1

Book: Law and Offering-falam

Home  > Bookstore > Law and Offering (Falam)

law-and-offering-falam

BIAK DAAN THUKHAM LE RAITHAWI DAAN PAWL

Author: Rev. Moses R. Cung
Copyright © 2013-2024, Mosese R. Cung

                                      THUHMAI HRUAI
A hmaisabik ah hi thukham pawl le raithawi daan pawl cabu fate tuah khuan in pe tu kan Pa Pathian cu thangthat in um ko seh. Himi thu pawl hi tindan ah ka zirh ringring theu nan cabu ih ngan lo tikah mi tampi in siar ding a um lo ih hlei ah ka tlawng thei lonak hmun ih u le nau pawl khal in thei ve hai seh ti ka duh ruangih ngan mi asi. A famkim lo nan a thahnem ding tiah ka zum.
Cabu siar ding men in asi le hngilh a ol ding ruangah thusuhnak pawl ka tuahnak asi. Upa nauhak Bible zirnak ah khal hman theih asi. A phi theh tu pawl in ka address ah ca in si maw, email in si maw in kuat u la ka lo cek sak ding ih a phi hmaan ka lo kuat saal ding. Himi ca siar ruang ih thathnemnak na co asi le in sim leh aw la.
Mithianglawrnak ding a naai tuk zo ruangah na thlarau hrang le midang thlarau hrang nasa tak ih ruat ding asi. Duh le duh lo khal le hi leitlun cu kan taan thlang ding. Curuangah buai pi ding asi nawn lo. Mithianglawr le tikcu caan pawl thuhla khal ka ngan lai rero. Ka theh tikah cabu in ka suah leh ding.
Kan Pa Pathian in na thlarau mit lo ong sak in thutak thei fiangnak lo peek hraam seh.
Khrih ah,
Rev. Moses Thawng Cung
August26, 2013

.

Hawl Olnak

.

^

Zirnak (1)
              THUKHAM PALI
Bible sungah thukham 613 a um. Cuih thukham pawl cu Moses ih ngan mi thukham cabu pawl asi mi:
-Semtirnak (Genesis)
-Suahlannak (Exodus)
-Puithiam hnatuan (Leviticus)
-Mipum siarnak (Numbers)
-Daan peek salnak (Deuteronmy) sungah an um.

Cuih thukham pawl cu phunli ah then a theih.

1.Biak daan thukham (Ceremonial law)
Ziangvek Pathian hi ziang tiih biak ding pawl a sim. Thukham pahra sungih, pathian dang biak hlah, zuk biak hlah, Pathian hmin soiselnak ah hmang hlah, Sabat ni ul aw ti pawl hi biak daan thukham pawl ansi.
2. Uk daan thukham (Civil law)
Milai le milai ziang tiih uk awk ding ti pawl asi. Uk daan thukham pakhat tarlang sehla, “Mi pahnih thu an el aw ih thuthentu hnen an thlen tikah thuthentu pawl in an thu cu an then ding ih a hmaan tu cu thiam an co ter ding ih a sual tu cu an dem ding. Cule a sual tu hi thawi tlak asi le thuthentu in a it ter ding ih a hmai ah a sualnak zat in thawi ding asi. Amah cu vei sawmli tiang thawi thei asi ih cuhnak ih tam cu thawi ding asi lo. Cuhnak ih tam thawi asi le na unau pa cu na hmai ah a mualpho tuk ding.” (Daan 25:1-3).
3. Nun daan thukham (Moral law)
Milai le milai ziang tiih pawl aw ding ti pawl asi. Thukham 10 sungah 6 ihsin 10 tiang ih um mi, “Na nu le na pa upat aw. Cuti asi le Bawipa na Pathian ih a lo peekmi ramah na nun a sau ding. Mi na that lo ding. Mi nupi mi pasal sual pi hlah. Mi thil fir hlah. Na innhnen khat lam ah a hmaan lo tetti na khan lo ding. Na innhnen ih inn, nupi, lole a sal pa a sal nu lole a cawcang lole a laak lole a neih mi pohpoh na daw lo ding.” (Suahlannak  20:12-17) ti pawl hi nundaan thukham pawl ansi.
4. Ei in daan thukham (Dietary law)
Ziangvek pawl hi ei a thiang ih ziangvek pawl hi ei a thiang lo timi thukham asi. Mi tam sawn in nundaan thukham le ukdaan thukham lawng kan thei ih biakdaan thukham le ei in daan thukham hi kan thei lo lawlaw. A thupi ah khal kan ret lo. Curuangah kan duhduh kan ei ih kan duh daandaan in kan biak. Ei in daan thukham kan pah bal le taksa in a tuar. Biakdaan thukham kan pah le kan thlarau in a tuar. Nun daan thukham kan pah le kan thinlung in a tuar.

Ei in daan thukham thawn pehpar in Pathian in ziangvek pawl hi ei a thiang ti hiti’n a sim, “Ketin teek le rawlret thial satil pawl nan ei thei. Asinan rawlret thial le ketin teek nain hi pawl nan ei lo ding: Kalauk, rawlret a thial na in ketin a teek lo ih a thiang lo. Cuvek thotho in, Meingan (sabek phunkhat) rawlret a thial na in ketin a teek lo ih nan hrang ah a thiang lo. Sabek khal rawlret a thial nan ketin a teek lo ih nan hrang a thiang lo. Cun, vok hi ketin a teek nan rawlret a thial lo ih nan hrang a thiang lo.  A sa nan ei lo ding ih a thi mi khal nan daai lo ding. Nan hrang ah a thiang lo. Ti sung ih ummi pawl lakah hi pawl hi nan ei thei: Teh le kep a nei mi hmuahhmuah tisung ih ta, tipithuanthum sung ih ta siseh, tiva sungih ta siseh nan ei thei. Asinan tipi thuanthum sung le tiva sung ih teh le kep a nei lo mi tidai sung ih a nung mi hmuahhmuah cu nan hrangah a thiang lo asi.” (Puithiam 11:2-10)

Thisen le sathau
Pathian in a sersiammi thisen le sathau pawl ei lo ding in thukham a peek. “Ziangvek sathau le thisen khal siseh, nan ei lo ding. Himi hi a sansan in siseh, khuitawk hmun ih nan um ah khal siseh, a kumkhua thukham asi.” (Puithiam 3:17) “Vate thisen siseh, tilva thisen siseh, khuitawk ih nan um ah khal nan ei lo ding. Zokhal siseh thisen a ei tu cu a miphun ihsin hlon ding asi.” (Puithiam 7:26-27)

“Mi zo khal Israel sung ihsin siseh, an lak ih um mi mikhual lak ih sin siseh, thisen a ei asi ah cun cuih thisen eitu cu dung ka tun ding ih a miphun sung ihsin hlon ding asi. Taksa nunnak cu thisen ah a um ih, cuih thisen cu nan sualnak thlahnak dingah baiktheng parah ka lo peek zo. Ziangahtile milai ih sual thlahnak cu thisen in asi. Curuangah Israel fa pawl hnen ah, zokhal in thisen nan ei lo ding, nan lak ih khual a tlawng ve mi mikhual pawl khal in thisen an ei lo ding.’ tiah ka ti.”(Puithiam 17:10-12)

Mi hrekkhat pawl in thisen le sathau ei ruangah rundamnak a hlo thei maw an ti thei. Thisen le sathau ei ruangah rundamnak cu a hlo thei lo ee. Asinan thisen ah natnak a tam ih sathau in thi-hri a pit ter. Curuangah taksa dam a duh ih nun sau a duh tu hmuah in thisen le sathau ei lo ding asi. Pathian in a sersiammi pawl hi a thei thluh. Curuangah milai ih ei tha lo pawl a sim fiang asi. Cuih thungai lo pawl cu damlonak le nun tawinak asi.

Thisen le sathau lawng si lo, ei tha lo mi pawl cu arti a sung mu, sathilk, sa thluak, cawhnawi-hlap, savun hmuahhmuah ansi. A thaw kan timi a ciik le a thlum pawl hi hrial ding kan si. Ahleice in ram cangkang ih um pawl in nitin kan ei thei ruangah tih a nung tuk. Cuhnakin hanghnah hangrah, thingrah pawl ei ding kan si. Ei in ralring lo le, thei lo ruangah tul lo rori in taksa hrek khat thi, lung nat, thisen thang, zunthlum, lung thi pit, thluak thi pit in kan thi rero asi. Kan nun a tawi phah thluh. A tikcu kim lo in kan thi tikah ziangti tha kan ti men. Zumtu pawl kan si le Pathian ih tikcu caan a kim asi kan ti. Zum lo tu asi le a van a sia kan ti. Ataktak ah cun Pathian cun nun in sau ter duh asi. Asinan kanmah in a khammi pawl kan ei kan in ih, daan thukham pawl kan pah bal ruangah thi cu lo in kan thi. Cutiih tuanten kan thi tikah a thi tu cun a thei nawn lo nan a taangtu nu fa pawl sungkhat unau pawl an thin a na, an zon a zai, an farah thluh asi. Curuangah unau, Pathian thungai lo ruangah na inn sung sang pawl na riahsia ter, na zonzai ter lai ding maw? Na duh poh ei hlah.

Nun daan thukham
Vanram kai le kai lo ding khal nun daan thukham in kan tah theu. Nun daan a tha le vanram kan kuat ih, nun daan a tha lo le hellram ah kan thlak theu. Asinan vanram nei tu Pathian cun nun daan thukham in si lo in, biak daan thukham in a tah ti kan hmu thei. Cucu ziangti’n kan thei thei tile daan zuam zet tu Farasi pawl hnenah, Jesuh in,Fiangte in ka lo sim: siahkhongtu le hlawhhlang pawl hi nan hlanah Pathian uknak sungah an lut ding.” (Mathai 21:31) tiah a ti. Siahkhongtu le hlawhhlang pawl hi an san lai ah misual tuk ih ruatmi pawl ansi. Curuangah zohman in an pawl duh lo. Asinan Zisu in nan hlan ah Pathian uknak ram an thleng ding a ti riai.

Pathian lam zuam zet tu Israel pawl thawn pehpar in Paul in hi tin a ti, “Israel pawl rundam an sinak ding hrangah ka duh sak tuk ih thla ka cam sak ringring. Annih in a dik mi fimnak an nei lo nan Pathian an tan nasa ti ka theih pi. Annih pawl in Pathian ih dingfelnak thei lo in an mai dingfelnak hmun ter ding an hawl ruangah Pathian ih dingfelnak cu an pom lo.” (Rom 10:1-3).

Israel pawl Pathian lam ah an tang zet nan ziangruangah rundamnak an ngah lo tile Pathian an biak daan a hman lo ruangah  asi. Nun daan thukham lamah an zuam zet nan biak daan thukham an thei lo asi. Kannih khal an mah vekin biak daan kan sual lonak dingah a thupi asi.

Biak sual
Thufim an rel theu mi ah, sumdawn sual le veikhat, lo thlawh sual le kum khat, nupi pasal neih sual le nun sung ti asi. Cuih thufim cu hi tin bet sehla, biak sual le kumkhua. Sumdawn sual tikah paisa tampi sun asi ih a poi zet. Lo thlawh sual tikah kum khat sung ei ding nei lo a si ih a poi zet. Nupi pasal neih sual tikah nun sung hmuah thin rethei asi ih a poi nasa. Asinan cuih pawl hnak ih a poi bikmi cu biak sual hi asi. Biak sual tikah cun kumkhua in tuar asi ih kir saal a theih nawn lo. Curuangah ralring zet a tul. Asinan mitam sawn in zianghman ah kan siar lo.

Zirnak (1) thusuhnakpawl

1. Bible ah thukham paziat a um?____________________
2. Thukham cabu pawl ngan thluh aw____________________
3. Thukham pawl cu then ____ah kan then thei. Cupawl cu __________ ___ ___________________________________________________________ pawl an si.
4. Mi tampi ih thupi termi thukham cu ____________ daan thukham asi.
5. Ei in daan thukham kan thlun lo le _______in a tuar ih, biak daan thukham kan thlun lo le_______in a tuar.
6. Ziangvek ramsa pawl kan ei lo ding?________________________________
7. Sathau in kan thihri a_____ter.
8. Milai in, ________daan thukham in vanram kai le kai lo ding kan tah nan Pathian cun_________daan thukham in a tah.
9. Israel pawl Pathian lam ah an tang zet nan ziangruangah rundamnak an co lo?___________________________
10. Biak sual hi a poi maw?______Ziangruangah?___________________

.

^

Zirnak (2)

MIPHUN PHUNHNIH

Leitlun ah mi tampi an um ko nan phunhnih ah kan then thei. Cumi cu:
-Biaknak nei le
-Biaknak nei lo pawl ansi.
Biaknak nei pawl
Biaknak nei pawl cu hih leitlun hrang lawng si lo in thih hnu hrang tiang ih ruat tu pawl an si. Asau deuh in ka zirh leh ding.
Biaknak nei lo pawl
Hi pawl hi taksa dam sung hrang lawng an ruat ih thih hnu nun hrang an ruat lo. Cu pawl cu Pathian in Mi aa tiah a ti. Zisu in hi tin tahthimnak a sim, “Milian pakhat a um ih a lo sung ihsin rawl tampi a suak. Cutikah a thinlung te in ‘Ka lo sung suak rawl retnak ka nei nawn lo. Ziang ka tuah le a tha ding? Hitiin ka tuah pei: Ka rawl-inn pawl ka bal ding ih tum deuh in ka sak ding. Cunah ka rawl le ka thilri hmuahhmuah ka ret ding. Cu le ka thlarau cu, ‘Kum tampi hrang thilri na nei zo. Dai ten um aw la, ei-in in nunnuam aw.’ Asinan Pathian in, “Mi aa pa,tuizan ah na thlarau nun laak asi ding. Zo in so na thilri khawl mi pawl cu a nei ding?(Luk 12:16-20)

Curuangah thih hnuhrang ruat cia lo, timtuahnak nei lo pawl cu mi aa an si. Mi aa pawl hrangah vanram ngah le ngah lo ding hi ruat ding a um lo. Hellram cu an mai ta asi ko. Vanram nei tu an biak lo cun ziang tin vanram an co thei ding? Riahsia za zet asi.

