a ni. Rahabi chuan a rinna a takin a tilanga, ama tan hlauhawm pawh dawn zo lovin enthlatu te chu a lo thukru a ni. A khawpui ten hria sela an tihlum ngei ang le. A rinna chu a nunna thapin a tichhuak a ni. Amah leh a chhungte chhandam an nihna chhan hi ‘La Sen’ vang a ni. ‘La Sen’, tukverha an tawn avangin Rahabi inchhunga awm, eng ang mi pawh ni sela, humhim leh chhandamin an awm vek a ni. ‘La Sen’ pawna awm, an khawpui chunga mi te zawng zawng chu, an vaiin an borala, an thi zo vek a nih kha.

Chu ‘La Sen’ chu Krista ‘THISEN’ entirna a ni a. ‘La Sen’ hi nawhchizuar Rahabi ta ani lova, enthlatute ta a ni. Chutiangin Isua ‘THISEN’ hi kan ta leh kan thil neih a ni lova, Pathianin kan tana min pek zawk a ni. ‘La Sen’ in Rahabi leh a chhungte a humhima, thihna ata a chhandam angin, Krista THISEN avangin thihna ata kan zalen ve dawn a ni. Chu THI SEN chu i pawma i rin a ngai a ni.

THIAM CHANTIR KAN NI TAWH
Mihringin Pathian hmaah thiltih thatnain thiam a changtheilo tih kan hre tawh a. Mahse Krista thisen chuan thiam min chantir tawh a ni. Abela’n beramno hmangin Pathian hnenah inthawina a hlan a (Gen.4:4). Pathianin a thil hlan chu a pawm a ni. A awmzia chu Pathian hmaah thiam a chang a ni. A thil hlan beramno kha Krista entirna a ni a, a hlimthla a ni. Tunah chuan Pathianin Krista thisen avangin thiam min chantir tawh a. Bible chuan, “Chutichuan a thisena thiam chantira kan awm tawh hnu hian, Amah avang in Pathian thinurna lak ata chu chhandamin kan awm ngei ang” ( Rom.5:9) a ti a ni. Thiam min chantir tawh a, Pathian thinurna ata zalen tawh inni min tihna hi lo pawm mai tur a ni.

Tribulation huna ringtute pawh kha thisen thova tih thianghlim te an nih thu tihian kan hmu a “Heng hi hreawm nasa tak ata chhuakhote kha an ni a, an puante Beram no thisena suin an tivar ta a,” a ti a (Thup.7:14). I puan chu Krista thisena silfai a ni ve tawh em? Dan zawmna avanga thiam chang theilo te kha Krista thisen avanga thiam changa min ruattu kan Pathian chu fakin awm rawh se.

TLAN TAWH
Kan zain khawvelah kan piang tawh a, khawvel mi te chu Setana kutah kan awm vek a (1Jhn.5:19). Setana kut atang chuan keimahniin kan chhuak thei lova, Pathian hnenah kan in dah chawp thei hek lo. Mahse Pathian chuan a Fapa Krista hmangin min tlan tawh a ni “Nang, lehkhabu chu la a, a chhinchhiahnate phelh tlak i ni e; talhin i awm tawh a, chi tina mi te,tawng tina mi te, mi tina mi te, hnam tina mi te, Pathian tan i thisenin i lei a” (Thup.5:9). Kristan a thisena min tlan/lei tawh avangin Pathian ta kan ni tawh. Tun hma kha chuan khawvel danin kan nunga (Setana khawvel) , chu ta tang chuan Kristan min tlan/lei tawh a ni. Krista thisena lei tawh kan nih avangin Pathian ta kan ni tawh. “Mana lei inni tawh asin, chuvangin in taksaah chuan Pathian chawimawi rawh u” a ti a ni (1Kor.6:20).

Zirna 15 ZAWHNA

1.Aigupta ah khan Israel te kha eng hmanga fa tir thihna lak ata chhandam nge an nih? __
2.Patian rorelna lak ata hi tu thisen avanga zalen thei nge kan nih? _____
3. Enthlantute khan Rahabi hnenah eng nge an pek? ______
4. La-sen khan eng nge a en tir? ______
5. Krista thisen zarah Pathian rorelna lak ata kan zalen/ chhandamin kan awm tawh tih hi I ring em?
6.Dan zawmna avanga kan chan theih loh felna chu eng kal tlanga chang nge kan nih?___
7. Pathian leh mihring inkar inrem lehna hi eng kal tlanga rawn awm leh nge? _____
8. Hreawm nasa tak tuar ringtu te puan kha enga tih var nge? _____
9. Khawvel dan lak ata engin nge min tlanchhuak? ______
10. Krista thisena tlan I nih tawh avangin tu ta nge I nih? ______

.

^

Zirna (16)

AI-AWH TUARNA

Zirna (15) ah thisen hnathawh chungchang kan zir tawh a, zirna (14) ah “thisen sual ngaihdamna” kan zir leh bawk a. Tunah chuan ai-awh tuarna zir leh ila. Kawng tamtakah ai-awh theih lohna a awm ve a. Entirnan, chawei te hi a in eisak theih lohva. Mahse sual thu ah chuan ai-awh a theih thu kan hmu a.

KEL LU CHUNGAH SUAL NGHAT
Israel ten kumtin october thlaah sual thlahnan kut an hmang thin a (the day of atonement). Chu mi ni chuan kel pakhat kengin puithiam hnenah an kal thin a. Puithiam chuan kel lu-ah akut a nghata, Israelte sual zawng zawng chu kel chungah a nghat ta a ni. Tichuan kel chu mi pakhatin a hruai a, hmun hla takah Israel te sual zawng zawng phurin a kal bo tir thin a ni. Tichuan Israel ho chu Pathian hmuhin sual neilo, ngaihdam an lo ni ta a ni.

Mihring ngaih chuan chutiang mai mai, kelin engtin nge an sual zawng zawng a phurh theih kan ti mai thei. Mahse sual thlah theitu leh phurtir theitu Pathianin a tih chuan hnial thei kan ni lo. Chuvangin Pathian sawi angin Israelte chung ah sual a awm tawh lo.

KRISTAAH A NGHAT TAWH
Khawvel zawng zawng sual chu Kristaah a nghat tawh a. Bible chuan, “kan za hian beram angin kan vak bova; mah ni kawng kawngah kan peng theuhva; Lalpa chuan ani chung ah kan zaa khawlohna chu a nghat ta a” (Isa.53:6) a ti a. “Kan zaa” a tih avangin nang leh kei, mi zawng zawng kan tel tih na a ni. Ringtu, ringlotu pawh kan tel vek. Bible tarlana “Ani” a tih hi Krista sawina a ni a, mi zawng zawng sualna chu Kristaah a nghat vek tawh tihna a ni. Baptisttu Johana chuan Krista chu, “Khawvel sual phurtu” a ti a nih kha ( Jhn.1:29). Paula pawn Krista chu kan sualte avanga thi a nih thu a sawi a ni ( 1Kor.15:3). Chuvangin kan sual zawng zawng phurtu chu Krista a ni.

SUAL NGHAT THEITU
Israelte sual chu puithiam chauhvin kel chungah a nghat thei a. An mahniin an nghat thei lo a ni. Chutiang bawk in mihring sualna chu Pathian chauhvin Kristaah a nghat thei a ni. Bible chuan, “Pathianin sual neilo chu, mi sualah a siam a” a ti a (2kor.5:21). Sual neilo chu Krista a ni a, Pathianin mi sualah a siam a ni. Hetih hunlai hian nang leh kei hi kan la piang lova, kum 2000 liamta khan a ni daih tawh a ni. Nang leh kei chuan Pathian remruat lawk chu lo pawm/rin mai hi a ni.I rin/pawm chauvin Pathian ring i ni thei ang. I ring lo a nih chuan Pathian ka ring e ila ti thei lo a ni. Pathian sawi anga i rin chuan Pathian hmaah sual nei tawh lo i ni a, chu chu i tan chanchin tha a ni.

SUAL MAN THIHNA
Kan sual zawng zawng chu Kristaah nghahin a awm tawh a. Sual man chu thihna a ni a (Rom.6:23). Chuvangin kan aiah Krista a thi a ni ( Heb.9:28). Sual tan tumah thih a ngai tawhlo. Krista, khawvel zawng zawng ai-awhin a thi tawh. Bible chuan, “Ani chu kan sualte thupha chawina a ni; keimahni sual chauh ni lovin, khawvel zawng zawng sual thupha chawina a ni” a ti (1Jhn.2:2). Mahse mi tam zawk chu meidil an tla dawn tho. Engvang nge? Kristan a tawrhsakna an hriat loh leh an rin loh vang a ni. Sual man chu nunna liama pek a ngai, tuman kan pek theih loh avangin Kristan kan ai-awhin min pek sak zawk a ni.

DAN ANCHHIA
Zirna (11) ah dan zawm theihloh avanga anchhe dawng kan nih thu kan hre tawh a. Dan zawm hian a zaa chawl lova zawm tur a ni a, tumah zawm thei kan awm loh avangin anchhe thihna hnuaiah kan awm ta a ni ( Kal.3:10-11). Anchhe dawngte chu thinga khaikan tur an ni a. Mahse Krista kan ai-awh a anchhia Krawsa a tawrh avangin kei ni chu dan anchhe thihna lak ata chhandamin kan lo awm ta zawk a ni (Kal.3:13). Kristan kan ai-awhin Kraws ah atuar tawh a, chu dan anchhe thihna lak ata chu zalen, chhandam kan ni tawh. Chu chu keimahni tih thatna leh felna vang a nilo, Krista min ai-awh sakna vang a ni, chu chu rin mai tur a ni.

THIHNA
Mihring chu Adama sualna avangin thihnaah a lut tih kan hre tawh a. Thihna hi chithum a awma. Chungte chu :

(1) Thlarau Thihna ::avangin mi zawng zawng pian tirh ata thlarau lam thi sain kan piang a, chu mi awmzia chu mihring leh Pathian inzawmna, kan thlarau chu Pathian nen a inthen tawh avangin thlarau lamah thi kan lo ni ta a ni. Chu chu thlarau thihna kan ti thei bawk a ni.
(2) Taksa Thihna ::taksa chu thlarau nen a in zawm loh ve leh a thi. Tunah chuan i taksa chhungah i thlarau ala awm avangin ila thi lo.
(3) Vawihnih Thihna ::chunga taksa thihna athlen veleh, meidila chatuan atana an kal hi vawihnih thihna chu a ni.