Biakmi Pathian Phun hnih
Biaknak nei tu pawl hi an biakmi parah zoh in phunhnih ah kan then thei lala. Cupawl cu:
-Pathian dang biak tu pawl le
-Anungmi Pathian biak tu pawl ansi.
Pathian dang biak tu pawl
Leitlun ah biaknak phun tam zet in a um. A biak tu khal an tam zet nan a nung mi Pathian si lo, pathian dang an biak. Bible in hitin a ti, “Biaknak dang biak tu pawl ih raithawi mi cu Pathian hnen ah an thawi lo. Khuavang pawl hnen ah an thawi asi.” (1 Korin 10:20). Cutiin Pathian biak lo ih khuavang an biak na nana cun vanram co ding hi ruah ding a um nawn lo. Khuavang an biak ruangah khuavang umnak ding hmun hellram an thleng thluh ding. Curuangah an nuncan ziaza, an zuamnak le an thatnak pawl hi zoh a tul nawn lo. Ninghang za zet asi.
A nung Pathian biak tu pawl
A nung Pathian biak tu pawl an um. Cupawl cu vanram nei tu an biak ruangah vanram thleng dingah an nai deuh. Asinan an zaten vanram an thleng lo lala ding. Ziangahtile an biak daan ih zir in thuthen asi ding.
Biak daan phun hnih
Anung mi Pathian biak tu pawl hi phunhnih ah kan then thei. Cupawl cu:
-Mah duhzawng ih biak tu pawl le
-Pathian duhzawng ih biak tu pawl an si
Mah duhzawng ih biak tu pawl
Hi pawl in a nungmi Pathian cu an biak ko. Mah duhzawng ih biak tu a phunphun in a um. Mi hrekkhat pawl cu Pathian cu an thinlung tak in an duh ko. Pathian ih duhzawng khal in an biak duh. Asinan Pathian ih duhzawng an thei lo ruangah mai duhzawng in an biak. Cupawl cu thinlung thiang te ih sual tu pawl an si.

Mi hrekkhat pawl cu Pathian an duhdawt lo. Nu le pa hnen ihsin Pathian biak cia an si ruangah an biak men. Cupawl in Pathian biak khal an zum ngaingai lo. Rin khal an rinsan lo. Curuangah Pathian ih duhzawng thlun ding cu an hrang ah ziang hman ah a thupi lo lawlaw. Mai duhzawng famkim ding hi a thupi bik. Pathian ih duhzawng hi an thei paih lo. An ngai duh lo. Sim khal an theih lo. Zangfah za zet an si.

Mi hrekkhat lala cu Pathian hi an zum ruangah asi lo, pumcawmnak ding hrangah an biak. Cupawl cu a hmin men Pathian hnatuantu pawl an si. A poi zet.

Mi hrekkhat lala cu midang thawn an bang lo, an hawizawng lo ding ruang men ah Pathian an biak. Curuangah Pathian ih duhzawng hi a thupi lo.

Mi hrekkhat pawl cu leitlun sumsaw an thupiter tukih cumi hawlnak ah Pathian hi zianghman ah an siar lo. Biakinn an pal thei hi an hrang ah cun a tawk tuk zo ah an ruat.

Mi no pawl hrangah biakinn ih feh hi fala tlangval melh ding hrang asi men. Curuangah Pathian thu cu zianghman asi lo. Ziang titluk ih sim rero khal le an hna sung ah a lut thei lo. Cuhnak in an fala an tlangval a tel le tel lo hi a thupi tuk. A poi tuk ti siar lo cu sim ding a um lo.

Mi hrekkhat lala cu Pathian duhzawng hnak in kawhhran ih tuah daan, daan le duun hi an thupi ter lala. Kawhhran hruai awk daan, khawm daan pawl lawng an thinlung ih Pathian ih duhzawng cu an theithei lo. Kawhhran sum pungzai ding lam pang an thupi ter sawn.

Bible ca sung ihsin mai duh daan ih Pathian biak tu pawl kan zoh hnik ding.

Cain
Adam ih fapa upa sawn Cain in a lo sung suak rawl in Pathian a biak tikah Pathian in a saang lo. Pathian in a saang lonak thu khal hitin a sim, “Ziang ruangah na thin a heng, ziang ruangah na mithmai a siat? Tha ten na tuah lo asi le sual thawinak rannung cu sangka hramah a bok ringring asi. Aduhnak cu na ta asi ih nangmah in na uk ding.” tiah a ti (Seemtirnak 4:6-7).
 

Cain in Pathian a biak sual zo. Pathian ih duhmi pe lo in amai duhmi a peek. Cutikah Pathian in a saang lo. Cutin a biak sual zo nan Pathian in a duhzawng cu a sim saal. Sangka hram ah sual thawinak ding rannung a ret sak. Cuih rannung cu hman ding asi. Cain in Pathian ih remruat sakmi rannung hmang ta sehla Pathian in a saang ding nan. Asinan Cain in Pathian ih peek mi rannung cu hmang lo in a nau pa lamlam a that. That lo dingmi a nau cu a that. Netabik ah Pathian hnen ihsin a tlan.

Cain in Pathian a biak sual ruangah sualnak dang a tuah vivo. A hmaisabik ah a thin a heng ih a mithmai a siat. Pathian ih simmi a lung duh lo. A naupa a iksik ih a to ih a that. Pathian in, “Na nau pa khui ah asi?” a ti tikah, “Kathei lo, ka naupa kil tu maw ka si.” tiah a sawn (Seemtir 4:9). Thuphan a per. Netabik ah Pathian hnen ihsin a tlan. Cain vekin Pathian kan biak sual asile sualnak pakhat hnu pakhat kan tuah vivo ko ding.

Siangpahrang Saul
Israel mi pawl ih siangpahrang hmaisabik hi Saul asi. Israel mi pawl cu Filistin pawl thawn do aw ding an si ( 1 Samuel 13). Puithiam Samuel in, “Ka hlan ah Kilkal hmun ah feh cia aw. Mei-ur thawinak le Remawk thawinak pawl tuah ding in na hnen ah ka ra ding. Ka rat ih na tuah ding pawl ka lo hmuh lai hlan lo i hngak aw.” tiah a ti. (1 Samuel 10:8). Asinan Saul cu a thin a phang thlang. Raal pawl an nai vivo. A ralkap pawl le pakhat hnu pakhat a thup ten an tlan vivo. Saul in Samuel cu ni 6 sung a hngak thei nan a ni 7 nak ni ah cun a hngak thei nawn lo. Amah ten rai a thawi mai.

“Saul in mei-ur thawinak le remawk thawinak pawl cu ka hnenah rak keng uh a ti ih mei-ur thawinak cu a thawi. Mei-ur thawinak a thawi theh in Samuel cu a thleng. Saul in thlawsuah peek in hmuak ding ih a rat tikah Samuel in, ‘Ziang si na tuah?’ tiah a sut. Saul in,’Mipawl cu ka hnen ihsin an tlan, nangmah le na tiamkam ni ah na thleng lo, Filistin pawl le Mikmat khua ah an khawm aw ciammam ka theih tikah, Filistin pawl cu ka hnen Kilkal ah an ra ding. Pathian hnen ah ka dil hrih lo tiih ka ruah ruangah a hramhram in mei-ur thawinak cu ka tuah asi.” tiah a ti.

Samuel in, ‘Na sual zo asi. Na Pathian ih thukham na thlun lo asi. Thlun ta ci la Pathian in na thuneihnak cu Israel mipi parah a tu ihsin a hmun ter ringring ding. Atu cu na thuneihnak a hmun lo ding.'” tiah a ti. (1 Samuel 13:9-14).

Saul a sual zo. Pathian ih thukham a thlun lo. A thlun lo mi thukham cu nun daan thukham asi lo. Biak daan thukham asi mi puithiam hnatuan tuan lo ding a tuan asi. Puithiam si lo ih puithiam tuan hi a sual tuk asi. Saul in Pathian a biak nan thlawsuah co lam lo in Pathian ih hnon mi a tuar.

Israel pawl
Israel pawl in Pathian an biak nan an baik sual ti profet Isaiah in hitin a sim, “Pathian in, nan raithawi mi tam zet pawl cu kei thawn ziang a peh-tlaih? Mei nan khangmi tuu, rannung thau pawl thawn ka ning asi. Caw le tuu, me thi pawl ka duh lo. Ka hmai ih nan mit-hmai hmuh ding ih nan ra tikah kan hruangkulh lan tahrat in cuih thawinak pawl cu zo in so a lo dil? Alak asi mi raithawinak pawl cu leh-hnuah keng nawn hlah uh. Nan rimthaw ur mi ka fih. Thla thar ni, Sabat ni, mipi pumkhawmnak ni pawl khal ka fih asi. Adik lo rawi mi pumkhawmnak pawl ka tuar thei nawn lo. Ka thlarau in nan thla thar ni le puai pawl a hua. I hnaihnok ter tu pawl ansi. Ngaithiamnak in ka baang. Nan kut nan pharh tikah kan zoh lo ding. Thla tampi nan cam tikah ka lo ngai lo. Nan kut pawl cu thisen in a khat.” tiah a ti hai (Isaiah 1:11-15).

Israel pawl in Pathian cu an biak ko. Rai tla tampin an thawi ko. Puai pawl khal an tuah. Asinan Pathian in an biakmi cu a pom sak lo ti kan hmu thei. An biakmi hin Pathian an hnaihnok ter men asi. Pathian in a ngaithiam rero. Pathian a lungkim lo an thei lo. Ziangruangah an thei lo asi pei? Anmai duhzawng lawng an thupi ter ih Pathian ih duhzawng zianghman ih an siar lo ruangah asi. Kannih khal Pathian hnaihnok ter men le fih ter ding men ih kan biak asi ah cun a poi tuk ding.

Profet Isaiah hnen ihsin Pathian in hitin a ti hrih, “Hih miphun pawl in an kaa in ka hnen ah an ra ih an hmur-kaa in in upat. An thinlung cu kei thawn an hlat zet. Milai tuah mi thukham pawl rinsan in in tih.” tiah a ti (Isaiah 29:13). Zisu’i san ah khal Isaiah san lai vekin a thleng cuang lo, a bang rep thotho. Pathian cu an biak lak men thu Zisu in hitin asim, “Mi hrokhrawl pawl, Isaiah in nanmah pawl tiduhnak ah hih miphun pawl in an hmurka in in pan ih an kaa in in upat. An thinlung cu kaimah thawn an hlat tuk. Milai tuah mi thukham pawl zirhaw in thu an peek aw nan in biak lak men asi tiah lehhnu ih thil cang dingmi hi a sim dik asi tiah a ti.” ( Mathai 15:7-9).    Israel pawl in Pathian ih duhzawng cu ziang hman ah an siar lo, an kaa lawng in Pathian an biak. Milai tuah mi daan pawl hi an thupi ter sawn. Curuangah Pathian an biak tak ko nan an biak lak men asi. Mi zo in khal a lak men thil hi kan tuah duh lo ding nan. Kannih khal Pathian kan biak ko nan Pathian ih duhzawng hawl lo, kanmah duhzawng lawng kan thupi ter asi le Pathian biak man kan nei lo ding.

Paul in hitin a ti, “Israel pawl rundam an sinak ding hrangah ka duh sak tuk ih thla ka cam sak ringring. Annih in a dik mi fimnak an nei lo nan Pathian an tan nasa ti ka theih pi. Annih pawl in Pathian ih dingfelnak thei lo in an mai dingfelnak hmun ter ding an hawl ruangah Pathian ih dingfelnak cu an pom lo.” (Rom 10:1-3)

Paul in Israel pawl hrang rundam an sinak ding thla a cam sak ruangah rundamnak an co lo ti cu a fiang asi. Ziangruangah rundamnak an co lo tile Pathian ih peek mi dingfelnak cu an pom lo. Pathian an biak ko nan Pathian ih duhzawng an thei lo ruangah an biak lak men asi.

Unau, Pathian cu a lak men in na biak duh maw? A lak men ih biak hi nun lai ah cun a lang lo nan thih hnu ah cun a dang vuarvi ding. Asinan cuih caan ah cun a tlai tuk ding. Curuangah na nun lai ihsin ruat natsat a tul.

Zirnak (2) thusuhnak pawl

1. Leitlun ah mi phunziat a um?________Ziang pawl a si?_________________
2. Biaknak nei lo tu pawl cu Zisu in mi___tiah a ti. Vanram an co pei maw?_________________________
3. Biakmi pahnih sim hnik aw______________________le _____________tla ansi.
4. Pathian dang hnenih raithawi hi zo hnen ih thawi ansi?__________________
5. A nungmi Pathian biak daan phun.______in a um. Cu pawl cu_______________ _________________________
6. Mai duhzawng ih biaktu pawl in ziangruangah cutin an biak?_________________________________________
7. Cain cu Pathian ih peekmi _________a hmang duh lo ruangah Pathian a biak _______.
8. Saul ih thlun lo mi thukham cu ___________thukham asi. A sual mi cu_________________________________
9. Isreal pawl ih tamzet rai an thawi mi pawl cu Pathian ______________ter tu men ansi.

10. Israel pawl hi rundamnak an co maw?____________ . Ziangruangah?________________________________

.

^

 

Zirnak (3)
PATHIAN DUHZAWNG IH BIAKTU

Pathian duhzawng ih biaktu pawl in an duhnak hi an thupi ter lo. Pathian ih duhzawng hi an hawl sawn asi. Bible sung ihsin Pathian duhzawng ih biaktu pawl kan zoh hnik ding.

Abel
Abel in Pathian ih duhzawng in a biak ruangah Pathian in a saang. Hebru 11:4 sungah, “Abel cun Cain hnak ih tha sawnmi rai cu zumnak in Pathian hnen ah a thawi asi. Cutivek rai a thawi ih mi dingfel asi tiih timi a co. Ziangah-tile a peekmi cu Pathian in a saang. Cu asi ih Abel cu a thi zo nan a tu tiang thu asim asi.” tiah ngan asi. Abel cu a upa ih iksiknak ruangah thah tuar hman sehla Pathian duhzawng in rai a thawi ruangah Pathian thawn vanah a kumkhua in a um ih nun man nei asi. Leitlun ah nun sau ih hremhmun thleng hnak cun nun tawi hman seh, vanram thleng hi a tha sawn.
Enok
Pathian duhzawng ih nung, Pathian thaw ih feh tlang tu Enok ih thu cu hitin kan hmu thei, “Enok cu kum 65 a kim tikah fapa Matuselah a nei. Matuselah a neih hnu ah Enok cu Pathian thawn kum 300 a feh tlang ih fanu pafa pawl a nei. Enok cu kum 365 asi. Enok cu Pathian thawn an feh tlang. Lehhnu ah a um nawn lo. Ziangahtile Pathian in a laak so asi.” (Seemtirnak  5:21-25)

Hebru ca ngantu in hitin a ngan, “Enok cu zumnak in thihnak in a luat ih a nun a thleng. Pathian in a nun a thleng ter ruangah lehhnu ah a um nawn lo. Amah cu a nun a thleng hlan ah Pathian thinlung tong tu asi tiih tetti khannak a ngah.” (Hebru 11:5) Enok cu Pathian duhzawng ih biaktu asi ruangah laak so in a um. Pathian cu Enok thawn feh tlang hi nuam a ti tuk ih tuan ten a laak so asi. Pathian in kei thawn a feh tlang duh pei maw? Pathian thawn ka feh tlang maw?

Noah
Noah san lai ih milai pawl an sual daan zia, hitin kan hmu thei, “Leitlun ah milai sualnak a tum ih a thinlung ruahmi hmuahhmuah in sualnak lawnglawng asi ti Pathian in a hmuh tikah…” (Seemtirnak 6:5). Milai pawl cutluk in an sual ruangah Pathian in milai hmuahhmuah cu siatsuah ding in a ruat asi. Asinan, “Noah cu mi dingfel, a miphun sungah famkim tu asi. Pathian thawn an feh tlang.”(Seemtirnak 6:9) Noah cu Pathian thawn an feh tlang ti asi ruangah Pathian duhzawng ih nungtu, Pathian duhzawng ih biaktu asi. Duhzawng bang lo in feh tlang a theih lo (Amos 3:3).

“Noah in hmuh hrih lo mi thuphuan pawl kha a dong hnu ah zumnak in t’ihnak thinlung thawn a inn sungsang rundamnak ding ah lawng pi cu a sak. Cutin zumnak in leitlun mi pawl a dem ih zumnak thaw ih a pehtlaih mi dingfelnak ro cu a co asi. (Hebru 11:7)

Abraham
Abraham cu milem biak dah tu asi. Bible in, “Abraham cu ro a conak ding ramah feh ding in Pathian ih a kawh tikah khui lam a feh hman thei lo in zumnak in thu a ngai ih a pok suak.” tiah a ti (Hebru 11:8). Abraham cu zumnak in felnak a ngah ti, hitin kan hmu thei, “Abram in Pathian cu a zum ruangah a zumnak cu dingfelnak ih lak sak asi.” (Seemtirnak 15:6). Abraham cu milem biaknak ihsin a nungmi Pathian cu a biak ih Pathian duhzawng in a biak ruangah zumnak ih pa timi hman a ngah asi.
David
Pathian ih duhzawng thei tu David in hi tin a ti, “Raithawinak a duh lo, cu asi lo ah cun rai ka thawi ding. Mei-ur thawinak hman a duh lo. Pathian ih duhzawng rai cu thinlung kekkuai hi asi. Aw Pathian, nang cun thinlung kekkuai hi na hnong lo.” (Saam 51:16-17). Pathian in raithawinak hnak in a kekkuai mi thinlung a duh sawn ti David in a thei. Curuangah Pathian ih thinlung tongtu asi.
Paul
Paul hi Saul asi laiah Pathian ih duhzawng a thei lo ruangah kawhhran siatsuahtu asi. Kawhhran hi lampial feh sual ih a ruah ruangah a hremnak asi. Asinan Damaskas khua hnarpawn ah tleu ih a kah tikah Zisu cu Khrih asi ti a thei saal. Cuihhnu lawngah Pathian ih dawhzawng cu a thei. Curuangah tisa ih a zuam mi pawl hmuahhmuah cu zianghman asi lo ti, hitin a ngan saal.

“Keimah cu niriat ka ti ah vunzim tan mi ka si. Israel miphun Benjamin hrin ka si. Hebru sung suak Hebru taktak ka si. Thukham lam in zoh sehla Farasi ka si. Pathian tannak lam in zoh sehla kawhhran hrem tu ka si. Thukham thlunnak ih dingfelnak zoh sehla soisel bo ka si. Asinan Zisu ih ruangah ka hrang ih thil hlawknak hi sunnak ah ka ruat. Culawng si lo in thildang ziangtinkim khal hi ziang hmuahhmuah hnakin a sunglawi sawnmi ka Bawipa Khrih Jesuh ka theih ruangah cun sunnak ah ka ruat asi. Amah ruangah cun ziang hmuahhmuah ka sung theh ih Khrih ka neihnak dingah cu pawl cu hnawmhne ah ka ruat(Filipi 3:5-8)

Paul in Pathian ih duhzawng a theih hnu cun a hlan ih Pathian a biak daan pawl a hlon theh ih amah ih a siatsuah mi kawhhran hrang ah a nunnak peek in a tuan. Harsatnak phunkim le hremnak phunkim lak ihsin a tuan. Tisa ih a tuanmi pawl hmuahhmuah cu hnawmhne vek ah a ruat. Pathian ih duhzawng in a biak ruangah thlarau thu thuk pawl a thei ih kawhhran pawl le pumpak hnenah ca tampi a kuat thei asi. Kannih tiangin hlawknak kan co phah.

Zirnak (3) thusuhnakpawl

1. Pathianih duhzawng ih biak thei dingah Pathian ih duhzawng_______a tul.
2. Abel in zo ih duhzawng in a biak?________________
3. Pathian in ziangruangah Enok cu a laak so? _____________________
4. Noahcu a san lai ih minung pawl an sual zet ko nan a sual ve maw?________________________________
5. Abraham cu zumnak in ziang a co?______________
6. Pathian in a ko tik ah Abraham in a fehnak ding hmun a thei cia maw?_______Nang teh Pathian in lo ko ve sehla na thlun ngam pei maw?____
7. David cu ziangruangah Pathian ih thinlung tong tu asi?____________
8. Paul in ziangruangah kawhhran a hrem dah?_____________
9. Paul in Khrih ruangah ziang hmuahhmuah hi ziang vek ah a ruat?_________
10. Ziangruangah Paul hi zonzai le harsatnak a tuar?________________

^

Zirnak (4)
BIAK DAAN THUKHAM

Biak daan thukham hi tampi a um nan a thupi bik pali kan tar lang ding. Cu pawl cu:

1. A nungmi Pathian lawng biak ding
2. Pathian umnak lawng ah biak ding
3. Puithiam hmang in biak ding
4. Rannung thaw lawng ih biak ding.

1. A nungmi Pathian lawng biak ding

Vanram le hellram neitu hi a nungmi Pathian lawng asi. Cuih Pathian biak lo in a dang pathian biak asi le ziangtin vanram co a theih ding? Amah Pathian in hi tin thukham a peek, “Keimah siar lo Pathian dang biak hlah. Tlun van ah siseh, tang leitlun ah siseh, leitang ti sungah siseh a um mi pawl thawn bang mi milem cu na hrangah na tuah lo ding.ti asi (Suahlannak 20:3-4). Curuangah pathian dang biak pawl cu vanram thleng ding hi ruahsan ding a um nawn lo. An thleng lo ding hi a fiang tuk zo.
Pathian in a sunlawinak hi zohman a pe duh lo. Thukham peek tikah khal pathian dang an biak pang ding a phang tuk ruangah hitin a cah rero, “pathian dang nan biak lo ding. Ziangahtile Bawipa, a hmin cu Thiik hmang asi ih Amah cu thiik hmang asi. (Suahlannak 34:14). Pathian cu thiik hmang zet Pathian asi. Thiik hi duhdawt aw zet nu pa le, fala le tlangval kar lak ih um mi asi. Dawtnak a tuum le thiikthu a sia.

Pathian khal hi Amah biak lo ih Pathian dang biak hi a thiikthu a sia zet. Curuangah Moses hnen ihsin Israel pawl hnenah hitin a cah, “Thukham ka lo peek mi hmuahhmuah ah ralring uh. pathian dang ih hmin hi saal hlah uh. Na hmurka ihsin zohman in thei hlah seh.” (Suahlannak 23:13). Pathian in pathian dang kan hmurka ih saal ding hman duh lo khop in thiikthu a sia asi ti kan thei a tul.

Daan peek saal mi ah Pathian in Moses hmang in hitin a cah nasa, “Na Pathian cu na tihzah ding. Cuih Pathian lawng na biak ding. Ahmin in na cam ding. A dang pathian, na kiang nai ih miphun pawlih pathian na biak lo ding. Nan Pathian cu thiikthusia Pathian asi. Na Pathian in na parah a thin a heng ih leitlun ihsin a lo thai hlo ding phan a um.” tiah a ti (Daanpeksaalnak 6:13-15)

Pathian in Amah biak lo ih pathian dang biak hi leitlun ihsin thai hlo ding tluk khop in a thin a heng ding hi a sim cia. Curuangah pathian dang biak pawl parah Pathian in ziang titluk in a thin a heng ti hi theih thei a si, thei ding hrimhrim khal asi. Asinan Khristian tampi in cuih thu cu thupi ah kan ret in kan ngai lem lo. Kan fa te khal hnatuan tha le milian asi le pathian dang biak mi pawl thawn kan nei ter men theu. Pathian thinheng ding in kan tok theu.

Bible in hitin a ti hrih, “Na unau sulkhat kual, na fa te, na taang sung ih na nupi, nangmah vekih na ruah mi na rualpi in, feh usih, na thei dah lo mi, na pu le pa pawl khal ih thei lo mi pathian dang, na kiangkap nai le hla ih um, leitlun a deng ihsin khat lam deng tiang ih biak mi pathian cu biak usih tiin a thup ten a lo sawm asi le na lung lo ding. A thu na ngai lo ding. Amah na hmuh tikah na zangfah lo ding. Na paamhmai ruangah thup lo in, amah cu na that tengteng ding. Amah cu thah tuar dingah a hmaisabik in na tuah ding ih midang pawl khal in an tuah ve ding. Izip ram ihsin a lo suahtu na Pathian hnen ihsin lam pial ding ah a tum ruangah lungto in deng ih that ding asi. Cuih thu cu Israel pawl an zaten an thei ding ih cutivek thil tha lo cu nan lak ah lehhnu ah an tuah ngam lo ding.” (Daanpeksalnak 13:6-10).

Mai inn sungsang sung ihsin pathian dang biaktu cu mah rori ih that dingah Pathian in thukham a peek asi. Curuangah Pathian in Amah siar lo Pathian dang biak hi ziangtluk in a hua ti kan hmu thei asi. Asinan tulai Khristian pawl in cuih thu cu thupi ah kan ngai lo.

Pathian ih mit ah a dang pathian biak hi hlawhhlang tuan tluk in a hmu daan hitin kan siar thei, “Nangmah cu a tu na feh ding mi rammi pawl thawn nan kom aw ih nan lai ah sitbah ih tluknak si lo ding ah ralring aw. An biaktheng pawl na siatbal theh ding. An milem pawl na siatsuah thluh ding. An asarah pawl hau theh uh. Pathian dang na biak lo ding. Thiikthusia hmin a nei mi Pathian cu thiikthusia asi. Cuih ram mipawl thawn nan pawl aw ruangah, annih pawl cu an pathian thawn hlawhhlang sualnak an tuah ih, cuih pathian pawl hnen ah rai an thawi tikah a lo sawm ih cuih raithawimi sa cu na ei ding tiin siseh, an fanu le pawl na laak ih na fa le pawl thawn na thit ter ruangah cuih fanu pawl in an pathian thawn hlawhhlang sualnak an tuah ih na fapa le pawl khal an pathian pawl thawn hlawhhhlang sualnak an tuah ter ding.” (Suahlannak 34:12-17).

Curuangah pathian dang biak hi Pathian in ziangtluk in a hua, a thin a heng ih, ziangtluk in sualnak a tuum ti hi kan theithei asi. Cutin Pathian in Israel pawl cu a cah rero ko nan Izipram ihsin an suak ih si thok in milem lawnglawng an biak theu. Siangpahrang tha David, Jehoshafet, Hezekiah, Josiah pawl san lawng ah hin Pathian hi tha te in an biak ih cuih lo hmuahhmuah cu kiangkap ram pawl vekin pathian dangdang hi an biak. Pathian in profet pawl a thlah ih thu a sim, ralrinnak a pek theu nan an ngai lo, zianghman ah an siar lo. Curuangah netabik ah cun Israel ram cu Asiria kut ah siseh, Judah ram cu Babilon kut ah siseh sal a taang ter.

Pathian dang biak hi vanram neitu Pathian hrang ah sualnak menmen asi lo, sualnak tumbik asi. Asinan Khristian pawl mit ah cun sualnak tum zet in kan hmu lem lo. Cuhnak in nuncan ziaza sual hi sual tuk ah kan ruat ih kan rel ciammam. Nuncan ziaza sual hi a poi lo tinak cu a silo nan pathian dang biak thawn tahthim ah cun rel tham asi lo.

2. Pathian umnak ah biak ding.
Leitlun semsuah ihsin thukham peek tiang sung hi cu Pathian hi hmun i tin kim ihsin biak theih asi. Abraham Isaak, Jakob pawl in an thlennak kip ihsin Pathian an biak theu.

Asinan Pathian in Moses hnen ihsin thukham a peek theh hnu ah cun hmun tinkim ihsin biak a theih nawn lo. Pathian ih fial vekin Moses in biakbuk a sak ih cuih biakbuk lawng ah biak theih asi. Ziangahtile Pathian cu cuih biakbuk sungah a um.

Solomon in biakinn pi a sak tikah biakbuk ah Pathian cu biak nawn lo in biakinn sung ihsin Pathian cu an biak. Biakinn sungah Pathian a um ruangah asi.