Heng thihna te hi tuma pumpelh theihloh a ni a. Mahse Pathianin min khawngaih avangin a fapa Krista chu kan ai-awhin a tawrhtir tawh a ni. Chuvangin thihna lak ata kan za len tawh a ni. Krista Krawsa a thih khan thihna zawng zawng tan a tuar vek tawh a ni. Thlarau lama kan thihna atan, Pa nen an inzawmna a chah khan, “Ka Pathian engah nge mi kalsan” a ti a nih kha (Mt.27:46). Kristan chutianga a tawrh avang chuan Pathian nen kan inzawm leh tawh a ni. Kristan a taksa ngeia thihna a tawrh avangin kan taksa thihna ata zalenna kan hmu ang. Kan taksa a lo thi hman a nih pawh in, tawih thei tawhlo taksa puin kan tho leh ang (1Kor.15: 51-55; 1The.4:13-17). Krista kan ai-awha a thih avangin cha tuan meidil ata chhandam kan ni tawh a ni. Chu chu i rin a ngai a ni. Thihna zawng zawng ata min chhandamtu Kan Pathian leh Krista chu fakin awm rawh se. Amen.

Zirna 16 ZAWHNA

1. Israelte sualna kha eng chunga phurtir nge a nih? ______
2. Tu in nge phur tir? ______
3. Khawvel mi zawng zawnge sualna chu tu chunga phurhtir nge a nih? _____
4. Tu in nge phur tir? _____
5. Isuan kan sual eng zat nge a phur? _____
6. I sualte I hnenah a la awm em? ______
7. Dan anchhia kha Isuan engtin nge a pek fel? _____
8. Thlarau anchhe lak ata I zalen tawh em? _____
9. Thlarau lam thihna chu eng tihna nge?
10. Krista a lo kal hunah eng thil nge I chungah thleng dawn? ______

.

^

Zirna (17)

MIHRING HLUI THIHNA

Tih sual te chu Krista thisenin a silfai tawh thuzirna (14) ah kan zir tawh a, chuan thisen hnathawh pawh zirna (15) ah kan zir zo tawh a. Ai-awh tuarna pawh zirna ( 16) ah kan zir tawh bawk a. Tunah chuan thil sual ti thin tu mihring hlui thu zir leh ila. Mihring hlui hi sual titu machine ang mai a ni.

SUALAPIANGAH KHAWNGAIHNA A PUNG LEHZUAL THIN
Kan tihsual te chu Pathianin min khawngaih avangin Krista thisen zarah min ngaidam tawh a. Mahse khawngaihna apun leh zel nan thil sual chu kan ti pung zel dawn tih na em ni? Paula chuan, “Engnge kan sawi tak ang le? Khawngaihna chu a pun lehzual theih nan sualin kan awm reng dawn em ni? Hnai lo ve. Keini sual kawnga thi tawh sualin engtin nge kan la nun theih cheu vang?,”( Rom.6:1-2) a ti a. Sual kawnga thi tawh tih hi zir ila.

1. Eng Thuneihna Ram :Adama a siam khan eng thu neihna ramah a dah a ni. Eng thu neihna ram tih chu sual awm
loh na ram tihna a ni.
2. Thim Thuneihna Ram :: Adama chu Pathian thu awih loh na avangin thim thuneihna ramah a awm ta a. Chu chu sual awm na ram tihna a ni.

KHAWTHIMA THUNEITU::Khawthima thuneitu hi sual a ni a. Isuan, “Tupawh thil tisual apiang sual bawih a ni” a ti ( Jhn.8:34). Mihring ngaihah chuan sual hi kan tih chauhvin a awm emaw kan ti a. Mahse sual hi mihringah a lo awmsa reng tawh a, mihring chunga thuneitu a ni. Chuvangin mihring chu sual bawih a ni.

PIANNA ATANG::Adama chu thu awih loh avangin thim thuneihna ramah a awm ta a, sual bawih ah a awm. Kei ni Adama fate ho chu thim chhunga piangte kan nih avangin sual bawih ni saa piangte kan ni.

MIHRING ATANG A THEIH LOH:: Pathianin kan sualte chu min ngaidam tawh a, mahse thim thuneihna hnuaia kan awm chhung chu thil sual ti lovin kan awm thei lo a ni. Mihringin thim thuneihna atang leh sual bawih ata zalen thei turin tih theih engmah a nei lo.

A FAPA A TIR:: Pathianin thim thuneihna chhunga sual bawiha tangte chu chhandam turin a fapa a tir a (Heb.2:14-15; Mt.4:14-16). Isua chu thim thuneihna ramah awm mahse sual bawih a ni ve lova, sual a nei ve lo (1Pet.2:22). Chuvangin thim thuneihna chhunga awm te chu min chhandam thei ta a ni.

KRISTAAH ::Mihring hi thim thuneihna khawvelah nu pum chhung atangin pianna in a lut a. Chu thim ata chu thihna chauhvin a chhuak leh thei dawn a ni. Chhungkuaah pianna in kan lut a, thihna in kan chhuak leh thin. Chutiang bawkin thim thuneihna atanga chhuak tur chuan thihna hma chawn a ngai a ni. Mahse taksa thihnaa a chhuak a nih chuan meidil ah a tla daih dawn a, a ni thei lo a ni. Chuvangin Pathianinmihring chu Krista chhungah a dah a ( 1kor.1:30). Pathianin Krista chhunga min dah tawh na chu kan pawm a kan rin a ngai a ni.

MIHRING HLUI THI THEI TUR CHUAN::Thim thuneih na hnuaia awm kha mihring hlui tia koh a ni. Chu mihring hlui chu Pathianin Kristaah dah in Kross ah Krista nen tih hlum an ni. Kan mihring hlui chu sual bawih a lo ni thin a, mahse Krista nen kan thihdun khan sual bawih kan ni tawh lo (Rom.6:6). Engvang nge? kan tih chuan thi tawh chu sual bawih a ni thei tawh lo a ni, sual bawih ata a zalen tawh (Rom. 6:7). Mithi chu tuman sual bawihah an hmang ngai lo. Chuvangin kan mihring hlui thi tawh chu sualin a bawihah a dah thei tawh lo a ni.

PATHIAN LEH MIHRING HMUH DAN::Mihring hmuhah chuan Kross ah Isua a thi a, mahse Pathian hmuhah chuan mihring hlui a thi zawk a ni. Pathian thil tum chu Kross a mi hring hlui tihhlum kha a ni.

RINNA NENA PAWM TUR::Krista nena i thihna hi pawm thiam a har i ti mai thei. Mahse Pathian remruat dan a nih avangin pawm mai tur a ni. Paula pawh kha Isua a thih lai khan ringtu pawh ala ni lova, mahse a hnuah chuan “Krista hnenah khenbehin ka awm ta” ( Gal.2:20) a ti a ni.

1. Phum::a thihin thlan chhungah phum a ni thin. Chutiang bawkin Krista nena phum tel mihring hlui chu phum in a awm a ni. Phum tih hi Baptisma tihna a ni. “A thihnaah baptisma kan chanin, a hnena phum vein kan awm” a ti a (Rom.6:4). Kan mihring hlui hi Krista nen phuma a awm tawh avangin sual bawih ata zalen kan ni tawh a, sual bawih ata kan zalen tawh avangin sual hi i tih a tul tawh lo. I sual a nih chuan i duh thlanna avanga sual i ni tawh ang. Sual bawiha i awm lai chuan sual hi ti lo thei lo dinhmuhah i awm a, tunah chuan i thu thu a ni tawh.

2. Thawhlehna::chu thihna ata a thawhleh tawh avang in, keini pawh Ama chhung atangin kan tho leh tawh a ni. Bible chuan “Pa ropuina in mithi zing ata Krista a kaihthawh ang khan keini pawh nunna tharin kan awm a ni” a ti (Rom. 6:4). Krista nen thlanah baptisma kan chang a ni tih entirnan tuiah baptisma kan chang thin a ni. Tuia baptisma chan hi a hlimthla mai a ni a. Krista nen baptist in kan awm tawh a ni, tih entirna mai a ni.

NUN THAR AH:: Kan thawhleh hnu chuan mihring hlui kha a tho leh tawh lo va, mihring tharin kan tho a ni. Paulan, “Nang mi a, nangmah ngeiin i tuh thin pawh hi a thih zet loh chuan tihnunin a awm hlei nem” a ti a ni ( 1Kor.15:36-38). A awmzia chu thil kan tuhin a chi kha an thi hmasa zet a, chuan a tharin hring mawi takin a lo chawr thin a nih kha. Krista nena thi tawh mihring hlui pawh mihring thar dinhmunin a tho leh a ni. Krista nena tholeh chu piangthar or piangnawn tia sawi a ni.

PIANGTHAR ::Piantharna hi nungchang in thlakkual a ni lo a, Pathian thu zawm vak vak pawh a nilo. Chutiang nisela Krista kha a thih a ngai lovang, chuvangin tumah piangthar theilo kan awm lo. Engvang nge tih chuan piantharna hi mah nia thawhchhuah leh thiltih a nih loh vang a ni. Pathianin Kristaa min tih zawh sakna lo pawm mai hi a ni zawk a ni. Piangthar theilo kan awm lo. Pathianin Kristaah min dah vek a, chutichuan Kristaa awm te chu thil siamthar, Piangthar, mithar kan lo ni( 2Kor.5:17).

FALSE VIEW:: Piantharna hi nungchang inthlak dul dul leh, danglamna vak a ni lo. Mi tam tak chuan nundan/ pawnlama hmuh theih thil in thlak danglam thei emaw kan ti a, tawng kam mak tak tak a chhuak ta fo mai a, e.g Tunlai chu a piang thar lutuk (a fel em em chang in), tunlai chu a piangthar vak lo (a fel em em tawh loh hnu in), tunlai chu a piangthar nge thar lo ka hre lo, a da leh tawh in ka hria (a fel tawh loh hul hual hnuin), hetiang tawngkam te hi a lo chhuak ta a ni. Heng tawngkam lo chhuahna tak hi chu; piantharna hi nungchang thlaka Pathian dan zawm famkim tumna emaw kan tih vang a ni. Piantharna chu hrinna/piannawnna a ni a, Krista nen phumin kan awm a, a thawhlehna ah thlarau lama Kristaah hrin nawna kan awmna hi a ni. Krista tellovin piangthar a nih theih loh. Piantharna thua tunlai mi tam tak ngaihdan ang a nih chuan Piantharna ah Krista a tul lo/tel lo a ni.

Zirna 17 ZAWHNA

1. Sual a punna ah eng nge pung ve? _____
2. Adama kha thim thuneihnaah engtia thleng nge a nih? _____
3. Thim thu neihnaa thuneitu hi tu nge? _____
4. Thim thuneihnaah engtia thleng nge kan nih? _____
5. Pathianin tu chhungah nge a dah che? ____
6. I mihring hlui chu tu nen nge an thih dun? ______
7. Mihring hlui hi eng vanga thih ngai nge a nih? _____
8. Krista nena phum dun kha tu nge? _____
9. Krista rualah I tho ve taw hem? _____
10. Krista nena tho leh hi mihring hlui nge thar? _____
11. Piantharna hi tu hnathawh nge? _____
12. Piangthar awmzia hi eng nge? _____
13. “Piangthar lutuk, piangthar vak lo,” tawngkamte hi eng vanga rawn chhuak nge an nih?
14. Piangthar tur hian Krista mamawh a ni em? _____
15. Pathian thu awiha zawm chiam leh nun dan thlak kual hi piangthar awmzia a ni em?

.

^

Zirna (18)

KRISTA NENA KAN CHANVO

Zirna (17) ah mihring hlui thihna, phumna nun thara thawhlehna te kan zir tawh a. Tuntumah chuan Krista zara kan chanvo te zir leh ila. Krista nen nun thara kan thawh tawh avangin hengte hi kan chang a ni.

1.VAWIHNIH HRINNA (PIANTHARNA) KAN CHANG
Isuan “Tupawh an pianthar (vawihnih hrinna) loh chuan Pathian ram an hmu thei lo vang” ( Jh.3:3) a ti. Vawihnih hrin na chu engtin nge kan chan ang? Isuan tuiah leh thlarau vah hrin/pian tur a ti si a ( Jn.3:5). Tui a tih avang hian mi tam tak chuan tuia baptisma hi emaw kan ti thin a, mahse tuia baptisma nain vawihnih hrinna/pianna kan chang theilo. Vawihnih hrinna/pianna hre tur chuan vawikhat kan pian hmasakna hriat a ngai a ni. Vawikhat pianna/hrinna chu nu pum chhung atang kan piang a. Vawikhat hrinna chu Adama hrin, Adama chhungah kan piang a ni. Adama hrin chu mihring hlui a ni a, misual a ni. Vawikhat hrinna/pianna in he khawvelah kan lut a, mahse he vawikhat hrinna/pianna nen hian vanram luh theih a ni lo. Vawihnih pianglo chu Pathian ramah a lut thei lo a ni. Vawihnih hrinna (Piantharna) chu tuia baptisma na leh Pathian thu taima taka zawmna in a theih loh.

Pathianin mihring hlui Adama hrin chu Krista nen Kross ah a that tawh a ni. Chutichuan thlanah a phuma a thawhlehnaah chuan mihring hlui chu a tho tawh lova, mihring thar chauh a tho tawh a ni. Chutianga mihring thar ni tur chuan mihringin engmah tih theih a nei lova. Pathian thil tih theihna chauhvin a thei a ni (2Kor.5:1718). Chu mihring thara chang tawh chauh chu vawihnih hrinna chang/piangthar (piangnawn) chu a ni. Krista thawhlehna avangin chu vawi hnih hrinna/piantharna chu i chang tawh a ni.

2.A FAPA RAMAH KAN THLENG TAWH
Mihring hlui nunah chuan thim thuneihna hnuaia awm kan ni a, chu thim thuneihna ata chu mahnia chhuah theih a ni lo va, mahse Pathianin a Fapa Krista hmangin min chhuah zalen tawh a ni. Bible chuan, “Ani chuan thim thuneih na laka min chhan chhuakin, a Fapa hmangaih taka ramah chuan min kaitir ta a” a ti a ( Kol.1:13). Chuvangin thim thu neihna hnuaiah kan awm tawh lova, Krista ramah kan thleng tawh a ni. Chu tichuan “Krista Isuaah chuan ama rual veka min kai thovin, van hmunahte ama hnenah min thuttir ta a” (Eph.2:6). Reilote atana awm kan taksa hi thi mahse, kuta sakloh vanah in nuam tak kan nei a ni (2kor.5:1). Chuvangin he khawvel hi hmangaih tur a ni tawh lo. He khawvelah van palai kan ni a, mikhual mai kan ni.

3.CHATUAN NUNNA KAN NEI TAWH
“In chhandamna chanchintha chu in ngaihthlaka, rin pawh in rin hnuin, amahah chuan Thlarau Thianghlim tiam chuan chhinchhiahin in awm kha” (Eph.1:13) a ti a ni. Thla rau Thianghlim chhinchhiahna neitu kan nih chuan Krista neitu kan ni. Krista neitu kan nih chuan Chatuan nunna nei tu kan ni ( 1Jh.5:11-13).

4.PATHIAN FA KAN NI TAWH
Taksaa kan pian khan Setana fa kan ni a (Jn.8:44). Mah se Krista kan nei a, kan pawm ve leh Pathian fa kan ni (Jn.1:12). Chuvangin Pathian Thlarau chuan kan thlarau hnenah Pathian fate kan nih zia min hrilh thin a ni (Rom.8:16). Fa nih avangin roluahtu pawh kan ni bawk ( Rom.8:17).

5.PATHIANAH THUHRUK
Kan nunna chu Pathian ah chuan Krista hnenah thuh ruk a ni tawh a ni (Kol 3:3). Chuvangin kan nunna chu Setan an a khawih pha tawh lo. Chu chang nilovin, Krista beramte kan nih tawh avangin chatuan nunna kan nei tawh a, Meidil atangin kan zalen tawh a ni. Krista leh Pa Pathian kuta thu hruk te kan nih tawh avangin Setanan min la chhuak thei tawh lo a ni.

6.THIAM CHANG KAN NI TAWH
Dan zawmnaa neih theih loh thiamchanna chu Krista avangin kan nei tawh a. Bible in, “Thiam chantirtu chu Pathian a ni” a ti ( Rom.8:33). Pathianin Krista thisen avangin thiam changah min ruat a ni. Bible chuan “A thisen avangin thiam chantir kan ni” a ti ( Rom.5:9). Chu thiamchanna chu mihring hmuhah a ni lo. Pathian hmuh dan zawkin a ni. Pathianin sual neilo Krista chu keimahni avangin misualah a siam a, Pathian hmaa thiam changa kan awm theihna tur a ni ( 2 Kor. 5:21). Tunah chuan Pathian hmaah thiam chang kan ni tawh.

7.PATHIAN THIANTE KAN NI
Tun hma chuan Pathian thian kan ni lova, a hmelma te kan ni. Mahse tunah chuan thim thuneihna atangin khaw engah min hruaitu ropuina tilang tura thlante kan ni tawh. Lal hausakna chentu puithiam hrin, mi thianghlim hrin kan ni tawh. Tun hmain Pathian nen thian kan ni lova, tunah chuan Pathian nen thiantha tak kan lo ni ta ( 1 Pet.2:9-10). Tunah chuan puithiam hrin kan ni tawh a, puithiamte hi lal ropuina chentute an ni. Keini pawh puithiam kan nih tawh avangin Pathian malswmna kan chang tawh a, chu chang nilovin puithiam kan nih avangin mahniin kan tawngtai thei tawh a ni. Pathian thiante kan nih tawh avangin kan in pawl thei reng tawh a. A khawngaihna changtute kan ni fawm bawk a ni.

Zirna 18 ZAWHNA

1. Vawikhat hrinna chu _______ atanga pianna hi a ni.
2. Vawihnih piannawnna chu Krista nena _______ nawnna hi a ni.
3. _________ lak ata min tlanchhuakin A hmangaih tak ________ ramah min hruai thleng tawh.
4. Khawvel ah __________ palai kan ni.
5. __________ chhinchhiah (sealed) kan ni.
6. _______ fa kan ni tawh.
7. _______ kut chhungah kana wm.
8. Pathian hmaah kan _______ tawh.
9. ______ changtu kan ni.
10. _______ thian kan ni.

.

^

Zirna (19)

CHHANDAM NIH HRIAT FIAHNA

PATHIAN THAWHZAWHSA
Chhandamna hi a tir ata tawh Pathian thawhzawh vek a ni a. Pathianin min chhandamna atan leh sual ngaih damna atan a Fapa hi leilung pian hma atanga a ruatlawk a ni (1Pet.1:20). A Fapa Krista chu mihringah changin a thihna leh a thawhlehnaah engkim a ti famkim tawh a ni. Chu chu Thlarau Thianghlimin Bible hmangin min hrilhfiah thin a ni. Keinin rinna chauhvin kan pawm a, kan tih a tel ve lo.

BIBLE ATANGIN
Pathianin min chhandamna, sual ngaihdamna, cha tuan nunna min pek te hi engtin nge kan hriat theih ang? Thuthlunghlui lamah chuan Pathian in mihring leh mihring in biak angin a hrilh thin a. Fapa hunah chuan hmaichhan-ah a in zawh theih a ni. Mahse Thlarau Thianghlim hunah chuan Bible atang kan hre thei a ni. Bible chuan, “Chi chhe thei lakah nilovin, Pathian thu nung reng leh awm rengah chuan chi chhe theilo laka piangthar inni zawk si a”(1Pet.1:23) a ti a ni. Chuvangin Bible chhiarin kan ring/pawm thei a ni.

BIBLE IN ENGTIN NGE A SAWI
Lehkha kan in thawnin lehkha chhunga inziak ang ang in kan ring/pawm thin. Chutiang bawkin Pathian thu thlunna leh a thiltihte hi Bible chhunga inziak ang angin kan pawm thei a ni. Mi tam tak chuan Bible chhunga inziak anga ring/pawm mai lovin, danglam bik taka rin tumin an zawng thin a. Hriatna neiturin emaw, thilmak hmuh tumna in emaw rin an tum thin avangin Setana bumin an awm thin a ni. “Pathian ring turin Juda te chuan chhinchhiahna te an phut thin a, Greek ho chuan finna in an zawng thin . Keini erawh chuan Krista khenbeh thu kan hril thin a ni,” a ti (1kor.1:22-23).

THIAMLOH CHANTIRNA A AWM TAWH LO
Sual chungchangah Kristan, “Khawvel thiamloh chantir turin Pathianin a Fa khawvelah a tir lo, khawvel Amah a vanga an dam theihna turin a tir a ni zawk e” a ti a (Jhn.3:17-18). Bible in Fapa ringtu chu thiamloh chantirin a awm tawh dawn lo a ti a, kei ni Amah ringtuten thiamloh chantirna ro relna kan hmachhawn tawh dawn lo, tiin kan ring/pawm thei a ni. Pathianin dawt a sawi ngailo. Mihring hriattirna mah kan pawm chuan Pathian hriattirna chu a ropui zawk a ni (1Jhn.5:9).

MIN HNAWTCHHUAK DAWN LO
Mihring chuan vawihnih khat kan bula lokal te pawh kan hnawtchhuak thin. Mahse Isuan “Tupawh ka hnena lokal chu ka hnawtchhuak tawp lovang” a ti a ni (Jn.6:37). Nang pawh Krista i pan phawt chuan a hnar ngai lovang che. I nih na ang ang khan a pawm zawk che a ni. Chu chu Bible sawi angin kan ring/pawm thei a ni.