Asinan Israel pawl in Pathian hnenah an fel lo ih an Pathian cu taan tahrat in pathian dangdang cu tlangbo tinte le thingkung hring hnuai tinte ah rai an thawi theu. Cutiih cang ding a theih cia ruangah Pathian in, “Leitlun nan nun sung hmuah nan co dingah nan pupa pawl ih Pathian ih a lo peekmi ram ah nan thlun dingmi thukham cu, nan laak ding mi ram pawl ih an pathian biaknak hmun pawl, tlang saang par le mual tinte le thing hring hnuai pawl hmuahhmuah nan siatbal theh ding. An biaktheng pawl nan bal theh ding ih an thuam thianghlim le an asarah pawl nan ur kang theh ding. An pathian milem pawl nan sah tan theh ding ih an hmin pawl khal cuih hmun ihsin nan phiat theh ding. Anmah vekin nan Pathian hnen ah nan tuah lo ding. Nan Pathian in nan miphun lak ah a hmin hmun ter ding ah a umnak ding hmun ahril mi hmun ah cun Bawipa cu hawl in cuih hmun ah nan ra ding. Cuih hmun ah nan mei-ur thawinak, nan raithawinak, nan thenhra thenkhat, nan kut ih peek mi,thukam thawinak, mah duh ih thawinak, nan caw le tuu fa hmaisabik pawl cu nan keng ding. Cuih hmun ah cun nangmah le na inn sungsang thawn Pathian hmai ah nan ei ding ih Pathian ih thlawsuah a lo pek vekin lungawinak nan tuah ding. Tuihsun hinah hmun ih mi zo khal mai duhduh ih tuah vekin nan tuah lo ding.” tiah a cah ta hai (Daanpeksalnak 12:1-8).

Curuangah Israel pawl in biakbuuk asi lole biakinn lawng ah Pathian an biak theu. Asinan pathian dang an biak tikah cun an duhnak hmun tin in an biak theu.

Thleng awk caan

Israel pawl in ramcaar ih an feh lai ihsin Solomon ih biakinn sak hlan tiang biakbuk ah siseh, biakinn sak hnu ah biakinn ah siseh, Pathian an biak theu. Cunah asi Samaria nu in Zisui hnenah, “Kan pupa pawl in hi tlang parah an biak theu ih nannih in Jerusalem lawng ah biak ding asi nan ti.” tiih a ti tikah Zisu in, “Nunau nu, i zum aw, hih tlang par ah le Jerusalem ih feh lo ih Pa biak caan a thleng rero lai asi.”tiah a ti (Zawn 4:20-21). Zisu in biaknak hmun thleng thlang ding thu cu Samaria nu hnen ah a sim asi.

Siatbal
Zisu Khrih a thih tikah biakinn sungih hmun thiang bik hmun khamnak puanzaar a tleek thu hitin kan hmu, “Cutikah biakinn sung ih puanzaar cu a tlun ihsin a tanglam tiang a tleek.” (Mt 27:51). Ziangruangah Zisu Khrih a thih tikah biakinn sung ih puanzaar a tleek tile biakinn sung ihsin Pathian biak caan a cem thlang ti hmuhnak asi. Pathian cu milai sakmi biakinn ah a um nawn lo ih cunah biak a theih nawn lo a lang ter asi.

Cuih biakinn pi khal cu Zisu Khrih thih hnu kum 40 a rei tikah, AD 70 ah Rom ralkap pawl in an siat bal theh ih a um nawn lo. AD 135 ah Israel pawl in an sak tum saal nan an hlawhtling lo. Tuih ni tiang biakinn an nei lo ruangah rai an thawi thei lo. Israel pawl ih a thupibik an tumtahmi cu biakinn pi sak saal ih raithawi saal ding hi asi. Asinan biakinn hmun ah Muslim pawl in an biakinn an sak ruangah an sunmang a kim thei lo. Pathian in a tha bikmi biakinn hmun kiltu pawl a ret asi. Miphun dang pawl in cuih biakinn hmun nei ta sehla Israel pawl in paisa in an lei hlo ding ih an biakinn an sak zo ding. Cuti ding a thei ruangah Pathian in kiltu tha bik lung ruh emem Muslim pawl a kil ter asi ding.

Tuisun Khristian pawl in Pathian cu milai kut ih sakmi biakinn ah biak theih in an ruat. Khat lam ah cun a hmaan ko. Asinan a famkim lo. Catholic pawl in Israel pawl ih tuah mi an thlunih hmun tin kim ah biakinn an sak ih hmun thianghlim hmun an tuah ih an siangbawi pawl lawng an lut thei. A dang Khristian pawl in cuvek hmun thianghlim hmun an tuah lo ruangah pulpit parah zozo khal kai theih asi. Catholic pawl in a thlam cu an cawng ih a dang pawl in a thlam khal an thei lo ih a duhduh in an tuah.

Asinan Israel pawl in an tumtah vekin biakinn sak hai khal sehla sullam nei in man a nei nawn lo. Ziangahtile Pathian cu milai kut ih sakmi biakinn ah a um nawn lo. Catholic pawl ih sakmi biakinn khal sullam a nei nawn lo. Adang Khristian pawl ih biakinn ah khal Pathian a um nawn lo. Cu-asi le zo si a hmaan? Pathian cu khui hmun ihsin biak ding asi pei? Cuih thu cu kan peh vivo lai ding. Rak siar vivo aw.    

Zirnak (4) thusuhnak pawl

1. Biakdaan thukham ih a thupi bik 4 pawl cu
(1)___________________________
(2)___________________________
(3)___________________________
(4)___________________________
2. Pathian in a sunlawinak cu zo a peek duh?_________
3. Pathian cu ziangvek Pathian asi?__________________
4. Pathian in milai pawl ih pathian dang biak hi ziang tluk a hua?___________________________________
5. Pathian dang biaktu hi ziangtiin cawhkuan a peek ter?____________________________________________
6. Pathian dang biak hi Pathian hmai ah ziangvek sualnak tuah thawn a bang?_________________________
7. Moses san ihsin Pathian cu .__________.ah siseh, Solomon san ihsin ._______________ah siseh biak ding asi.
8. Ziangruangah biakbuk le biakinn lo, hmundang ih biakmi hi Pathian in a pom thei lo?________________
9. Zisu in Samaria nu hnenah ziang asim?________________________________________________________
10. Ziangruangah Zisu Khrih a thih tikah biakinn sung ih puanzaar a tleek?_____________________________
11. Isreal pawl ih tumtah bikmi hi ziang asi?_______________________________________________________
12. Atu ah Jerusalem biakinn hmun ah ziang a um?_____________ Ziangruangah asi pei? __________________ ___________________________________________

.

^

Zirnak (5)
PUITHIAM HMANG LAWNG IN BIAK DING

Hnatuantu pawl in company ih lubik ton duh tikah an zaten zung khan sungah lut lo in an hotu lawng in a tong theu. Ziangahtile hnatuantu pawl an zaten zung khan sungah an tlem lo ding lawng si lo inan zaten tong ding ansi lo ruangah asi. An ho tu lawng in tong ding asi.Cuvekin mi hmuahhmuah in Pathian tong ding asi lo ih an ho tu pa lawng in anaiawh in tong ding asi. Cutiih mipi aiawh ih Pathian tong tu ding cu puithiamtiih kawh asi.

Inn sungsang pa bik
Leitlun semsuah ihsin Moses hnen ih biak daan thukham peek tiang lak hi puithiam an nei lo. Innsungsang pa bik hi puithiam asi mai. Cain le Abel te unau khal an mah ten raian thawi mai (Seemtirnak 4:1-5). Noah khal amah ten rai a thawi (Seemtirnak 8:20). Abraham khal amah ten puithiam a tuan (Seemtirnak 12:7).Isaac le Jakob te khal an mah ten raian thawi (Seemtirnak  26:25; 35:1).

Aaron le fapa pawl lawng

Israel pawl Izip salihsin an suak ih Sinai tlang hnuai an thlen tikah cun Pathian in Moses hnen ihsin biak daan thukham a peek ih mi hmuahhmuah in puithiam an si thei nawn lo. Aaron le a fapa pawl lawng in mi hmuahhmuah hrang puithiam an tuan thei. Pathian in Moses hnenah hitin a cah,”Na u Aaron cu ka hmai ah puithiam hnatuan ding in le a fapa pawl asi mi Nadab, Abihu, Eliazar, le Ithamar pawl cu Israel mi pawl lak ihsin hril in na kut hnuai ah ret aw.(Suahlannak 28:1) Hi tiin Aaron le a fapa pawl cu Pathian ih hril mi puithiam ansi.
Puithiam si tum tu pawl
Kawrah, Dathan, Abiram pawl in puithiam si ding in Aaron ih dinhmun an long tum tikah Pathian ih thuthennak an tong ih leilung in a dolh hlo thu hi tin kan hmu thei, “Pathian in, ‘Kawrah, Dathan, Abiram pawl ih thlam pawl cu hrial ding in mipi pawl cusim aw’ tiah Moses hnen ih asim vekin Moses cun a tho ih Israel upa pawl le Dathan, Abiram tei umnak ah cun a feh ih, ‘Hih mi sual pawl ih umnak thlam pawl cu hrial uh. An thil pakhat hman dai hlah uh. Cu lo asi le anmah thawn an sualnak ruangah siatralnak ah nan thleng ding’ tiah mipi pawl a sim tikah, mipi pawl in Kawrah, Dathan, Abiram pawl ih kiang ah um lo in an hrial ruangah Dathan le Abiram pawl cu nu fa pawl thawn an thlam sangka hmai ah cun an ding. Moses in ‘Hi thil hmuahhmuah hi keimah thu ten ka tuah lo, Pathian ih fial miruangah ka tuah asi ti ziang tin nan thei ding tile, mi hmuahhmuah tuar mi thihnak lawng, hi pawl in an tuar asi le Pathian in i thlah lo asi. Asinan Pathian in a thar in a sersiam ruangah leilung a ong ih hi mi pawl siseh, anneih hmuahhmuah siseh a dolh ih annih cu a nung cung in thihnak ram ah an tlak asi le Pathian hnenah an sual asi ti nan thei ding.’ tiih a sim theh ve ten an pal mi leilung cu a kuai ih a kaa a ong ih an mah le an inn pawl siseh, Kawrah thawn a pehpar mi le an neih hmuahhmuah siseh, a dolh theh. Cu pawl cu an mah ih si thok in a peh mi hmuahhmuah thawn a nung cung in thihnak ram ah cun an suk thla thluh ih an tlun ah lei a kop saal ruangah mipi lak ihsin phiat fai hlonak an tuar asi.” (Mipum16:23-33)

Anmah thawn lungkim ih puithiam ah an ret aw mi milai 250 pawl khal Pathian hnen ihsin mei a tlak ih an thi theh. (Mipum 16:35). Puithiam dinhmun cu Aaron le a fapa pawl ta lawng asi ti Bible ah hitin kan hmu thei, “Cule Pathian in Aaron hnen ih a sim micu, ‘Nangmah le na fapa pawl le na pai inn sungsang pawl cu, hmun thianghlim hmun thawn a sengmi sualnak, nanmah puithiam thawn sengmi sualnak nan tuar ding. Asinan na pu pa ih miphun, na unau Levi mi phun pawl cun tetti-khannak biakbuk hmai ih hna nan tuan tikah a lo bawm hai seh. Levi miphun pawl cun nanmah siseh, biakbuk siseh an kil ding. Asinan nanmah le anmah cu thihnak ihsin nan luatnak dingah annih pawl in biakbuk thil, biaktheng thil pawl cu naih hlah seh. Annih pawl in nanmah thawn hmunkhat ah a lo bawm ih mipi pumkhawmnak biakbuk cu kil in biakbuk hnatuan hmuah cu an tuan ding.”

A seng lo tu cu nan kiang ah lo naih hlah seh. Lehhnu ah Pathian a thin a heng ih Israel mipi par a thleng lonak dingah biakbuk le biaktheng cu nan kil him ding. Cutin nan unau Levi mi pawl cu Israel mipi lak ihsin hril in mipi pumkhawmnak biakbuk hnatuan tuan dingah Pathian hnenih raithawi mi vekin ka lo peek asi. Curuangah nangmah le na fapa pawl cu biaktheng thawn pehtlaih mi hnatuan, puanzaar sung ih hnatuan hmuahhmuah cu puithiam tuan in nan tuah ding. Zangfahnak in puithiam dinhmun cu ka lo peek asi. A pehtlaih lo tu in a kiang nai ah a naih asi le thah a tuar ding’ tiah a ti.”(Mipum18:1-7)

Siangpahrang Saul
Siangpahrang Saul in puithiam Samuel a hngak thei lo ih rai a thawi ruangah siangpahrang sinak ihsin Pathian in a hlon ti a tlun ah kan thei zo (1 Sam 13). Saul ih sualnak hi nuncan ziaza sual asi lo. Biakdaan thukham sung ih puithiam lo ih puithiam tuan lo ding timi a pah bal asi. Siangpahrang asi nan puithiam hnatuan a tuan thei lo.
Jeroboam
Solomon sualnak ruangah a thih tikah Pathian in a ram cu thenhnih ah a then ih saklam ram cu Israel, thlanglam ram cu Judah ram ah a cang. Judah ram cu Solomon ih fapa Rehoboam in a uk ih Judah le Banjamin miphun phunhnih lawng ansi. Saklam ram cu miphun phunhra pawl ansi ih Jeroboam in a uk.

Jeroboam cu siangpahrang asi tikah biak daan thukham hmuahhmuah a pah bal thluh. Jehovah Pathian ai ah caw zuk a tuah ih a biak. Mi menmen pawl khal puithiam a tuan ter. Bible in, “Jeroboam cun hmun saang hmun ah inn a sak ih levi miphun pawl si lo mi menmen pawl cu puithiam ah a ret.” tiah a ti (1 Siangpahrang 12:31).