CHATUAN NUNNA KAN CHANG
Chatuan nunna tih awmzia chu Pathian nen vanrama awm dun hi a ni. Mihring thlarau hi meidilah pawh chatuan atan a nung reng dawn. Mahse meidila chatuana nung tih awmzia chu thihna or vawihnih thihna tia sawi a ni ( Thup. 20:14). Isuan, “Fapa ring apiangin chatuan nunna an nei” a ti a ni ( Jn.3:15). Johana ziakah, “ Tu pawh Fa ring apiangin chatuan nunna an nei tawh” a ti a ni ( Jn.3:36). Tunah fapa Krista i rin tawh avangin Bible sawi angin chatuan nunna ka nei tawh i ti thei a ni. Chatuan nunna hi thih hnu chauhva neih tur a ni lova, damlai ngei a neih tur a ni. Chatuan nunna nei turin sual nei lo leh thianghlim chauh a ti lova, Fapa ring tu chauhvin a nei a ti a ni.

THLARAU THIANGHLIM KAN NEI TAWH
Krista i rin ve leh Thlarau Thianghlim i chang/nei a ni. Bible in, “Amahah chuan nangni pawh thutak thu (in chhan damna chanchin Tha chu) in ngaihthlaka, rin pawh in rin hnuin, amahah chuan Thlarau Thianghlim tiam chuan chin chhiahin in awm kha” a ti a ni ( Eph.1:13). Thlarau Thiang hlim chuan tlanna ni atan ama ta ngei kan ni tih hriatnan min chhinchhiah tawh a ni (eph.4:30). Chuvangin Thlarau Thiang hlim or Krista Thlarau i nei tawh a ni. Krista Thlarau tih leh Thlarau Thianghlim hi thuhmun a ni.

Zirna 19 ZAWHNA

1. Chhandamna hi _______ ta a ni.
2. Chhnathawh chu _______ in a rem ruata ____ a ti famkim.
3. Thuthlunghlui hunah chuan _______hi hmaichhana biak theih a ni.
4. Thianghlim hunah chuan ______ in kan be thei.
5. Pathian thu ring turin thil mak hmuh kher a ngai em? ______
6. Pathian fapa ringtu in thiam loh chantirna rorelna a hmachhawn a ngem? _____
7. Isuan an a pawm tawh che tih engtia hria nge I nih? _____
8. Thianghlim I nei tawh em? Engtin nge I hriat? ______

.

^

Zirna (20)

KRISTIAN CHI HNIH

Rinna nei tir (Piangthar tir) zawng zawngten hriat sual annei fova, chu chu pianthar tawh hnu hian thilsual ti thei tawhlo angah an in ngai a, Piangthar tawh thilsual a ti leh a nih chuan chhandamna a bo thei kan ti thin. A tak tak ah chuan CHATUAN NUNNA hi sual nei lo, sual ti lo leh Pathian duh zawnga awm avanga chang/neite kan ni lo. Pathian khawngaihna vang zawka chang leh neite kan nih avangin a bo thei tawh lo a ni.

Thilsual tih apianga chatuan nunna hi bo leh ni sela, chatuan nunna a ni tawh lovang. Chatuan nunnachu inzawm zel thil a ni a, a chat tawh ngai lo. Vawikhat kan neih chuan chatuan daih a ni. Kan ngaihtuah anga thilsual tih apianga chat a, sual inchhir apianga inzawm leh thin a nih ngai chuan chatuan nunna a ni tawh lovang. Pathianin cha tuan nunna min pek pawhin tlin vang leh pek tlak kan nih vanga pe a ni lo. Min khawngaih avanga pek a ni (Efs.2:8).

Ringtute hi thilsual kan la ti thei a ni tih chiang takin Johana’n ti hian a sawi a ni, “Sual ka nei lo kan tih chuan mahni leh mahni kan inbum a. Thilsual ka ti lo kan tih chuan amah chu dawtheiah kan siam a, a thu pawh keimahniah a awmlo a ni” a ti ( 1Jhn.1:8,10).

MIHRING CHITHUM
Khawvelah hian mihring chithum kan awm thu Bible in min zirtir a ni. Chungte chu TISA MI, THLARAU MI KRISTIAN leh TISA MI KRISTIAN te an ni.

TISA MI ( KRISTA NEI LO)

Tisa mi chuan a thinlungah Krista a neilo. Krista pawm lo, ringlotu a ni. Chuvangin Krista nen an in zawmlo (Rom.8:9). Krista a neihloh avangin chatuan nunna pawh a nei lo (1Jn.5: 11-12). Krista a rin loh avangin tuna pangin thiamloh chang in a awm tawh ( Jn.3:18, Efi.2:3). Tisa mi chuan Krista a neih loh avangin a thinlung thutthlengah KEIMAH tihna hi a lal a ni. A awmzia chu a nun kha keima thu (It’s my life) tiin a nung a ni. Pathian thuah a awm lo. Paulan tisa michungchangah a sawi a ni, “Khawvel mi chuan Pathian Thlarau lam thilte chu a lawm thinlo, ani ngaih chuan at thlak a ni si a; Thlarauva hriatfiah a nih avang in a hre theilo reng reng bawk a ni”(1Kor.2:14) . Tisa miin thlarau lam thil a hriatphak loh avangin a duh lo bawk a ni. Khawvel thil chauh a rilru-ah a awm a, a duh bawk a ni. A nunna, a ngaihtuahna te, a awmdan zawng zawngah thlarau lam thil pakhat mah a awm lo a ni. Engkim hi ama duhdana tih leh sawi a ni. Pathian pawh nisela, midang pawh nise enga tan mah a ti lo. A duh zawnga thil a thlen chuan a hlima, a lawm mai thin a, a duh loh zawnga thil a thlen chuan a thinrima, a lungngai nghal mai thin a ni. Thla muan na nun a neilo. A nun hi a inthlak dul dul reng mai a ni. Alawm changin a lawm em em a, a thinrim changin a rim em em mai thin a ni.

Tisa mi hi Pathian be lo zawng zawngte chauhvah nilov in, Pathian ka bia Isua ka ring titu te zingah pawh an tam mai. Pastor tamtak, kawhhran hruaitu tam tak te, thalai hruai tu etc te hi pawnlam atanga landan chuan Kristian ni mahse chhung lama Krista an neih loh avangin Tisa mi an ni tho. Chungho avang chuan Pathian hming a chhiat phah thin a ni. Tisa mi ten Pathian thutak hi an ngaithla duh lo. Chhandamna thu an hre duh lova, sermon pawh nuihzathlak lam leh phurna lam awm chauh an ngaithla duh thin a ni. Kristmas a lo thlen pawhin Krista kha engvanga rawn kal nge tia ngaihtuah lovin, ei leh in turah an buai a, an nuam tih zawng thil hlir an zawng thin. Pathian biaknaah pawh Pathian duhzawng zawng lovin, mahni duhzawng zawng tute an ni. Thlarau mi chuan Tisa mi ho hi reilo teah a hrechhuak thei mai a ni. Mahse tisa mi erawh chuan a hrethiam thei lo thung.

THLARAU MI KRISTIAN ( Krista neitu)

Thlarau mi chuan a thinlungah Krista a nei chauh nilovin, Krista zawk Lalah a dah a ni. KEIMAH ti thin, inchhuang thin kha a dah thla hmak a ni. A thinlung thut thlengah Krista a lal tir a ni. Heng mite hian Krista an neih avangin chatuan nunna an nei a, Kristian diktak an ni (1Jhn.5:12). Sual rorel na ata zalen tawh a ni (Jhn.3:18). Pathian hma ah pawh Krista avanga mifel, thianghlim a ni (1Kor.1:2,30). Thlarau mi chu a nunah Krista a lal avangin Pathian duh zawnga nung a ni. Chuvangin Thlarau rah te, “hmangaihna, hlimna te, remna te, dawhtheihna te, ngilneihna te, thatna te, rinawmna te, thuhnuairawlhna te, insum theihna te” ( Gal.5:22-23) a rah chhuak a ni. Thlarau mi nun chuan awmzia a nei a, tum pawh a nei bawk. An awmdan hi Pathian duhdan chauh anih avangin midang tan thatna tamtak a chhuah a ni. Mite hmangaih lehchawimawi pawh an hlawh bawk. Pathian hming tiropuitu an nih vangin midangte pawn an zah a ni.

Ringtu mi piangthar zawng zawng hi a chunga kan sawite anga nung tur an ni a.An nundan atangin Pathian be lo te pawn Pathian chu hria in, Pathian pawh biakchakna an neih phah dawn a ni. Ringtu thlarau mi te hi Pathian rilru hmutu an ni a, ringtu zawng zawng duhdan pawh a ni fawm bawk a. Mahse Pathian duhlo hovin hetiang mite hi an hmuh chuan an hua a, an bula awm pawh an peih lo thin. A chhan chu an thiamlohna leh an sualna te an hmuh vang a ni.

TISA MI KRISTIAN ( KRISTA NEITU)


Tisa mi Kristian te hian Krista chu an nei a, mahse an nunah Krista lal tir lovin, KEIMAH tihna zawk hian an nun ah ro arel a ni. Krista ringa neitu a nih avangin chatuan nunna erawh a nei. Rorelna ata pawh a zalen bawk. Kristian pakhat chantur thilte chu a chang tawh a ni. Mahse a nunah Krista Lal tir lovin, KEIMAH a lal zawk avangin Kristian te nun angin a nung thei lo. Tisa mi ringlotu ang maiin a nung a, a chetla thin a ni. Tisa mi Kristianin chatuan nunna chu hloh lo mahse a nunah Pathian duhdana a nun loh avangin Pathian hming tichhetu mai a ni. Tisa mi te angin a nunah tisa rah chauh arah a, lungawina, thlamuanna, remna te a rah chhuak thei lo. Pathian thu a hriaa a sawi fo pawhin miten engah vak an ngai lo. I ka chauhvin i sawi, tiin miten an sawiselin an hmusit thin.

Kohrinth kohhran te pawh TISA MI KRISTIAN an nih avangin Paulan, “Tin, unaute u, thlarau mite hnena sawi angin inhnenah thu ka sawi thei lova, TISA MITE hnena sawi angin ka sawi zawk kha. Tisa mi inla nih fo avangin in zing ah itsikna leh inhnialna a awm thin avang hian tisa mi la niin mihring angin inla awm a ni lo vem ni?” ( 1Kor.3:1,3) a ti a ni. Kohrinth Kohhran hi tisa mi Kristian an ni a, tisa danin nung mahsela Paulan an chhandamna a bo lohzia a lehkhat hawnah hian kan hmu thei a ni. “Krista-ah sual neilova mithiang hlim dinhmuna dah hrante u” a ti a ni ( 1Kor.1:2). Chu chang pawh nilovin Krista alo kal leh huna an chantur te ti hian a sawi a ni, “Kan zain kan muhil kher lovang, nimahsela tawtawrawt hnuhnungber rik hunah chuan reilote-ah, mit khap kar lovah tihdanglamin kan awm vek tawh ang” ( 1Kor.15:52)a ti a ni.

Tisa mi Kristian te hi an chhandamna bo lo mahse Pathian duhzawngin an nung lo a ni. Midang tan pawh tluk na a ni a, Pathian hming tiropui lovin sawiselna siamtu te an ni. An nunah pawh lawm nun an nei lova, hlauhna, beidawn na, mangangna te nen an nung a ni. Chutiang nuna nung tur kan ni lo. Thlarau Thianghlim (Krista) lala daha tur zawk kan ni.

KRISTA LAL TIR TUR A NI
Tisa nun chu Krista lal tir lovin KEIMAH a lal zawk tih kan hre tawh a. Tisa nuna nungrengte chuan Pathian thin lung an hmu theilo. Pathian nen an inkalh a, Pathian duh zawng a zawm thiamlo chauh nilovin, a zawm theilo a ni ( Rom.8:7-8). Chuvangin Krista lalna nun leh Thlarau Thiang hlim nuna nung turin mahni sualte chu puangin Krista chu Lal leh Lu berah dah tur a ni. Thu hnuairawlh taka Krista hnena nun hlan leh tur a ni. Chutia ataka kan nun kan hlan leh chuan Kristan lalna achang anga, Pathian duhdanin kan nung thei dawn a ni. Thlarau rah te pawh kan rah thei dawn a ni.

Zirna 20 ZAWHNA

1. Krista ringtu ten thil sual an la ti thei em? ______
2. Ringtu hi a thiltih sual avangin a chatuan nunna a chan a ngem? _____
3. Tisa miin Krista a nei em? ______
4. Kristian zingah tisa mi an awm em? _____
5. Tisa rah te sawi rawh le. ___________________________
6. Tute hi nge Kristian thlarau mi? ___________
7. Tharau rah te sawi rawh. __________________________
8. Kristian tisa mi te nunah eng nge lal? _________
9. Kristian tisa mi te hian an chhandamna an chan a ngem? ______
10.Kristian tisa mi, thlarau mi ni turin engte nge a tih tur? ___________________________

.

^

Zirna (21)

DINHMUN LEH THILTIH

(Standing and State)

Ringtu pakhatin mahni dinhmun (standing) leh thil tih (state) hi chiang taka a hriat hran a ngai a. He thu hriat loh avanga mi tamtak buai em em, mahni rinnaa buai kan awm bawk thin a ni. Kan dinhmun leh kan thiltihte kan hriat chian loh avangin rin dan mumal pawh kan nei thei lova, mi dang pawh kan sawisel hial thin a ni.

Dinhmun awmzia chu Pathianin ringtute tan Kristaa a siamsak nihna a ni a. Kristaa kan dinhmun foundation ang a nih chu. Thiltih awmzia chu ringtute nitin an nuna an thil tih leh an awmdan te hi a ni.

Dinhmun(Pathian siam sak/pek) thenkhat te sawi dawn ila:-

1. SUAL NEI LO
Ringtu hi an nitin nunah thil pakhat tal tih sual an nei reng thin a, an tih sual dan erawh a in ang vek kher lovang, nangma nun atang khan han ngaih tuah la, nitin mai hian tih sual, tih loh sual i nei reng thin a ni. Chutiang chiah chuan ringtu hi nitin a nun ah thil a ti sual thin a, mahse Pathian mit hmuhah chuan Kristaah sual neilo a ni.Thiamloh chantirna lak ata pawh zalen tawh a ni (Jn 3:18). Thilsual a ti a nih chuan Pa in fa chu a thunun thin angin Pathian pawn a thunun thin a ni (Heb 12:5-11). Sual tana rorel na chu misualte tan a ni a, thununna chu fate tan a ni. Chumi avang chuan ringtute hian Pathian thunun na chu engtiklai pawhin kan tuar thei a, sual tana ro relna thiam loh chantirna erawh a hmachhawn ve tawh dawnlo a ni. Ringtute sual tana rorelna lak ata zalen kan nihna hi Kristaa kan nihna dinhmun Pathian min peka chu a ni. Ringtu pakhat hi a nitin nunah tih sual chang nei thin mahse Pathian hmuhah chuan Kristaah sual neilo a ni. Dinhmun hi Pathian mithmuh a Kristaa kan nihna a ni a, mihring hmuhah a ni lo.

He thu hrefiah tur hian entirna nen sawi lawk ila, Korinth kohhran te kha ringtu tisa mi an nih angin tisa nunin an nunga, an zingah intihbuaina nasa tak a thleng hial bawk a (1Kor.3:3), mahni pa nupui mut pui te pawh an awm a (1Kor. 5:1-2), zah a hnekin an la inchhuang ta deuh deuh a. Korinth kohhran ho hian mihring hmuhah thianghlimna engmah an neilo, mah se Paula lehkhathawn tir lamah khan, “Kristaa mithiang hlim te u,” (1Kor.1:2) a ti tlat a nih kha. Engvanga Paul an chutianga ziak nge a nih le? An sualnate a hriat loh vang a ni a ngem? Nilo e, Paula hian an sual na te a hre lutuk.

Tirhkoh Paula sawi awmzia zawka chu Korinth kohhran hi Kristaah chuan sual an neih lohzia leh Pathianin Kristaah thianghlimna a pek tawh thu a sawi duhna a ni. Chu chu Kristaa an dinhmun a ni. An thiltihte chu a tha hauhlo mai, inhauh te, inthen darhna te, in elna te, midang nupui mutpui te, thil thalo tak ti an ni. Mahse Kristaa an dinhmun or an foundation chu Kristaah a nih avangin sual an neilova, an thianghlim a ni, engvang nge tih chuan Krista thianghlimna chu an thianghlimna a nih vang a ni (1Kor.1:30).

Dinhmun chu Pathian hmuhdan a ni a, mihring hmuhdan a ni lo. Pathianin Korinth kohhran chu Krista chhungah a hmu a, chumi avang chuan Kristaah sual an nei lova an thianghlim a ni. Mihring chuan pawn lama kan thiltih te chauh an hmu a, thiltih chungah mi kan judge fo thin a nih kha.

Chutiang khawpa misualte chu Pathianin Kristaah mi thianghlima a pawm si chuan thiltih te hian awmzia an nei tawh lo em ni? kan ti mai thei. Pathian hian ringtute thiltih pawh hi a dah pawimawh em em tho a ni. Mahse thiltih te hian ringtu Kristaa kan dinhmun te hi engmah a va khawih phalo a ni. Thil kan tihsual changa pa ten fa te an thunun angin Pathian pawhin a fate chungah thununna a thlentir thin. Thununna awih duhlotu chu an nunna thlengin a laksak thin a ni. A awmzia chu taksa thihna thlengin a thunun thin a ni.

2.FELNA
Felna hi rorelna nena in zawm a ni a, ringtu hi Pathian hmuhah Kristaah a awm avangin mi fel a ni. Paula’n, “Amahah chuan Pathian felna kan lo nih theihna turin, sual reng reng hre lo chu Pathianin kei mahni avangin sualah a siam a,” a ti a ni (2Kor.5:21).

Pathianin sual neilo Isua chu keimahni avangin misualah a siam ta a ni. Engvang nge kan tih chuan kei ni chu Ama zarah (kan thiltih thatte vang nilovin) Pathian hmaah (mihring hmaah nilo) mi fel kan lo nih theihna tur a ni. Chumi avang chuan ringtute chu Pathian hmuhah Krista zarah mi fela puan kan ni. Chu chu ringtute dinhmun a ni a, an thiltih vang a ni lova Krista zarah a ni. Kristaah chuan ringtu zawng zawng te dinhmun/nihna hi in angkhat vek a ni a, danglam ngailo bawk a ni.

Dinhmun leh thiltih kan hriat hran loh avang hian ringtute hi kan buai nasa thin hle a, ringtu a lo sual changin Pathian lama Kristaa a nihna thianghlim na leh felna te a ti bo vek tur angah kan ngai thin a, mahse Pathian hmaa Krista zara kan nihna chu Krista adanglam ngai loh angin a danglam ngai tawh bik lo a ni. Mahse Pathian nena an in zawmna/pawh taka inbiak tawnna erawh a dai tial tiala, ringtu hlim na te pawh a dai tial tial thei a ni. Mihring lamah pawh Fa ten thu an awih loh changin, fa an nihna chu bo lo mahse an fa te chunga lawmna an neih erawh a dai tial tial thung a ni. Nu leh pa hlim hmel an hmu tawh lo thung a ni. Chutiang chiah chuan ringtu thil tisualte hi Pathian hmaah inthiam lohna in a khat thin a ni.

Davida pawh Bethseba a sualpui khan Pathian hmaah a inthiam thei tawh lova, tihian a tawngtai a, “I ruh tihtliahte hi a hlim theih nan, hlimna leh lawmna chu bengin mi hriattir leh ang che... I mi chhandam hlimna chu mi pe leh la: Thlarau tihnuamin mi chelh reng ang che,” a ti a ni (Sam 51:8,12).

Korinth kohhran te hi nun thianghlimna neilo ni mahse thlarau thilpek an dawng tho a ni. Chu chang nilovin mithianghlim lawr hunah pawh an tel ve tur thu tihian Paulan a sawi a, “Kan zain kan muhil kher lovanga, nimahsela kan zain (Korinth kohhran telin) tawtawrawt hnuhnung ber rik hunah chuan reiloteah, mit khap kar lovah tihdanglamin kan awm vek tawh ang,” a ti a (1Kor.15:51-52). Ka sawi duh ber chu Krista a lokal hunah pawh tisa dana awm Korinth kohhran te pawh an tel ve dawn tihna a ni. Tisa dana an nun avangin an chhandamna abo chuanglo tihna a ni. An chhandamna a bo loh avangin tisa duhdana nun tur tihna erawh a ni chuanglo a ni. Chungthu te chu kan sawi leh ang.

3.PATHIAN FA TE AN NI
Ringtu chu Krista a rin ve leh Pathian fa a ni (Jn.1:12). Tisa dana a nun pawhin Pathian fa tho a ni. Fa te hi nu leh pa thu an awih avanga fa a pawm an ni lo. Chuvangin thu awih lohna avang hian fa nihna a hloh theilo a ni. Fa nihna hi tan lakna vang emaw, that leh felna vang a ni lova, nu leh pa hrinna avanga lo awm an ni zawk a ni. Chutiang bawkin Pathian fa nihna pawh hi mahni tan lakna leh fel vang a ni lova, Thlarau hrinna zawkin a ni. Chu chu dinhmun a ni. Mihring thiltih te an ni lova, Pathian hnathawh zawh sa zawk anih angin a danglam ve tawh ngailo a ni.