Jeroboam in milem a biak ih mi menmen pawl cu puithiam ah ret in biaknak puai ni pawl a tawlrel ruangah Pathian ih profet in nun a sim. Asinan a sir aw lo, a feh kel ten lam sual ah afeh thotho thu hitin kan hmu thei, “Jeroboam in a lampialnak ihsin a kir saal lo. Mi menmen pawl cu hmun saang hmun ah puithiam in a ret. Puithiam tuan duh tu poh cu hmun saang ah puithiam in a ret. Cutiih a tuah ruangah Jeroboam inn sungsaang cu leitlun ihsin phiatfai theh ding sualnak a thleng asi.” (1 Siangpahrang 13:33-34)

Jeroboam parah Pathian a thin a heeng tuk ih profet Ahijah hnen ihsin hitin a ti, “Nang in Jeroboam hnen ah Israel miphun ih Pathian ih thupeek na sim ding mi cu, ‘Mipi lak ihsin ka mi Israel miphun uk tu ding ah ka lo hril in ka lo cawisaang ih ram cu David miphun lak in laak in ka lo peek nan ka sal pa David vek na si lo. Anih cu ka thukham pawl a thlun. Ka hmai ah thil tha lawng tuah ding in a thinlung tak ten i been asi. Nang cu na hmai ih a um dah tu pawl hmuahhmuah pawl lan tahrat in sualnak na tuah. Ka thinheng ter ding ah pathian dang le milem pawl tuah in na dung in tun. Curuangah Jeroboam sungkhat parah harsatnak ka thleng ter ding. Israel khawpi khawte ih thawngto siseh, ih a tlaan tu siseh, Jeroboam phun mipa pawl cu hlo asi ding. Milai in caw ek an rut faai thluh vekin a taangmi Jeroboam phun cu phiat faai asi ding. Jeroboam phun pawl cu khawpi sung ah a thi asi le a sa cu uico pawl in an ei ding. Khawleng ah a thi asi le van ih vate pawl in an ei ding tiin Pathian in a ti zo.( 1 Siangpahrang 14:7-11) Jeroboam ih sualnak khal cu nuncan ziaza le uk daan thukham pawl pah asi lo. Biakdaan thukham a pah asi. Kan sim zo bang in pathian dang a biak, puithiam lo puithiam ah a ret, puai ni pawl a tuah. Curuangah Pathian a thin a heng tuk ih Jeroboam sual bang in tiin lehhnu lam ih siangpahrang pawl khal tahthimnak ah a hmang ringring asi.

Puithiam si duh tu Kawrah le rualpi pawl ih netnak kan thei zo. Puithiam rinsan lo ih mah te puithiam hnatuan tu siangpahrang Saul ih cannak kan thei zo. A duh tu hmuahhmuah puithiam ih ret tu siangpahrang Jeroboam ih cawhkuan pawl kan thei zo. Curuangah puithiam hi a thupi tuk asi. Asile kan puithiam hi zo asi? RC pawl ih siangbawi pawl hi puithiam ansi maw? Pastor pawl hi puithiam an si maw? Aaron fa le pawl hi puithiam an si lai maw? Nangmah teh puithiam na si maw? Puithiam na theih lo asi len ziang tin na rinsan thei ding? Puithiam a um lo le ziangtin Pathian kan biak thei ding? Cuih thu pawl cu kan zir bet vivo ding.

Zirnak (5) thusuhnak pawl

1. Leitlun seemsuah ihsin Moses san tiang hi zo si pui thiam?________________________________________
2. Biak daan thukham vekin zo pawl lawng hi puithiam ansi thei?_______________________________________
3. Aaron fapa le pawl ih hmin ngan hnik aw__________________________________
4. Aaron ih puithiam long tum tu pawl hi zotla an si?________________________
5. Kawrah le a rualpi pawl cu Pathian in ziangtin thu a then?_______________
6. Puithiam si duh tu 250 pawl ziang an cang theh?____ _________________
7. Siangpahrang Saul ih sualnak cu ziang asi?____________________________
8. Jeroboam ih pah bal mi biak daan thukham pawl sim hnik aw_____________
9. Pathian in Jeroboam cu ziangtin cawhkuan apeek? ___________________
10. RC siangbawi, pastor pawl le nangmah hi puithiam nan simaw?___________________________________.

.

^

Zirnak (6)
RANNUNG THAWN BIAK DING

Pathian hnen pan tikah kut lawng ih pan ding asi lo thu Pathian in hitin a sim, “Kumkhat ah veithum ka hrangah puai nan tuah ding. Ka lo cah zo vekin Abib (Israel pawlih thla hmaisabik, kawl ih taku thla) thla ni bikhiah mi ni ah thilnu tel lo sang puai nan tuah ding. Ziang ah tile cuih ni ah Izip ram ihsin nan suak ih zohman ka hmai ah kut lawng in nan ra lo ding.” tiah a ti ( Suahlannak 23:14-15).

Hi tin kan siar hrih thei,”Abib thla ah Izip ram ihsin na suak ruangah thukham ka lo peek vekin Abib thla sungah ni 7 sung thilnu tel lo sang na ei ding ih thilnu tel lo sangpuai nan tuah ding. Fa upa bik hmuah cu ka ta asi. Rannung pawl ah khal caw siseh, tuu siseh, fa tir pawl cu ka ta ansi. Asinan laak fa upabik cu tuu fa no te thawn nan tlen ding. Nan tlen duh lo asi le laak fa no teih hngawng cu nan khiak ding. Nan fa upa bik hmuahhmuah cu nan tlen ding. Zokhal ka hmai ah kut lawng in nan ra lo ding.” (Suah 34:18-20).

Hi tiinkhal ka hmu, “Kum khat ah veithum thilnu tel lo sang puai, zarh pawlpuai le thlam puai pawl nan tuah tikah mi pa pawl cu Bawipa na Pathian hmai aha hril mi hmun ah an lang ding ih zo khal kut lawng in nan ra lo ding.”(Daan 16:16).

Hebru ngantu in hitin a ti, “Puithiam lubik cu raithawi mi le peeknak tuahtu ding ih ret asi ih kan puithiam lubik khal cu thawi ding mi pakhatkhat cu anei a tul.” (Heb 8:3)

Thawi ding mi pakhatkhat
Pathian hmai ih rat tikah kutlawng in rat a theih lo, pa khatkhat ken a tul ti kan thei zo.Israel pawl cun caw, tuu, me, thuro, laileng, sangvut, sang a phun phun an kengtheu. Unau, Pathian hmai ih kan feh tikah ziang kan keng ding? Thlacamnak, ahlu thawhhlawm, thil tha tuahnak pawl, nuncan ziaza tha pawl kan keng ding maw?Cuih pawl in Pathian hmai ah mithmai tha kan ngah pei maw? Pathian in le kut lawngin ra hlah uh in ti fawn. Ziang keng ding na ruat dah maw?
Cain,
Cain in a keng mi asual ti kan thei zo. A lo sung suak pawl a keng. Asinan Pathian in a saang lo.Pathian hnenah sang pawl, lo rawl pawl pek asi theu (Pui 2). Asinan Pathian inCain hnen ah a peek mi a saang sak lo nak pawl a sim fiang ko. Mirang Bible lelai Bible ah hi tin an ngan, sangka hram ah sual a bok ringring. Cuih sual abok timi hi Hebru cafang khatat timi ih ra asi ih phunhnih ah let atheih. Sual ti le sual raithawinak rannung ti in. Kawl Bible ah cun sualthawinak rannung ti in a let. Kawl ih ta a dik sawn ding. Ziangah tile sual cuamah te bok thei asi lo. Sual rai thawinak rannung (caw lole tuu lole me) cu abok thei.

Pathian in Cain cu rannung a peekko nan a hmang lo. Pathian ih peek mi rannung cu a hmang lo, a hnong ruangahamah khal cu Pathian in a hnong ve. Pathian ih hnon asi ruangah Pathian hnenihsin a tlan. Pathian hnen ihsin tlan hnuhnu cun kumkhaw nunnak ngah ding cu acang thei nawn lo.

Israel
Israel pawl in Pathian hnen ahrai pawl an keng nan a tha lo pawl an keng ruangah Pathian in a saang lonak thupawl hitin kan hmu thei, “Fa in a pa a upat theu. Sal in a bawipa atihzah theu. Pa ka si le khui ah si in upatnak,Bawi ka si le zo in so i tihzah’tiah Bawipa in ka hmin ziang siar lo tu puithiam pawl hnen ah a ti. Asi, nannihin, ‘Ziang tin so na hmin cu ziang siar lo in kan um?’ ‘Ka biaktheng parah rawla baal mi pawl nan keng asi.’Asinan nang in, ‘Ziang tin kan lo baal ter?, ‘nati. Nang in, ‘Bawipa ih cabuai cu fihnung asi.’na ti. Amit acaw mi pawl nan peek tikah cucu a sual lo maw si? A ke awl mi le a na mi pawlnan peek tikah cucu a sual lo maw si? Nan uktu bawi peek hnik uh, nan parah alungawi pei maw? Tha ten a lo saang ding maw?’ tiah Bawipa in ati.” (Malakhi 1:6-8)

Judah pawl in an Pathian cu taantahrat in a dang pathian cu an biak. Curuangah Babylon sal ah a taang ter ih anhna cu Pathian ina vit. Babylon sal ihsin an tlung saal tikah an fim rori ihmilem cu an biak nawn lo. An Pathian, a nung mi Pathian lawng an biak thlang.An Pathian cu an biak ko nan an thinlung taktak asi lo, an hrokhrawl. ProfetMalachi ih sim vekin a ke kiak, a mit caw, a na mi rannung pawl thawn rai anthawi. Curuangah an thawi mi rai thawn a thawi tu anmah khal cu Pathian in asaang lo, a hnong.

Atu nang, Pathian hnen ah ziangna keng ding? Thawhhlawm, nuncan ziaza thatnak, mi bomnak, thlacam nak, Biblesiar, na nun na peek ding maw? Kut ah ken mi na neih lo ah cun Pathian in a losaang ding maw? Cuih thu pawl cu kan zir beet vivo ding.

Hih thu pawl hi na thei dah lotla le na ruat dah lo men ding. Ziang ruangah tile cu pawl in sim lo ih in zirhlo ruangah asi. Cutikah mai duhduh in Pathian cu kan biak. Israel pawl an sualdah zo. Khristian pawl khal kan sual lala. Cu tiih kan sual lonak ding a thupi. Zir vivo usih.

Zirnak (6) Thusuhnak pawl

1. Pathian in Israel pawl kumkhat ah vei ziat puai a tuah ter?____________________________________________
2. Pathian hnen ah kut lawng in ra a theihmaw?_____________________
3. Puithiam in a kut ah thawi ding mi rai um a tul maw?  _______________________________________________
4. Israel pawl in Pathian hnen ah ziang vekpawl an  thawitheu?____________________________________
5. Pathian in Cain hrang ah sangka hram ahziang a ret  sak?____________________________________________
6. Cain in Pathian ih peek mi rai cu a hmangmaw?  ________________________________________________
7. Pahtian in ziang ruangah Cain cu a saangthei lo?_______________________________________________
8. Israel pawl in Pathian hnen ah ziangvek rannung pawl an peek theu?______________________________
9. Pathian hnen ah ziang na keng ding?___________________________________________________________
10. Pathian hnenah na keng ding mi hi a thupi ah an  ruat maw? Ziangah?_____________________________

.

^

Zirnak (7)
A HMAANMI BIAKNAK

Biak daan thukham aha nungmi Pathian lawng biak ding tiin a um. Khristian pawl in a nung Pathianlawng biak tiin ka ti men ding (A taktak ah cun a nungmi Pathian lawng biaksisehla Amah hi duh biik, tihzah biik, upat le thungai biik asi ding. Asinantucu harsatnak tong tik lawng ih bawmtu ding ih kawh le hlam mi Pathian,zongsang ruang ih biak mi Pathian asi). Cuih Pathian biak tikah a duhzawng ih biakding asi.

A hmaanmi biak buuk Pathian biak tikah aumnak hmun ah biak ding asi. Pathian cu hmun i tinkim ah a um ko. Saam cangantuih ngan vekin in Pathian cu hmun i tinkim ah a um ko. Van ah siseh, leitlun ahsiseh, tipithuanthum sungah siseh, Pathian cu a um. Asinan Pathian cu a tonak atohkham parah ah um. Cuih a tohkham cu vancung khua ah asi. Vancung khua cu athok ihsin hmun thiang biik hmun, biakbuuk asi. Asinan milai pawl in cucu anthei lo. Milai cu van ah le a kai thei fawn lo ruangah Pahtian sawn leitlunahtum tahratin minung hnen ah a um.

Pathian in Moses hnenah hitin a cah, “Keimah cu nanmah lak ih um dingah hmun thianghlim hmun cu tuahhai seh. Ka lo hmuh mi vek biakbuuk le biakbuk thil pawl bang in tuah ding asi.”(Suahlannak 25:8-9). Pathian ih fial vekin in hramlak ah biakbuk cu a sak. Cuih biakbuk sungah Pathian a um ruangah puithiam siar lo zo hman lut thei lo. Anlut a si le an thi ding. Cuih biakbuk cu Pathian in Moses Sinai tlang parih ni40 sung a um lai ih hmuh mi asi. Van ih biakbuk cu a tak asi ih Moses ih sak mileitlun ih biakbuk cu a thlaam asi.

Van biakbuk cu Moses in a hmaisabik a hmu dah. Cuih hnu ah thukam hlun kamsang pawl asi mi Isaiah,Ezekielpawl khal in an hmu ve. Cuih van biakbuk cu Paul in hitin a ngan, “Kumhleili rei lai ah Khrih ih dungthlun pakhat cu van pathumnak ah cawiso in a umka thei. Taksa thawn asi maw si lo ka thei lo, Pathian in a thei. Cu pa cuparadise ah cawi so in a um ih milai ih sim tha lo, sim thei lo tongkam cu athei ti ka thei.” (2 Korin 12:2-3) Cuih van biakbuk cu John in khal ahmu ih tampi in a ngan (Thuphuan 4-5)

Kum 1500 a thlam ah
Leitlun ih biakbuk cuvan biakbuk ih a thlam asi ti hiti hin a ngan,”Moses in biakbuka sak zik tikah, ‘tlang parih a lo hmuh mi vekih sak ding ah ralring aw’ tiahPathian in a ti. Cuih puithiam pawl cun van ih a thlam ah cun an biak theu.”(Hebru 8:5)

Pathian in Israel pawl cu a thlam ah kum 1500 biaknakkhuan a pek hai. Moses ih biakbuk ah kum 500 tluk an biak. Solomon in biakbukai ah biakinn a sak ih cuih biakinn ah kum 1000 hrawng an biak. Ziang ruangahPathian in milai kut ih sak mi biakbuk le biakinn ah kum 1500 hrawng Amah cubiak khuan a peek tilemilai cu sual a nei ih van a kai thei lo. Curuangahleitlun ah Pathian cu ziang ti ih biak ding ti an ruh le thlik sung tiang ahcaam le theih ding in a tuah ter.

Biakbuk tak ah
Pathian ih tumtahmiah a thok ihsin leitlun milai kut ih sak mi biakbuk ah Amah cu kum khua ih biakding asi lo. Curuangah biakbuk a tak ah thawn ih biak ding thu a thlam cu ZisuKhrih in Samaria nu hnenah asim. Samaria nu in, “Kan pu pa pawl in hih tlang parah an biak theu. Jerusalem lawng ah biak ding asi ti ah nan ti theu ati tikah Zisu in, Nunau nu, ka thu cu zum aw. Hih tlang ah ra lo, Jerusalem ah feh lo in Pa cu biak nak caan a thleng lai rero asi.(Zawn 4:20-21).