Isua entirna sawinaah pawh fapa tlanbo pawh khan a pa ro sum te duh tawka chenin a pa hnen ata tlanbo mahse a pa fa ala ni reng tho a ni. A pa hnen ata atlanbo khan a pa nen an in be pawp thei tawhlo mai bakah a pa rosum te a chen thei tawhlo a ni. Mahse a pa fa erawh a la ni reng tho a ni. A haw leh pawh khan a pa chuan, “He ka fapa hi a thi a, a lo nung leh ta a nih hi; a bova, kan hmu leh ta a nih hi,” a ti a ni (Lk 15:24), ruai ropui tak a buatsaih sak a nih kha.

Fa te hian nu leh pa thu an awih tur a ni a, chu tianga an awm chauhvin nu leh pa lung a awi thin a ni. Chutiang bawkin ringtu te pawh Pathian thuawih tur kan ni a, chutianga kan awm chauhvin Pathian ropuina a lang thei dawn a ni. Pathian fate an sual a nih chuan Pathian hming a chhia anga, Amah pawh a lungngai dawn bawk a ni.

Zirna 21 ZAWHNA
1. Dinhmun hi tu siam/pek nge? _______
2. Thiltih hi tu tih nge? ______
3. Dinhmun hi tu hmuha kan nihna nge? ______
4. Kohhran Kristaa fela pawm an nihna kha ______ hmuha an nihna/ dinhmun a ni.
5. Kohhran te tisaa an sualna kha an ________ a ni.
6. Ringtu chu ______ ah a awm avangin _______ hmaah mifel a ni.
7. Ringtu hi thil sual a tih chuan eng nge a chan dawn? ____
8. Davida a sual khan eng nge a chan? ______
9. Korinth kohhran kha thil sual ti mahse eng thil nge an la neih reng? ______
10. Pathian fa nihna hi dinhmun nge thiltih?_______

.

^

Zirna (22)

THANLENNA LEH PUITLINNA
(Growth & Maturity)

Thil nung reng reng hi an thanglian thin a, an thanlen hnuah an puitling leh a, tichuan an rah chhuak thin a ni. Mi hring pawh hi a lo pian hian thang zel tur a ni a , nausen an lo pian hnu hian an thanzel loh chuan nu le pa rilru a hah ngei dawn tih chu hriatsa a ni. Naute hi a nulat tlangval hun pawha thang velo, naute la ang reng sela nu leh pa te chuan piang ve lo law law se tha tur, kan ti mai thei bawk a ni.

Thanglian nazawng pawh an puitling vek chuang lova, taksa pum en chuan pangai ve tak ni mahse naupang rilru la pu reng tho tase, kan rinchhan thei dawn lo a ni. Chu mi avang chuan thanlen chauh nilovin puitlin lam pan pawh hi ringtu zawng zawngte mamawh chu a ni.

TISA NUN
Ringtu a than len loh chuan thlarau danin a nung thei lova, tisa dan chauhvin a nung thin a ni. Korinth kohhran te hi an thanlen loh avanga tisa dana nung an ni a. Paula ngei pawn, “Unaute u, thlarau mite hnena sawi angin in hnenah thu ka sawi thei lova, tisa mite hnena sawi angin ka sawi zawk kha, Kristaa nausen te hnena sawi ang maiin,” a ti a (1Kor.3:1). Tisa mi awmzia chu Pathian hrelo, ringlotu awm dan anga awm tihna a ni. Ringtute hi an thanlena an puitling lo a nih chuan khawvelmi te nen an awmdan a in anga, hriat thiam har tak an ni bawk a ni.

CHAWRUM EI THEI LO
Nausen ten chaw rum an ei thei lova, hnute tui chauh an hne angin thlarau lama nausen te pawn thlarau chaw rum an ei thei lova, hriat pawh an hrethiam theilo a ni. Paula’n Korinth kohhran hnenah, “Chaw ni lovin, hnutein ka chawm che u kha, chaw in ei theih loh avang khan; a ni, tunah pawh in la ei thei ta lo fo a ni,” a ti a ni (1Kor.3:2).

Hebrai ziaktu pawhin ti hian a ziaka, “A hun ngaih tuah zawngin zirtirtu ni tawh hial awm in ni na a, Pathian thu bul ber A AW B te chu zirtir in ngai leh ta a, chaw rum nilova, hnute la ngai mi ang in lo nih tak hi,” a ti a ni (Heb 5:11-12).

Chaw rum ei lova hnute tui chauh rin hi eng nge pawi na awm kan ti mai thei, hnute chauh chuan tha an nei lova an chak lova hna pawh an thawk thei lo a ni. Chaw rum ei chauhvin tha an nei a, hna pawh an thawk thei bawk dawn a ni. Chutiang bawkin thlarau hnutetui chauh in tu chu Pathian mi hman an ni thei lova, hna pawh an thawk theilo a ni. Naute angin midang ring chung rengin an awm thin a ni. Naupang te hi hna an thawk theilo chauh nilovin nau pawh an nei thei lo bawk a ni. Chutiangin thlarau lama nausen te chuan thla rau fa (thlaraubo man) an nei thei lova, an mahni ngei pawh chawm chawp ngai an ni bawk a ni.

SUALAH AWM NUAM AN TI
Naute te hian thil bal hi an ten lova, an duh vek mai a. An hmuh apiang an ka chhungah daha ei mai an tum zel thin a ni. Hriselna pawh an hre lova, mahni tana hlauhawm pawh an hre thiamlo a ni. Chutiang an nih avang chuan ven reng an ngai a ni. Chutiang bawkin thlarau lama nausen te pawh sualah an hlima nuam an ti thin a ni, mahni tana tha leh thalo pawh an hre lova, tisa duhna chauh an zui thin avangin ven that reng an ngai thin a ni.

Korinth kohhran pawh thlarau lamah an thang lova an puitling lo bawka, an zingah in elna te, inhauhna te, inthen darhna te a awm a nih kha (1Kor.3:3). Ringtu zingah chu tianga buai nuaih nuaiha awm chu a mawilo tak zet a ni. Mahse thlarau lama nausen kan nih chuan chutiang buaina chu a awm reng fo dawn a ni.

Thlarau lama nausen nih hi mahni tan chauh a ni lova, midang tan pawh a thalo ve bawk a ni. Ringtu dangte a ti down vek thin a ni. Ringtu karah buaina a thlena, in thendarh na hial a thlen thin a ni. Chu chang nilovin ringlotute tih tluk na pawh a ni bawk a ni. Thlarau lama puitling lote an hmuh hian ringlotu ten Pathian an ring duh tawh thin lo a ni. Pathian an rinna tur daltu an lo ni thin a ni. Pathian hming a ropui loh mai bakah an ti hming chhe bawk a ni. Chuvangin ringtu zawng zawngte hi hmasawnna lam kan pana kan puitlin zel hi a pawimawh a ni.

Naupang tamtak awmnaah engmah tih a theih lohva, buaina hlir a chhuak thin angin kohhran zingah thlarau lama nausen an tam lutuk hian kohhran hi a buai ngei ngei thin a ni. Thlarau lama thanglian leh puitling kan nih chauhvin buaina te a awm dawn lo a ni. Kohhran thenkhatah chuan naupang hlir an nih avangin pastor ten an enkawla an kaih hruai an ngai reng thin a ni. Pastor an awm loh chuan engmah tihdan pawh an thiam lova, pastor ngei pawh naupang a nih chuan an kohhran ah chuan buaina hlir a thleng dawn a ni. Naupang ni na na na engtin nge a enkawl thiam ang le? Naupang enkawl dan pawh a thiam dawnlo a ni. Naupang enkawldan a hriatloh mai bakah an in hau reng mai dawn a ni. Chuvang chuan thlarau lama thanglian leh puitling nih hi a pawimawh tak zet a ni.

Zirna 22 ZAWHNA

1. Nausen pianghlim hian eng nge an mamawh? _______
2. Naute an than tur anga an than loh hian tu te nge rilru hah?______
3. Vawihnih hrinna chanhnu / Pianthar hnu hian eng nge la ngai?_____
4. Thlarau dana nung turin eng nge tul? ______
5. Korinth kohhran te kha nausen nge an nih puitling? ____
6. Ringtu te hi eng vanga thlarau dana nung lo thin nge an nih?_______
7. Nausen ten eng ang chaw nge an ei?
8. Hnathawk thei turin eng ang chaw nge ei ngai? ______
9. Naupangte hi eng hmuna awm nge nuam an tih? ______
10. Thlarau lama naupang te hian eng nge an duh? _______
11. Naupangte hi _______ reng an ngai.
12. Thlarau lama thanglo/ hmasawnna neilo te buaina sawi rawh. ___________
13. Ringtu te hi eng vanga hna lian tham tak tak thawk theilo nge an nih? _____
14. Kohhran ten eng vanga pastors chauh ring thin nge an nih? ______
15. Thlarau lama puitlin leh hmasawn I duh em? ______

.

^

Zirna (23)

THANLEN LEH PUITLIN DAN

Ringtute thanglian leh puitling nih a pawimawhzia zirna (22) ah kan zir tawh a. Tunah chuan ringtu thanlen dan leh puitlin dan kan zir dawn a ni.

CHAW
Naute thanglian tur chuan a hmasaber ah hnute tui an hnek a ngai a, nu hnute tui hi naute tana tha ber leh vitamin kim tak a nih avangin an thanglian thei a ni. Chutiang bawk in thlarau lama naute te pawn thlarau hnute an hnek a ngai ve a ni. Petera chuan, “nausen piangtharte angin thlarau lam hnute, engmah pawlh loh chu chak rawh u, chu miah chuan chhandamna thu-ah inthanlen theih nan,” a ti a ni (1Pet.2:2).

Nausen te hnute tui lova an thanglian theilo ang hian thlarau lama nausen te pawh Pathian thu an mamawh ve bawk a ni. Pathian thu hi thlarau chaw a ni a, mahni ngeia Bible hi chhiar thin tur a ni. Zir pawh zir bawk tur a ni. Mi tam zawk chuan Pathian thu hi ngaihthlakna chauhvin an ei thin a, than len a harsa thin a ni. Bible chhiar ngai lovin than lenna kawng dang reng a awm lo. Chuvangin ringtu zawng zawng chuan Bible chhiar ngei ngei tur a ni.

TAWNGTAI TUR A NI
Mahni tan lakna leh mahni thiltih thatna atanga Pathian fa nih a theih loh angin mahni tanlakna atangin ringtu nuna nun a theih loh bawk a ni. Kristian nuna nung tur chuan Pathian rin a ngai a, Isuan, “Keimah lovin engmah inti thei lo,” a lo ti a (Jn 15:5). Thanglian tur chuan tawngtai a ngai a ni. Tawngtai awmzia chu engmah ka ti thei lo, Pathian chauh hi a ni ka rina chu, tihna a ni. Pathian nena in biak pawh reng a ngai a ni.

FELLOWSHIP
Ringtute hi thanglian tur chuan ringtu dangte nena fellowship neih a ngai thin a, sharing te neiin pakhat leh pakhat tha in pe tawnin an in chhawmdawl tawna, in tawng taisak tawnna te neiin, Pathian fak tlanga in pawlhona neih hi a tha in tih tur a ni. Chutianga kan tih chuan thlarau lam ah kan puitlingin kan thang lian tulh tulh dawn a ni. Bible chuan, “Kan inkhawmte bansan lovin infuih tawn zawk ang u,” a ti a ni (Heb.10:25).

CHAWLH HAHDAM HUN
Naupang te hi thanglian zel tur chuan an muthilh a an chawlh hahdam hun an mamawh ve bawk a, naupang chauh nilo, puitling te pawn an mamawh ve bawk a ni. Chutiang bawkin thlarau lamah pawh chawlh a ngai ve bawk a ni. Eng tianga chawlh tur nge ni ang le? Chawl awmzia chu hna thawk lo/midang ring tihna a ni. Pathian rinna in chawlh a theih a ni. Isuan, “Phurrit phur zawng zawng te u ka hnen ah rawn kal rawh u, keiman chawlh hahdamna ka pe ang che u,” a ti a (Mt.11:28). Mi tupawh phurrit neilo kan awm lo va, chung kan phurrit te chu Kristan min chhawksak a duh a ni. Chuvangin kan phurrut te chu Krista chungah nghat ila, Krista phurhtir ang u. Phurrit phur tur kan neih reng chuan thlarau lamah kan thanglian theilo a ni. Khawvela la awm kan nih angin harsat mangan beidawnna te chu kan hma chhawn thin ang, mahse Isuan, “Khawvelah hian hreawmin in awm thin; nimahsela thlamuang takin awm rawh u, keiin khawvel ka ngam ta,” a ti a ni (Jn 16:33).

Kristaah kan chawlh tam poh leh thlarau lamah kan thanglian tulh tulh dawn a lo ni. Isuan, “Tu in nge lungkham luat avanga mahni dunglam tawngkhata ti sei thei awm?,” a lo ti a (Mt.6:27). Lungkham taka awmna hian thlarau nun a ti chau thin a ni. Chuvang chuan Bible chuan, “I thinlung zawng zawngin LALPA ringla, nangma hriatnaah innghat suh; i kawng zawng zawngah amah hre rengla, i kawngte chu a kawhhmuh zel ang che. Mahni ngaihin intifing suhla; Lalpa chu tihla, sual kalsan rawh. i lai atan hriselna a ni anga, i ruh atan thling a ni ang,” a ti a ni (Thufing.3:5-8).

HARHDAMNA
Naupang thanglian tur chu an harhdam a ngai a, eng tiang pawn eiin, in mahse an dam loh chuan an thang thei lo a ni. Chutiang bawk chuan thlarau lamah pawh thanglian tur chuan harhdam a ngai a, dam a ngai bawk a ni. Thlarau lama natna chu sual hi a ni. Ringtu pakhatin thil a tihsual hian a than a tawp thin a ni. Sam ziaktu chuan, “Ka ngawih reng lai khan, nilenga ka rum thinna lamah ka ruhte hi a chang zo vek a ni. Achhun a zanin i kutin mi delh si a; ka taksa hnawnna pawh, thal rumin thil a tidanglam angin, a lo danglam tak hial kha,” a ti a ni (Saam 32:3-4).

Damlo te chu tha taka enkawl an ngai a, damdawi an mamawh a ni. Chutianga enkawl that chuahvin an dam anga, an thang thei dawn a ni. Chutiang bawkin thlarau lamah pawh dam leh hrisel a pawimawh a, kan sualte chu Pathian hnenah kan puangin ngaihdam kan dil thin tur a ni. Sam ziaktu chuan, “Ka sualna chu i hnenah ka puang a, ka khaw lohna te chu ka zep ta lova, ka bawhchhiatna chu LALPA hnenah thupha ka chawi tawh ang” a ti a ni (Sam.32:5).

HUN
Naupang thanglian zel tur hian hun a duh rei angin thlarau lama thanglian zel tur chuan hun a duh rei ve thin bawk a ni. Hebrai ziaktu chuan, “A hun ngaihtuah zawngin zirtirtu ni tawh hial tur in ni na a…chaw rum nilova hnute la ngai mi ang in lo nih tak hi,” a ti a (Heb. 5:12). Thawk leh khat ah a thanlen thut theih lohva, mahse hun a lo rei tawh chuan thanlen ngei ngei tur a ni. Chuvangin thanglian tur chuan hun nghah a ngai bawk a ni.

PUITLING
Puitlinna hi than lenna rah or a zawm a ni a. Taksa puitlin nain naute neih a theih a, rilru puitlinnain hriatna a ti zau bawk a ni. Puitlinna chuan hriatsa te hi hmangthiam turin a pui a ni. Thu tam tak hre ve si a hmangthiam miahlo an awm bawk a ni.

Zirlai tan chuan puitlinna a tawpa, a thanglian mek zawk a ni. A zirna a chawla zirtirtu hna a thawka, thanlenna a tawpa, a puitling tulh tulh zawk a ni.Zirna hian mi a than tira, hnathawhna hian mi a ti puitling a ni.

Isua hnung zuitute pawh Isua nena an awmho lai kha chuan naupang an la ni a, Johana leh Jacoba te unau in Isua dinglam leh veilama thut an in chuh a nih kha, chutah midang ho pawn an lo thik a nih kha (Mt. 20:20-24). Tu nge ropui ber dawn tih te kha an hriat chak zawng te a ni mai mai a (Mt 18:1). Chutianga an naupangchhiatna chu zirlai an nih vang a ni. Isua van a kai hnu chuan an puitling tawh a, naupang angin an tawng tawh lova, takin an tawng tawh zawk a, roreltute hmaah pawh zam miah lovin huaisen takin an tawng ngam tawh a nih kha.

Chutiang bawkin thlarau lamah pawh mi hnen atangin zirlai ila nih chuan i thanglian anga, amaherawhchu i puitling har ang. Thanglian tur chuan zir a ngaia, puitling tur chuan zirtu nih a ngai a ni. Mi hnenah i zira, midang i zirtir pah bawk a nih chuan thanglian chungin i puitling zel dawn a lo ni. Thanglian a puitling bawk te chu an hnathawhna lam ah pawh an hlawhtling duh bik a, buaina chinfel dan pawh a thiama, a chingfel zung zung thei bawk a ni. Chu mai pawh nilovin midang pawh a tanpuia, Pathian hming pawh a ti mawiin a ti ropui bawk a ni.

Zirna 23 ZAWHNA
1. Mihring thlarau chaw chu _______ a ni.
2. Bible chhiar lovin thanlen a theih em? ______
3. Tawngtai mi chu ________ a ni.
4. Ringtu dangte nena in kawm ho hi a pawimawh em? ______
5. Chawl awmzia hi eng nge? ________
6. Eng hian nge thlarau lam ti chaklo/ na thin? ______
7. Thlarau thanglian tur hi ___________ in a dal thei a ni.
8. Thlarau lam thanglian tur chuan ________ nghah a ngai.
9. Zirna hian min _______ tira, zirhna hian min _______ tir.
10. Thanlenna Thanlenna leh puitlinna pawimawhzia sawi rawh. ____

.

^

Zirna (24)

RINGTU HMELMA

Pathian khawngaihna zarah chhandamna chu kan chang tawh a, mahse nitina kan nun kawngah hmelma kan nei a. Chu kan hmelma te avang chuan kan puitling theilo vin kan thang mawh thei khawp a. Kan hmelma kan hneh loh thin avangin inkhawmte, Bible chhiar te, ringtu dang nena fellowship neih hote kan peih tawh thin lo. A pawi khawp mai.

Hmelma pathum kan nei a, chungte chu :-
1. Setana
2. Tisa na leh
3. Khawvel thilte an ni.

SETANA
Ahmasaberin Ringtute hmelma lianber chu Setana a ni tih hi kan hriat a pawimawh hle. Setanan Pathian a hneh loh avang hian a hmangaih mihringte hi tihchhiat a duh a, Evi leh Adama nun atang kan hmu thei awm e. Pathian thu awih lo turin a siam a nih kha.

SETANA THIL TUM
Setana thiltum ber chu mihringte hi Pathian hnena kan thlen loh hi a ni a. Vanram kan kai a duhlo kan ti thei ang. Mihringte Pathian hnen ata hla thei ang bera kan awm hi a duh bur mai a ni. Isuan, “Setana chu ru tur leh ti chhe turin'' a lokal a tih kha (Jh.10:10). Setana hian mihringte hi Pathian nena inzawma malsawmna kan dawnte hi a duh lova, tin, chhandamna la chang lo te pawh chhandamna chanchin tha an hriat theih loh nan an rilru a tihdelsak a ni (2Kor.4:4).

Krista chanchintha hian mihringte chhandam theihna thiltih theihna a nei a (1Kor.1:18), chu chanchintha chu mihring ten kan ngaihthlaka kan hriat chuan chhandamna kan chang thei a. He chhandamna chanchintha lawmawm tak hi mihringten an hriatfiah theihloh nan Setanan an rilru a tih delsak tlat a ni. An beng leh an mit, an rilru a tihdel nana a hmanrua te chu khawvel rosum te, khawvel nawmchenna te, ruihtheihthil te, party, club, concert, nupa sualna te, pathian dang biakna te, ahming maia Pathian biakna te, ram leh hnam tan chauhva lak vungna te, etc atam hle mai a ni.

Hengte chena an nun an hman reng avangin hun arala, chhandamna hre hman lovin an lo thi hman thin a ni. A pawi tak zet. I lo tel ve hlauh dah a nge!

Chhandamna chang tawhte pawh min thlah thlam duhbik lova, kan nunna Kristaa in thukru chu khawihbuai in la chhuak thei tawhlo mahse (Jn.10:28, Kol.3:3) he chhandamna chanchintha ropuitak hi la hre lote hnena kan hrilha an lo hriat ve hi a duh loh em avangin Setana hian kan nun ah buaina a siam reng thin a, chanchintha hril theilo tur khawp in sawiselna te, zahna tur ngawih ngawih te, lungngaihna te, depression kan neihna tur thlengin kan chungah a che thin a ni. Isua ngei pawh a zuahlo a nih kha! Isua kha ni 40 chaw a ngheia riltam taka a awmlai khan Setanan a thlem a nih kha. Isua khan Setana thu kha awih ta se khawvel chhan damtu kan nei tawh dawnlo a ni.

Setana hlauhber chu miten Krista chanchintha hi an hriata an rina chhandam an nih hi a ni. He chanchintha hi a do nasa em em a, tunah phei chuan ringtute kohhran leh Bible zirna hmunah ngei pawh Setana hian Biakin a nei in Bible college a nei ve a ni. Chungte chu nakin ah kan la sawi zel ang.