Cuvek ngaingai in Zisu Khrih athih tikah biakinn sung ih puanzar a tleek thu hitin kan hmu thei, “Zisucu na pin a au ih a nunnak cu a cat. Cutikah biakinn sung ih puanzar cu a tlunihsin a tang lam tiang a tleek. Lungto pawl khal a kuai.” (Mt27:50-51).

Ziang ruangah biakinn sung ihpuanzar a tleek tile leitlun ih milai kut ih sak mi inn ah Pathian biak caan acem thlang tinak asi. Curuangah Hebru cangantu in hitin a ngan, “Tu ahcun milai kut ih sak lo, hih leitlun thawn dai aw lo, a tha sawn le a famkimsawn mi biakbuk ah cun, thil tha thleng ding ih puithiam asi mi Khrih cu kanhrang kumkhua tlennak a co ih me thi, caw no te thi in si lo amai thi in hmun thianghlim hmun ah cun vei khat lawng a lut.” (Heb 9:11-12).

Kan puithiam lubik asi mi Khrihcu leitlun ih milai ih sakmi biakbuk lole biakinn ah lut lo in van ih Pathianih sak mi biakbuk tak ah cun amai thi thawi ding in a lut. Curuangah leitlun ahbiakbuk lole biakinn a tul nawn lo.

Cun Bible in hiti hin a ti hrih,”Atu ih kan sim mi ih a khaikhawmtu cu cuvek puithiam lubik kan neiasi. Van ih huham vorhlam ah cun a to ringring asi. Milai ih sak si lo inPathian ih sak mi biakbuk tak asi mi hmun thianghlim hmun ah Pathian biaktu asi.” (Hebru 8:1-2)

Zisu Khrih in van biakbuk ah zum tupawl hrang Pathian a biak sak ti asi. Cutiih Khrih ih baik sak a si ruangahleitlun ihsin zumtu pawl ih biak mi cu Pathian in a saang theinak asi.Cuih thutak cu kan thei hrimhrim a tul.

Zirnak (7) thusuhnakpawl

1. Pathiancu khuitawk hmun ihsin biak ding asi?__________________________________________________
2. Biakbuk tak cu khui ah aum?_____________________
3. Leitlun ih sak mi biakbuk cua__________________asi.
4. Van biakbuk cu zo pawl in an hmudah?_________________________________________________________
5. Israel pawl in biakbuk ihsin kum__________hrawng, biakinn ihsin kum ________________hrawng anbiak.
6. Biakbuk tak ih thawn ding thu Zisu Khrihin zo hnen ah asim?_______________________________________
7. Ziangruangah biakinn ih puanzar atleek?_________________________________
8. Ziangtikah leitlun biakinn ih sin biaknaka cem?______________________________________________________________________
9. Puithiam lubik Khrih cu khui tawk ih hmunthiang hlim hmun ah alut?______________________________
10. Khrih in zo hrang ah abiak?_____________________

.

^

Zirnak (8)
PUITHIAM TUUM SAWN

Milai puithiam thu pawl kan thei zo. Annih cu a thlam an si ih an famkim lo. Atu a tuum sawn mi puithiam thu kan zir hrih ding.

Kan puithiam Zisu Khrih
Zisu Khrih a thihtikah a thlam san a cem zo. Biakinn khal siatbal thluh asi ih puithiam khal athleng zo. Aaron ih fapa pawl puithiam an si nawn lo ih Judah phun sung ihsinZisu Khrih cu puithiam asi thlang. Cuih thu pawl cu Hebru sungah kan hmu thei.
Aaron hrin puithiam
Puithiam cu milai ihduhnak in si lo in Pathian ih hrilmi asi ti a tlun ah kan thei zo. Milai puithiam pawl thawn pehpar in Bible sungah hitin ngan asi, “Minung lak ihsin hril mi puithiam lubik cu Pathian hnen ah laksawng sual thawinak rai pawl peek ih Pathian biak tu ding ah tuanvo peek mi asi. Amah khal cu tha nei lo tawntai mi asi ih misual pawl le lampial pawl a ngaidam thei. Curuangah amah le midang sualnak hrang ah rai a thawi theu. Pathian in Aaron a kawh vekih kawh mi siar lo in a dinhmun cu laak a theih lo. (Hebru 5:1-4).

A tlun ih Bible caang vekin puithiam pawl cu an tha a nau ve. Ziangahtile milai an si ve ih sualnak an nei ruangah an mai hrang sual thawinak an tuah a tul. Curuangah midang ih sualnak khal an ngaidam thei. Cuti in an tha a nau nan an dinhmun cu zohman in an long thei lo. Ziangahtile Zisu Khrih ih puithiam sinak ih a thlam an si ruangah asi.

Pathian ih retmi
Zisu Khrih cu amah le amah puithiam ah a ret aw lo ti Bible in hitin a ti, “Cutivekin, Khrihcu puithiam dinhmun ah amah le amah a cawisan aw lo. Nangmah cu ka fa na si. Tuihni ah nangmah cu ka lo hring asi ti tu pa in Khrih cu a cawisang asi.“(Hebru 5:5) “Nangmah cu ka fa na si. Tuihni ah nangmah cu ka lo hring asi” (Ps 2:7) a titu pa cu Pa Pathian asi. Curuangah Zisu Khrih cu Pa Pathian in puithiam si dingah a cawisang asi.

Melkhizedek vekin Aaron fa le pawl cu puithiam dinhmun hi ro in an co. Asinan Zisu Khrih cu puithiam dinhmun hi ro ih co mi asi lo. Cathianghlim in ziangtin a ti tile, “Cutivekin,Cathianghlim pakhat ah, nangmah cu Melkhizedek vekin kumkhaw puithiam na si tiasi.” (Hebru 5:6). Cuih Bible cu Saam 110:4 sung asi ih hitin kan hmu thei, “Pathian in, Nang cu Melkhizedek vekin kumkhua puithiam na si tiah a cam theh hnu ah a thin a thleng nawn lo.” Curuangah Zisu Khrih cu puithiam si hi ro ih co mi si lo in Pathian ih cam mi ih co mi asi.

Melkhizedek cu zo asi
Melkhizedek cu Abraham hmuak ih thlawsuah peektu asi. Melkhizedek thawn pehpar in Seemtirnak ah hi hmuah lawng a ngan, “A saang bikmi Pathian ih puithiam asi mi Salem siangpahrang Melkhizedek cu sang le cabit ti a keng ih lei le van bawi a saang bikmi Pathian in Abram cu thlawsuah peek seh tiah Abram cu thlawsuah a peek ih, na raal pawl na kut ah a lo peek tu a saang bik Pathian khal thlawsuah um seh tiah a ti. Abram in khal thil a zaa te sung ihsin then hra then khat cu cuih siangpahrang a peek.” (Seemtirnak 14:18-20)

Lot umnak Sodom khua cu raal pawl in an do ih amah khal cu raal kut ah a thleng. Cutikah Abram in a inn ih sal 318 pawl thawn an dawi ih Lot hruaitu raal pawl cu a do ih a ruun suak. Cutikah Salem siangpahrang bawipa Melkhizedek in Abram cu a hmuak ih, Abram in Melkhizedek cu thenhra then khat a peek. Melkhizedek in khal Abram cu thlawsuah a peek.

Cuih Salem siangpahrang bawipa thu cu Hebru ca ngantu in hitin a ngan, “Siangpahrang pawl neh ih a tlungtu Abraham cu thlawsuah peek in, Abraham peekmi thenhra thenkhat a latu cuih Salem siangpahrang bawipa timi, a saang bikmi Pathian ih puithiam Melkhizedek cu a hmin ah dingfel siangpahrang, cuih leng ah daihnak siangpahrang timi Salem siangpahrang si in, pa nei lo, nu nei lo, pupa nei lo, kum khal siar lo, Pathian ih Fapa thawn an bang aw ih a kumkhua in puithiam asi.” (Hebru 7:1-3)

Tiduhnak cu Zisu Khrih hi cuih Salem siangpahrang pa vek asi. An bang awknak pawl cu, an pahnih in a dingfelmi siangpahrang an si. Daihnak siangpahrang khal an si. Zisu Khrih cu milai sinak in nu le pa a nei nan a taktak ah cun an fa asi lo. Curuangah nu le pa nei lo asi. Salem siangpahrang khal nu le pa a nei lo, pu pa a nei lo ti asi. An pahnih in kum khal siar asi lo. Pathan ih puithiam an si veve.

Melkhizedek a tum sawn
Melkhizedek cu Aaron fapa puithiam pawl hnak in a tum sawnnak hitin kan hmu thei. “Miphun ih pa Abraham in raal kut ihsin a long mi sung ihsin thenhra thenkhat a peek ih a cotu cuih siangpahrang pa cu ziang tluk in a tuum ti ruat hnik uh. Puithiam ro cotu Levi pawl cu Abraham phun asi mi an unau pawl hnen ihsin thukham vekin thenhra thenkhat co khuan an nei. An phun asi lo mi cuih siangpahrang cun Abraham hnen ih sin thenhra thenkhat a co. Thu tiamkam a cotu khal cu thlawsuah a peek. A tuum sawn in a te sawn cu thlawsuah peek asi theu hi eel ding a um lo. Cuih leeng ah thi thei tu pawl in a tu ah thenhra thenkhat an co theu. Cuih caan ah cun a nung ti ih tetti-khannak a ngah tu in thenhra thenkhat a co. Cuih leeng ah thenhra thenkhat a co theu tu Levi cu Abraham ihsin thenhra thenkhat a peek ti thei asi. Ziangahtile Melkhizedek in Abraham a tong tikah Levi cu a pa ih sungah a um.”(Hebru 7:4-10).

Atlun ih Bible caang ih tiduhmi cu Melkhizedek hi Abraham hnakin a tuum sawn ti asi. Ziangahtile a tuum sawn in a te sawn cu thlawsuah peek asi theu. Abraham cu Melkhizedek in thlawsuah a peek ruangah Melkhizedek cu Abraham hnak in a tuum sawn asi. Culawng si lo in, Melkhizedek cu Levi miphun pawl hnak in khal a tuum sawn asi. Levi pawl cu a nunau pawl hnen ihsin thenhra thenkhat an co theu. Asinan Levi khal cu an pu Abraham hnen ihsin Melkhizedek hnen ah thenhra thenkhat a peek. Curuangah Melkhizedek cu Levi phun hnak in khal a tuum sawn asi.

Puithiam Zisu ihsin
Israel pawl cu puithiam ihsin Pathian an biak theu. Aaron fapa puithiam pawl ih raithawi saknak rinsan theu asi le anmah hnak ih tuum sawn Melkhizedek vek asi mi Zisu Khrih puithiam ih biak sakmi cu a tha sawn deeldeel asi. Hebru ngantu in hitin a ngan, “Curuangah mi zo khal Zisu Khrih ihsin Pathian hnen an pan asi ah cun, Amah cu an hrang thlacam sak dingah a nung ringring ruangah a kumkhua in a rundam thei.” (Heb 7:25)

Culawng si lo in puithiam Zisu Khrih cu sual a nei lo ruangah milai puithiam hnak in a tha sawn ti hitin kan hmu thei, “Cuvek puithiam lubik cu a thianghlim ih sualnak thawn hnawihnih aw lo, vanmi pawl hnak ih saang sawn asi ruangah kan hrang ah a tawk asi. Adang puithiam lubik pawl cu anmai sual ruangah siseh, midang sual ruangah siseh, nitin rai an thawi vekin cuih bawipa cu raithawi a tul lo. Ziangahtile amah le amah veikhat a thawi awk ih a theh mai asi. Thukham in sual nei pawl cu puithiam ah ret asi. Thukham hnu ih thukam cun a famkim mi fapa cu a ret asi. (Hebru 7:26-28)

“Atu ih kan sim duhmi a hrampi cu, cutivek Puithiam lubik kan nei asi. Van ih sunglawinak huham vorhlam ah a to asi. Milai ih sak lo Pathian ih sak mi biakbuk taktak timi hmun thianghlim hmun ah Pathian biaktuasi.”
(Heb8:1-2).

Cutivek puithiam cu Pathian in kan hrang ah in remruat sak asi. Pathian amah rori ih in ret sak le in peekmi puithiam hmang in amah kan biak asi le in hnong thei lo lawlaw asi. Curuangah asi Zisu in, “Keimah i rinsan lo tu cu ka Pa hnen an thleng thei lo ding.”a tinak asi (Zawn 14:6). Ka rual, puithiam Zisu Khrih rinsan lo ih Pathian biak cu na biak lak men asi. Curuangah mah le mah rinsan nawn lo in, midang khal rinsan nawn lo in Pathian ih in remruat sakmi kan puithiam lubik Zisu Khrih rinsan in Pathian biak usih. Cutiih biak ding ah Pa Pathian ih duh mi asi.

Zirnak (8) thusuhnak pawl

1.  Kan puithiam lubik cu zo asi?____________________
2. Ziangtikah Aaron fa le pawl ih puithiam dinhmun a cem? _______________
3. Zisu Khrih cu zo in puithiam ah a ret?________ Ziang tiin a ret?__________
4. Zisu Khrih cu__________________vek puithiam asi.
5. Melkhizedek cu zo asi?___________________________
6. .__________in __________cu thenhra thenkhat a peek ih ____________in ____________cu thlawsuah a peek.
7. Melkhizedek le Abraham zo an tuum sawn?________
8. Melkhizedek cu_________phun hnak in khal a tuum sawn.
9. Puithiam Zisu Khrih cu Levi phun puithiam pawl hnak in  a _____________________sawn.
10.Puithiam Zisu Khrih rinsan asi le Pathian in a hnong  thei peimaw?___________________________________

.

^

Zirnak (9)
A THA SAWNMI RANNUNG

Leitlun seemsuah ihsin Zisu ih san tiang rannung pawl cu raithawinak ah hman asi. Sangphut le sang pawl khal thawi asi theu. Asinan cu pawl cu a thlam lawng ansi ih Pathian in a lungkim nawn lo thu Cathianghlim ah hitin kan hmu thei, “Curuangah Zisu Khrih hi leitlun a tum tikah, Aw Pathian, rannung le laksawng pawl hi na duh lo ruangah ka hrangah taksa in tuah sak. Mei thawinak le sual thawinak pawl na di a riam nawn lo ruangah cazial sung ih keimah tiduhsan ih ngan cia bang in na duhnak tuah ding ah ka feh ding tiah ka lung a kim tiah a ti.” (Hebru 10:5-8)

Pathian in ziang ruangah taksa a remruat sak tile a taksa hi raithawinak dingah asi. Zisu Khrih cu vancung ah um ringring sehla thlarau in asi ih rannung asi thei lo. Ziangah-tile thlarau cu a thi thei lo. Curuangah a pa in rannung si dingah taksa a peeknak asi. Culawng si lo in milai pawl a aiawh ding ruangah milai vekin taksa nei a tul. Cathianghlim in, “Cuih duhnak vekin Zisu ih taksa cu veikhat thawinak in kannih cu kan thianghlim asi.” (Hebru 10:10)

Pathian in a thlam pawl asi mi rannung pawl ih thawimi a diriam nawn lo tikah ah Amah ih fapa Zisu Khrih cu taksa a peek. Ziang dingah a peek tile raithawinak dingah asi. Cutiih rannung si dingah Pathian in a fapa cu leitlun seemsuah hlan ihsin a khaukhih cia zo ti Peter in hitin a ngan, “Cuih Khrih cu hi leitlun seemsuah hlan ihsin khaukhih cia mi asi ih Amah ihsin Pathian a zumtu nanmah pawl hrang ah hi netabik caan ah a lang asi.” (1 Peter 1:20).

Curuangah Pathian hnen ih na pan tikah rannung Zisu Khrih keng lo in nuncan ziaza thatnak, thawhhlawm le paisa, pum peeknak, thlacamnak, thin niamnak, duhdawtnak pawl na keng asi le, cupawl cu Pathian hmai ah puansia baal vek men asi ih, Cain vekin Pathian ih hnon mi na tuar ding. Asinan Amah Pathian ih a lo remruat sak mi, A fapa cu na rannung ah na keng ih Amah na pan asi le Pathian ih thinlung na tong ding ih a lo pom ding.

Cathianghlim in hitin a ti hrih, “Tuah milai kut ih sak lo, hi leitlun thawn daai aw lo, a tha ih a famkim sawnmi biakbuk ah, thil tha a thleng ding mi ih puithiam lubik Khrih cu kan hrang kumkhaw tlennak co in me thi, caw note thi thawn asi lo, amai thi thawn hmun thianghlim hmun ah cun veikhat lawng a lut. Ziangah-tile a baal mi pawl parih theh mi caw thi, me thi, caw note ih vutcam cu an taksa parah thianhlimnak a tuah thei asi ah cun, cuhnak ih sual a nei lo bawipa cu kumkhaw thlarau in Pathian hmai ah a thawi mi Khrih ih thisen cun thihnak thawn a peh-tlaih mi nundaan ihsin a nungmi Pathian biak ding ah nan thinlung cu a thianghlim ter lo ding maw si? Curuangah thukam hmaisa san ih sual mi pawl khal thlah dingah Khrih cu a thi ih, a kawh mi pawl cu thukam thawn a peh mi kumkhaw ro co dingah cuih bawipa cu thukam thar ih pehtlaihtu asi. (Hebru 9:11-15)

Atlun ih Bible caang vek asi ah cun Khrih cu leitlun biakbuk ah si lo van biakbuk tak ah cun, Amah rori hi puithiam si in cawfa note si lo me thi in si lo Amah thi thawn hmun thianghlim hmun ah cun veikhat lawng a lut ti asi. Ziangruangah veikhat lawng a lut ti le cu lehhnu ah lut saal a tul nawn lo ruangah asi. Thukam hlun san ah mi thi tham ngah tu pawl cu an thianghlim lo ih caw fa note ih vutcam in kholh awk a tul (Mipum siarnak 19). Asinan a tu ah cun sual nei lo bawipa cu kumkhaw thlarau in Pathian hmai ih thawi mi Khrih ih thisen cun thihnak thawn a peh-tlaih mi nun cu hlon in anung mi Pathian biak ding ah mah le mah theih-awknak thinlung cu thianghlim ter sawn. Khrih ih thawinak cun zumtu ih thinlung cu a thianghlim ter thei asi. Curuangah Khrih ih thawinak cu a hlan ih rannung pawl thawinak hnak in a tha sawn asi.

Zirnak (9) thusuhnak pawl

1. Leitlun semsuah ihsin ziang pawl an thawi theu?______________________________________
2. Cuih thawinak pawl cu a___________________ansi.
3. Pathian in ziangruangah Khrih cu taksa a peek?__________________________________________________
4. Pathian in ziangtik ihsin a fapa cu raithawinak rannung si dingah a khaukhih cia?____________________
5. Khrih ihsin Pathian kan pan le in pom pei maw?_____
6. Ahlan le a tu ih rannung ziang a tha sawn?__________
7. Thukam hlun ah mi thi daai ngah tu pawl ziang in thianhlimnak an tuah theu?______________________
8. Khrih ih thawiawknak in zumtu ih ______a thiang ter.

.

^

Zirnak (10)
MEI-UR THAWINAK
(Burnt offering)

Israel pawl ih raithawi daan pawl hi an mah te phuah cop an si lo. Pathian ih fial mi vekih thawi an si. Raithawi mi hmin khal a phunphun in an nei. Cumi pawl kan zir hrih ding.

(1) Mei-ur thawinak (Burnt offering)
Pathian in mipi pumkhawmnak biakbuk sung ihsin au in Moses cu a ko ih, Israel mipi pawl hnen ih na sim dingmi cu, nan lak ah mi pakhatkhat in Pathian hnen ah rai a thawi duh asi le a ngammi rannung timi caw, tuu, me pawl nan peek ding. Caw cu mei-ur thawinak nan tuah duh asi le a him mi a cang cu keng in Pathian thinlung tong ding ah mi pi pumkhawmnak biakbuk sangka kiang ah peek ding asi. Raithawimi caw lu parah a kut a suan ding ih a sual cu ngaidam in a saang ding. Pathian hmai ah cuih caw cu that in, Aaron ih fa pa puithiam pawl in a thi cu laak in mipi pumkhawmnak biakbuk sangka kiang ih biaktheng parah a kimvel in theh ding asi. A thawitu in cuih caw ih a phaw cu hit in a sa cu tan thluh ding asi. Aaron ih fa puithiam pawl in biaktheng sungah mei cu ret in mei parah thing an ret hnu ah thing parah a lu, a sung thau, a sa pawl cu an ret ding. A ke le a ril pawl cu ti in an kholh ta ding. Puithiam in cuih thawinak cu biaktheng sungah a ur thluh ding. Mei-ur thawinak asi. Pathian hnenah mei in peek ih rimthaw thawinak asi.” (Puithiam1:1-9).

Hih thawinak hi Moses ih phuahcop mi asi lo. Pathian rori ih biakbuk sung ihsin au ih simmi asi. Curuangah Pathian rori ih fial mi asi. Rannung pawl khal le a ngammi inn ih zuatmi caw, tuu le me pawl lawng hman theih asi. Mai duhduh hman a theih lo. Cupawl khal cu biakdaan thukham pawl ansi.

Caw cu mei-ur thawinak nan tuah duh asi le
Thawinak hmin cu mei-ur thawinak ti asi. Mei-ur thawinak hi Bible sung ah kan hmu leuhleuh. Mei-ur thawinak cu sual ruang ih thawi asi lo. Curuangah thawi teengteeng ding ti a um lo. A thawi duh tu in an thawi asi.
A himmi a cang cu keng in
Mei-ur thawinak ah caw nu an hmang lo. Cun a himmi khal asi ding. Lehhnu lam ah Israel pawl in a him lo mi caw pawl an hmang theu (Malakhi 1:6-7).
Pathian thinlung tong ding ah
Raithawi tikah Pathian thinlung tong ding hi a thu pi bik. Rawlei ding ih mi sawm tikah na sawmmi duh mi rawl suan sak tik lawng ah a lung a awi ding. Inn teek duh mi suang in inn teek lawng ei ciammam in mikhual ei thei lo seh la ziang si sullam a nei? Cuvekin raithawi tikah khal Pathian a lungkim lo asi le ziang si raithawi man a um?

Khristian tam sawn hi Pathian kan biak tak nan Pathian ih duhzawng kan thei lo, thei duhnak khal kan nei lo. Mah lungkim le a tawk kan ti. Pathian a lungkim le kim lo hi zianghman ah kan siar lo. Curuangah Pathian ih thinlung kan tong lo. Cuhnakin Pathian thinlung tong le tong lo hi poi kan ti lo. Kawhhran sungah lungrual thei le kan hna a ngam mai.

Mipi pumkhawmnak biakbuk sangka kiang ah peek ding 
Rannung pawl cu mah duhduhnak hmun tinkim ah peek a theih lo. Biakbuk hruang kulh sung sangka hmai biaktheng pi kiang lawng ah peek a theih tiah Pathian in a ti. Cuih hmun cu mipi pumkhamnak biakbuk hmai tiih kawh asi. Cukhal cu biakdaan thukham asi.
Raithawimi caw lu parah a kut a suan ding ih
Caw lu par ih kut-suan timi cu thlawsuah peek asi lo. Hi caw hi ka ai in awh ding asi tinak asi.
A sual cu ngaidam in a saang ding
Mei-ur thawinak cu sual ruang ih thawimi asi lo. Curuangah a thawi duh tu in thawi seh ti asi. Sual ruangah siseh la a thawi tul teengteeng ding. Asinan milai cu sual nei kan si ruangah a sualnak ngaidam in a saang ding tinak asi.
Pathian hmai ah cuih caw cu that in
Caw cu a nung ih thawi theih asi lo ruangah thah ding tinak asi. Hmun dang ah khal that cia a theih lo. Pathian hmai ah that a tul. Thah hnu lawng ah mei ah ur thei asi.

Aron fapa puithiam pawl in a thi cu laak in mipi pumkhawmnak biakbuk sangka kiang ih biaktheng parah a kimvel in theh ding asi                                         Mei thawinak thi cu biakbuk sungah an luh pi lo. Biakbuk hmai sangka kiang ih biaktheng pi kimvel ah puithiam pawl in a thi cu theh ding asi. Cuih biaktheng cu thinglamtah tahthimnak asi.

A thawitu in cuih caw ih a phaw cu hit in a sa cu tan thluh ding asi.
A thawitu pa in cuih caw ih a phaw cu a hit ding ih a sa cu sah tan thluh ding asi. Mei ah ur ding asinan tha te ih sah tan ta thluh a tul.

Aaron ih fa puithiam pawl in biaktheng sungah mei cu ret in mei parah thing an ret hnu ah thing parah a lu, a sung thau, a sa pawl cu an ret ding. A ke le a ril pawl cu ti in an kholh ta ding. Puithiam in cuih thawinak cu biaktheng sungah a ur thluh ding. Mei-ur thawinak asi.                                                                 A thawitu pa ih a sah tan cia mi caw sa pawl cu puithiam pawl in biaktheng pi sung ih mei parah an ur ding. Caw lu a ke le a ril pawl khal pakhat hman taang lo in ur thluh ding asi. A thawitu in pakhat hman a sa a ei lo. Caw pumhlum in Pathian ta asi. Raithawimi hmin khal cu mei thawinak ti asi.

Pathian hnenah mei in peek ih rimthawthawinak asi.
Mei-ur thawinak ih a sullam cu Pathian hmai ah rimthaw ding hrang asi. Milai cu Pathian hmai ah a nam ih a uih. Saam 38:5 sungah, “Ka aat ruangah ka nat pawl cu a nam asi” tiah a ti. Milai cu taksa hrimhrim khal a nam asi. Curuangah nitin tak kholh a tul. Thlaraulam ah khal Pathian hmai ah a nam a thu asi.
Pathian hmai ah nam timi cu mit-hmai ngah lo tinak asi. Paul in, “Mi hmuahhmuah cu sualnak an tuah ih Pathian hmai ah an mithmai a siat theh zo.” ti asi (Rom 3:23). Milai cu Pathian hmai ah a nam ih mit-hmai a nei nawn lo. Mit-hmai a nei nawn lo asi le Pathian hnen ah a pan thei nawn lo. Cutiih a pan thei lo asi le Pathian hnen ihsin thlawsuah zianghman a ngah thei nawn lo.
Ziang peek ding asi

Israel pawl cun Pathian hmai ah rimthaw ding in mei-ur thawinak an tuah theu. Asile kannih Pathian hnen ah ziang kan thawi ve ding? Nuncan ziaza thatnak, thenhra thenkhat peeknak, thawhhlawm peeknak, Pathian lam ah zuamnak, midang bomnak, mi farah pawl zohnak, thlacamnak, rawl ulhnak, Bible siarnak ti pawl in Pathian hmai ah kan rim a thawi thei pei maw?

Pathian hmai ah kan rim a thaw lo si le Pathian hnen ihsin zianghman kan ngah lo ding. Bawi upa hnen ah thil kan dil duh asi le mit-hmai hrang laksawng kan keng theu. Cuih laksawng khal cu upa ih duhmi asi a tul. A duhmi kan peek lo asi le peek lo lawlaw a tha sawn ding. Bawi upa in in thei lo ruangah laksawng in mit-hmai kan tuah asi lo maw? Curuangah bawi upa ih duh mi taktak laksawng kan peek a tul. Bawipa ih duh mi ka thei ual lo kan ti thei lo. Kan thei lo asi le a theitu pawl sut a tul. Ka nei lo ti khal a theih lo. Kan nei lo asi le a cawi in khal kan hawl a tul. Cutik lawng ah kan duh mi kan ngah thei ding.