Pawimawhber chu Krista chanchintha hi zam lova kan hril zel hi Setana kan tih tlawmna tha ber a ni a, Setana do let dan te kan la sawi zawm zel dawn a ni.

SETANA PAWLTE
Krista neitute chu Pathian fa an nih angin Krista nei lotute chu Setana fate an ni. Isuan Juda ho hnenah, "In pa Diabola" (Jhn.8:44) a ti a. Johana pawhin, Keini chu Pathian laka mi kan nih thu leh, khawvel mite chu Setana kuta an awm thu a lo sawi a ni (1Jhn.5:19). Ringtute hi khawvel mite nena kan in kawmin kan fimkhur hle a ngai a, ringlotu nena ruallo taka nghawngkawl bah dun pawh a duh lo a ni (II Kor. 6:14). Fimkhur tura min tihna ngaihsak lova ringlotute nena kan in awm chilh vak chuan buaina chitin kan hmachawn theiin, kan thlarau nun a chau bawkin Pathian tan kan nung thei thin lo a ni. Setana pawlte chu alang sara Setana bia te ringawt an ni lova, Isua la neilo zawng zawng te hi an ni vek a ni. Isua ila neilo a nih chuan itel ve tihna a nih chu!

SETANA KOHHRAN
Setana thiltum pawimawhber chu Pathian do hi a ni a, Pathian tih ang ang hi a ti ve thin a ni. Pathianin kohhran a nei angin Setana pawn a nei ve a. Hun hmasa lamah chuan kohhran hi a dovin a do va, mahse an lo pun tulh tulh avang in a tihdan athlak danglama, kohhran do tawh lovin kohhran chhungah amah ngei alut tawh zawk a ni. Chuvangin koh hran tamtak hi pawnlam atangin Pathian kohhran ni awm ang takin lang mahse atakah chuan Setana ta zuk ni daih a.

Setana kohhran leh Pathian kohhran kan hriat hranna tur awm chhun chu hei hi a ni, CHHANDAMNA CHANCHINTHA hrilh leh hrilh loh hi a ni. Setana kohhran chuan chhandamna chanchintha sawi hi a duh lovin a hua a, a sawi tute pawh a dova, sawi lo tur pawhin adangbet thin a ni (tun lai ah pawh kan tam hle). Chung kohhranah chuan Bible hi a pawimawh ber lova, mihring finna leh ngaihdan hi an dah pawimawh zawk thin. Pathian duh zawng chanchintha hril aiin midang tanpui tur, ram leh hnam an dah pawimawh zawk bawk. Thlarau lam thil aiin engtin nge kan hlimin kan nawm theih ang? Engtin nge kan phur theih ang tih hi an uar zawk a ni. Thutak hriltu an hua a, Pathian kohhran ni awm takin Setana kohhran zawk an ni. Chutiang kohhran ah chuan ringtu piangtharte kan tel tur a ni lo.

SETANA BIBLE COLLEGE
Setana hian kohhran chauh nilovin Bible college pawh alo nei reng a. Setana Bible college ah chuan Bible rin tur aiin ringlo turin/ringhlel turin an inzirtir a, Pathian thu aiin mi hring ngaihdan an in zirtir bawk a ni. Chung Bible zirnaah chuan nitina Pathian rin aiin ringlo tura an in zirtir reng avang in Pathian nen an inhlat tulh tulh a ni. Kan kal ve palh ang tih ahlauhawm hle. Pathian a awmlo ti a zirtirna te alo chhuah tak hial hi.

SETANA HMANRUA
Setana hmanrua thaber chu dawtsawi hi a ni. Chu hmanrua hmang chuan Evi pawh a bum tawh a nih kha (Gen.3). Theirah kha eilo theilo turin a siam a ni lova, ei duh na nei turin a bum a nih kha. Evi bum theiha a awm chhan chu Pathian thu a awih loh vang a ni.

Setanan Krista ngei pawh alo bum tawh thin a nih kha (Mt.4). Mahse Krista chu Pathian thu a awih avangin a bum thei lo thung a ni. Isuan, "Pathian thuin chu ti chuan a ti", tih na in a hneh a nih kha. Setana hian mi zawng zawng nangmah ngei pawh kha abum reng che a, chu a bumna lak ata kan fihlim theihna awm chhun chu Pathian Bible pawma ringa, Bible thu hmang ngeia do let hi a ni. Bible chhiar ngai lo leh ringlo tan chuan Setana hneh ngaihna a awm lo. Mahni thluak leh ngaihtuahna maia do tur a ni lova Pathian thu ngeia do tur a ni. Ani chu a fin em avangin Pathian Bible ngei lo chuan a do theih thin loh a ni.

SETANA DONA TURA RALTHUAM TE
Hriat tawh angin Setana hi mihringte anga taksa nei a ni lova, hmuhtheih ralthuam hmanga do theih a ni lo. St. Paula'n "(Ephsi.6:10-12) A tawp berah chuan Lalpaah leh a chakna thahruiah chuan thiltihtheihna neiin lo awm rawh u. Diabola ngamthlemnate chu in do zawh nan Pathian ralthuam famkimin inthuam rawh u. Kan buante hi tisa leh thi sen an ni si lo, lalnate leh, thuneihnate leh, he thim chunga khawvel roreltute leh, van hmunahte thlarau sualho awmte an ni zawk e," alo ti a ni. Setana hi taksa ralthuam hmanga hneh chi a ni lo tih kan hriat mai pawh hi hnehna bul a ni tawh a ni. Felna te, taimakna te, lungrualna te hi a tha viau nain Setana dona tur chuan an tlak lo a ni. Chuvangin Pathian min ruatsak aralthuam chauh kan hman alo tul ta a ni.

PATHIAN PEK RALTHUAM TE
Pathianin a fate ralthuam atan a hnuailama awmte hi min ruatsak a. Chungte chu :-

1. THUTAK KAWNGHREN
Kawnghren chu kekawr hak huna ti nghettu a nih ang in indonaah phei chuan Sipai ten an kawnghrenah an chem/ silai te an pai thin a. Chutiang bawkin ringtute pawn Thutak an sawi Pathian thu hi kan hmang ngei ngei tur a ni. Thutak kan hre lova kan hmanglo a nih chuan Setana bumna thang ah kan tang dawn tih na a ni.

2. FELNA AWMPHAW
Awmphaw hi hmelma ten feia an chhun dawn huna lo in humhimna a ni a, awm tak hi an bitum thin a, awmah an chhun fuh chuan thih chauh hmasak a ni. Chutiang bawk in ringtute pawh Pathian minpek felna leh Thlarau Thianghlim hruaina atanga kan hmuh felna kan nei lo a nih chuan hmelma kuta thih a ni tawp mai. Chuvangin felna hi kan nei ngei ngei tur a ni.

3. CHANTHINTHA INBUATSAIHNA PHEIKHAWK
Pheikhawk hi kawng kalna atan a pawimawh em ema, pheikhawk bun loh chuan a tlanchak theih loh a, hmelma pawh kan umpha thei dawn lo a ni. Pheikhawk awmzia chu chanchintha hril tura inbuatsaih sa diam tihna a ni a. Chanchintha chu khawihmunah pawh engtiklai pawha hrilthei tura inbuatsaih tur a ni. Ringtu tam zawkte hi pheikhawk an bun loh avangin chanchintha pawh an hril thei thin lo a ni.

4. RINNA PHAW
Phaw chu saphawa siam a ni a, hmelma ten fei hmanga an chhun dawna lo indanna a ni. Phaw a awm loh chuan chaklohna pakhat a ni der tawh a ni. Chuvangin raldotu neih ngei ngei tur thil a ni. Setana pawh a awm mai mai lova, a fate hmangin sawichhiatna te, mawhpuhna te, hmuhsitna te chungah athlen tir thin ang. Chumi hunah chuan Pathian hnen ata rinna hmanga lo indana engmah pawisa lova nun tluangtaka kal mai tur a ni.

5. CHHANDAMNA LUKHUM
Lukhum hi in humhimna atan pawimawhtak a ni a. Pathian min pek chhandamna changlo tu tan chuan Setana hi do theih a ni lo. Heta chhandamna lukhum hi piantharna a ni lova, Piangthar tawhte hman thin ralthuam pakhat a ni. Nitinin ringtu Setana nena indona-ah Pathian humhimna leh chhandamna a mamawh tihna a ni.

6. THLARAU NGUNHNAM
A chunga ralthuam zawng zawngte khi mahni leh mahni in humhimna chauh ala ni a, doletna tur ala ni lo. Khingte khi an pawimawh hle a, mahse hmelma dona tur nilovin hmelma in min do huna kan lo in humhimna turte an ni. Hmelma do na tur chu hei hi a ni, "Pathian tawngkam (Bible) ngei hi a ni". Setana leh apawlte hian mihring kan ngaihtuahnate hi an hlau aw zawng lova, mahse Pathian thu erawh an hlau em em thung a ni. A chhan chu "khan daih hriam tawn eng ang ai pawhin a hriam a" (Heb.4:12) tih a nih kha!

Ralkaptu chuan a ralthuamte thiamtaka a hman theih nan a zir angin keini ringtute pawhin Pathian tawngkam (Bible) hi duhtawka hmangthiam tura zira by heart a ngai a ni. A chhan chu Setanan Bible hmang vekin min rawn bei thin dawna, Isua anga Bible thu veka kan lo hmachhawn a ngai a ni. I hmelma Setana i hneh theih nan, Pathian pek che ralthuam khi hmang ve tawh rawh le. Lalpan malsawm che rawh se! Amen!

Zirna 24 ZAWHNA

1. Ringtu ten hmelma engzat nge an neih?_______________ _______________________________________
2. Setana thil tum hi eng nge? ____________________
3. Ringlotu te hnenah Setana hian eng tiang angin nge hna a thawh? _______
4. Mihringte chhandam an nih lohna tura Seatana hmanrua te sawi rawh. _____
5. Setana hian ringtute hi engvanga ti buai thin nge a nih? _____
6. Setana pawl te hi tute nge? _____
7. Engtin nge Setana kohhran kan hriat hran theih ang?____
8. Setana school / college ah eng nge an zir thin? ____
9. Setana hmanraw thaber hi eng nge? ______
10. Setana thlemna kha Isuan engtin nge a hneh ? ______
11. Setana hi eng vanga taksa ralthuam hmanga hneh theilo nge kan nih? _____
12. Pathian min pek ralthuam te sawi rawh. ______

^

Copyright © Moses R. Cung. 2001-2024 All rights reserved. Written permission must be secured from the author to use or reproduce any part of this book, except for brief quotation in critical reviews or articles. All Scriptures quotations in this book are taken from the New International Version (NIV)

SIGN UP NOW!

Be the first to know when this website is updated. Subscribe to the GBCUSA newslater.