A thawi zo
Israel pawl ih thawimi cu a thlam lawng asi. Pathian in milai pawl hrang ah tumtahnak a nei cia. Cumi cu a Fapa kha leitlun ah thlah in mei-ur thawinak ih thawi ding asi. Cathiang in, “Curuangah Khrih cu hi leitlun a tum tikah, Aw Pathian raithawinak le peeknak pawl na lungkim nawn lo tikah ka hrang ah taksa i peek asi. Meiur-thawinak le sual thawinak pawl na direm nawn lo tikah cazial sungah keimah tiduhsan ih a ngan cia zo bang in na duhnak kim ter ding ah ka feh ding tiah ati.” (Hebru 10:5-7)

Hih hmun ah Zisu in “Mei-ur thawinak le sual thawinak pawl na direm nawn lo tikah cazial sungah keimah tiduhsan ih a ngan cia zo bang in na duhnak kim ter ding ah ka feh ding” a ti tikah Zisu cu mei-ur thawinak le sual thawinak ih peek aw ding ih rung tum asi. Ziangruangah Pathian in Israel pawl ih mei-ur thawinak le sual thawinak pawl a diriam nawn lo tile an thawi mi cu a thlam lawng asi. A thok ihsin Pathian ih tumtahmi cu a Fapa kha thawi ding in leiltun semsuah hlan ihsin a khaukhih cia zo asi. Cathianghlim in, “Cuih Khrih cu leitlun semsuah hlan ihsin khaukhih cia mi asi ih amah ihsin Pathian a zumtu nanmah pawl hrang ah hi netabik caan ah a lang asi.” tiah a ti (1 Peter 1:20).

Paul in khal hitin a ti, “Khrih in in duhdawt ruangah Pathian hmai ih kan rim a thaw theinak ding ah amah le amah cu thawi aw in, kan hrang a peek aw bang in nannih khal duhdawtnak ah tlangleng uh.” (Efesa 5:2).

Paul in Khrih cu mei-ur thawinak in a thawi aw a ti lo nan Pathian hmai ih rimthaw ding in a ti ruangah mei-ur thawinak asi ko. Khrih in Pathian hmai ih kan rim a thaw theinak ding ah a thawi aw zo. Curuangah Zisu Khrih ih thawinak kan ring kan zum asi le Pathian hmai ah kan rim a thaw zo. Cutiih si ding ah Pathian in a fapa cu in peek asi. Israel pawl bang in rannung pawl thawi a tul nawn lo. Khrih cu kan mei-ur thawinak asi tiih pom ding lawng kan baak asi.

Zisu in in duhdawt ruangah a taksa cu a thawi aw zo. Asinan mi tampi cu Khrih ih thawi awknak thei lo ruangah mai nuncan ziaza supnak, tuannak, peeknak le mi bomnak pawl an ring lai. Cupawl in Pathian hmai ah rim thaw thei sisehla Khrih cu hi leitlun tumtahrat in thawi awk a tul lo ding. Curuangah Khrih ih thawi-awknak cu zum le rinsan a tul. Cucu Pathian ih khuakhan remruat mi asi. Pathian in Khrih ih thawi awknak cu a pom zo. Asinan milai lam ihsin theih lo ruangah pom asi lo. Curuangah Pathian hmai ah rim a thaw thei lo.

Pathian hmai ah ziangruangah rimthaw a tul? Rim thaw timi cu mit-hmai ngah, Pathian ih thinlung tong tinak asi. Pathian thinlung thawn tong lo asi le Pathian hnen ihsin ziang hman ngah ding a um lo. Curuangah Khrih in, “Keimah i rinsan lo in zohman Pai hnenah a tleng thei lo.” a ti nak asi (Zawn 14:6). Curuangah Pathian hnen pan tikah Zisu Khrih rinsan a tul.

Thlacam tikah khal Zisu hmin lawng in cam a tul. Zisu in, “Ka hmin in Pa hnen ah dil mi hmuahhmuah peek nan si ding” (Zawn 15:16) tiah a ti. Cun a ti hrih mi cu, “Thungai in ka lo sim. Nanmah in ka hmin in Pa hnen ah thla nan cam mi hmuahhmuah cu Pa in a lo pe ding.” ti asi (Zawn 16:23). Curuangah Pathian hnen ih thlacam tikah Zisu Khrih hmin ih cam a tul teengteeng asi.

Zirnak (10) thusuhnak pawl

1. Raithawi ding cu zo ih fial mi asi?__________________
2. Hi raithawinak hmin cu_______________________asi.
3. Ziangruangah raithawi tikah Pathian thinlung tong a tul?_______________ Tulai Khristian pawl in zo ih thin lung tong ding an tum?__________________
4. Rannung pawl cu khui hmun ah peek asi?__________
5. Mei-ur thawinak cu sual hrang ih thawi asi maw?______ Asi lole ziang hrang ih thawi asi?__________________
6. Milai cu Pathian hmai ah a rim a thaw maw?_______                                      7. Israel pawl in Pathian hmai ah rimthaw ding in rannung pawl an thawi theu. Atu kannih in ziang kan thawi ding?______________________________
8. Israel pawl ih thawi mi cu a________asi ih Zisu ih thawi mi cu a__________ asi.
9. Pathian hmai ah na rim a thaw zo maw?_______Ziang ti in na thaw?________
10. Ziangruangah Zisu ih hmin in thlacam a tul?_______________________

 

^

Zirnak (11)
RAWL THAWINAK
(Grain Offering)

“Pathian hnen ah rawl thawinak tuah duh asi le sangvut dip peek ding asi. Sangvut dip tlun ah siti cu burh in frenkinsen khal ret in Aaron ih fapa puithiam hnen ah keng in, puithiam in sangvut kut thuamkhat, siti tawkfanglai le frenkinsen a zaten a laak ding ih, biaktheng pi sungah a ur ding. Pathian hnen ah mei ih thawi ih rimthaw thawinak asi. A taangmi rawl pawl cu Aaron le a fa le pawl hrang ah asi ding. Pathian hnenah mei ih thawimi lak ihsin a thianghlim zet mi asi. (Puithiam 2:1-3).

Rawl thawinak ah thil phun thum a tel. Sangvut, siti le frankinsen pawl ansi. Puithiam in sangvut kut-thuam khat, siti tawkfanglai le frankinsen a zaten biaktheng pi sung ah a ur kang thluh. Cucu Pathian hmai ah rimthaw asi. Sual thawn pehpar ih thawi mi asi lo.

A taang mi sangvut le siti pawl cu puithiam pawl hrang asi. Pathian in Amai ta sung ihsin puithiam pawl a peek mi asi. Puithiam pawl hi lo an thlo lo ruangah Pathian in a cawm. Israel pawl ih cawm ansi lo. Cuvekin in tulai Pathian hnatuan pawl khal zumtu pawl ih cawm ansi lo, Pathian ih cawm mi ansi. Zumtu pawl in Pathian hnatuantu pawl cawm in an ruat asi le an thawhhlawm peek mi pawl hi Pathian hnen ah an peek asi lo, Pathian hnatuantu pawl hnen ih peek ansi. Curuangah Pathian hnen ihsin thlawsuah an co lo ding. Curuangah thawhhlawm peek tikah milai hnen ah si lo in Pathian hnen ih peek ah ruat ding asi.

Sang a phunphun

“Meiphu sung ih rawh mi sang peek duh asi le siti le sangvut ih tuah mi thilnu tel lo sang pheng siseh, siti culh mi thilnu tel lo sang ro siseh asi ding. Thir pheng sa par ih tuah mi sang peek duh asi le siti rawi mi thilnu tel lo sangvut thawn tuah ding asi. Cuih sang cu phel in siti burh ding asi. Rawl thawinak asi. Ukang ih kio mi sang cu rawl thawinak ih tuah duh asile siti rawi mi sangvut thawn tuah ding asi. Cuih sang a phunphun cu Pathian hnen ah keng in puithiam hnen ah peek theh hnu ah anih in biaktheng hnen ah keng ding asi. Cuih rawl thawinak sung ihsin tawk fang lai a laak ding ih biaktheng sungah a ur ding. Pathian hnen ah mei ih peek ih rimthaw thawinak asi. A taangmi sang pawl cu Aaron le a fa le pawl hrang asi ding. Pathian hnen ih peekmi sung ihsin a thianghlim zet mi asi.(Puithiam 2:4-10)

Pathian ih fial vekin Israel pawl cun sang a phunphun cu Pathian hnen ah an thawi theu. Cuih sang pawl an tuah daan cu a bang aw lo. Asinan a bang aw mi cu sangvut, thilnu tel lo, siti tel ti pawl asi. A rawh mi, a kiomi, a em-mi ti pawl ansi.

Thilnu
Rawl thawi mi ah thilnu a tel lo. Thilnu cu sual a khih hmuh duh asi. Paul in, “Nannih cu thilnu tel lo na si ruangah a thar sang hlom nan sinak ding ah a hlun mi thilnu pawl cu hlon thluh uh. Ziangahtile Khrih ti mi kan pasover tu fa no te cu kan hrang ah thawinak asi. Curuangah thilnu hlun, sualnak asi mi thilnu pawl cu hlon in, thilnu tel lo timi thin tluangnak, rinumnak pawl thawn puai tuah usih.” tiah a ti (1 Korin 5:7-8). Curuangah thilnu timi cu sual tiduhnak asi.

Zisu Khrih in, “Farasi le Sadusi pawl ih thilnu cu ralring in hrial uh tiah a ti. A dungthlun pawl in sang kan keng lo ruangah cutiin in ti asi ding tiah an rel tlang. Farasi le Sadusi pawl ih thilnu hrial uh tiih ka lo ti tikah sang ka tiduhnak asi lo ti ziangtin nan thei lo tiah a ti. Cutikah a dungthlun pawl in sang ih thilnu ti asi lo. Farasi le Sadusi pawl ih zirh-nak hrial uh tiah an thei saal.” (Mathai 16:6, 11-12).

Farasi thilnu
Cutiin asi le Farasi thilnu cu ziang ti duhnak asi pei? Zisu in Farasi pawl cu mi-hrokhrawl pawl tiah a ti dah (Mathai 23:13,15,23,25,27,29). Mi hrokhrawl timi cu mah hmuah tuah duh lo ih midang tuah ter, kaa in cu Pathian thusim, nuncan cun duhduh tuah hluahhlo tinak asi. Mirang in cu hypocrisy ti asi. Zisu in, “Cutikah mi tam zet cu ke pal ding hmun hman um lo khop in an pumkhawm tikah Zisu in a dung-thluntu pawl a simmi cu, “A hrokhrawl mi timi Farasi pawl ih thilnu cu a hmaisabik ah hrial u law.” tiah a ti (Luk 12:1) Curuangah Pathian biak tikah hrokhrawlnak tel ding asi lo.
Sadusi thilnu
Sadusi thilnu timi cu zum lonak tican asi. Sadusi pawl in thawhsalnak a um lo, vancungmi a um lo, thlarau a um lo tiah an ruat.” (Tirhthlah 23:8). Thawhsalnak a um lo, vancungmi a um lo, thlarau a um lo asi le cu Pathian biak a tul nawn lo. Tulai san ah khal cu ti ih zumtu pawl an um. Cupawl cu Liberal tiah kawh asi. Curuangah Sadusi thilnu timi cu zumlonak tiduhnak asi.

Herod thilnu

“Dungthluntu pawl in sang keng dingih an hngilh ruangah lawng sungah sang pakhat lawng a um. Bawipa in Farasi pawl ih thilnu siseh, Herod ih thilnu siseh, ralring in hrial uh tiah thu a peek. “(Mark 8:14-15). Herod ih thilnu timi cu keimah timi puarthaunak a si. Herod in Zisu ih uknak a duh lo. Amah hi uktu si a duh. Curuangah Zisu Khrih a suak ti a thei ve le that ding in a hawl. Curuangah keimah timi puarthaunak cu Herod ih thilnu asi.

Pathian hnen ih hlaan aw tikah Farasi thilnu timi hrokhrawlnak, Sadusi thilnu timi zum lonak le Herod thilnu timi keimah timi puarthaunak pawl keng ding asi lo.

Sangvut mu
Israel pawl thawi theu-mi rawl thawinak pawl cu a thlam lawng ansi ih a taktak cu Zisu Khrih ih thawinak ah a famkim asi. Sangvut cu sangvut mu ihsin cangmi asi. Sangvut mu khal cu sangvut vui ih si suak asi. Asi le Zisu Khrih cu ziangtin sangvut a cang. Sangvut si ding ah cun sangvut mu si hmaisa ta a tul. Zisu Khrih cu milai a can tikah sangvut mu asi. Amah in hitin a ti dah, “Thungai in ka lo sim, lei ih a tlaakmi sangvut mu cu a siatral lo asi le pakhat lawng asi. A siatral asi le tampin a rah theu.” (Zawn 12:24). Hinah leilung ih a tlakmi sangvut mu cu Zisu Khrih Amah asi. Zisu Khrih cu sangvut mu asi. A nu Mary ih a hrin suak tikah sangvut mu te asi.
Nisa ah pho
Sangvut mu cu rialtheinak dingah nisa ah pho ta tul. A ro lo asi le rial a theih lo. Cu asi le Zisu cu ziangtik ah nisa ih phonak a tuar? Cathianghlim in, “Zisu cu Thiang Thlarau thawn a khat ih Jordan tiva ih sin a tlung tikah Thlarau in hramlak ah a feh pi. Ni sawmli sung Satan ih thlemnak a tuar. Cuih sung hmuahhmuah rawl a ei lo. Cuih hnu ah a ril a rawng.” (Luk 4:1-2).Cutiih ni sawmli sung rawl a ul tikah nisa ih pho a tuar asi. Curuangah a ril a rawng. Asinan sangvut asi hrih lo ruangah rawl thawinak ah thawi a theih hrih lo.
Rial dip
Zisu cu Ketsemani hmun sung ih thla a cam lai ah rial dip a tuar asi. Curuangah tuar a har zet. Atih tuk ih vancungmi ih tha peek tiang in a tul. Sangvut mu cu rial dip asi tikah nunnak a nei nawn lo. Cuvekin Zisu khal rial dip asi hnu ah nunnak a nei nawn lo. Curuangah hitin thla a cam, “Aw ka pa na duh asi le hi hai thawn i luat ter aw. Asinan ka duh vekin si hlah seh. Na duh vek in si ko seh, tiah thla a cam. Cutikah vangcungmi a lang ih tha a peek. Na tuk in a tuar ih napi in thla a cam. A thlan suakmi cu leitlun ah thisen khal vekin asi.” (Luk 22:42-44).

Zisu cu Ketsemani hmuan sungah rial-dip asi ruangah a thlan suakmi cu thisen khal vek asi ti asi. Ni dang ah Amah an that tum tikah a hrial ringring theu nan, hmuan sungah a thi zo ruangah a raal pawl in an hawl tikah hrial nawn lo in a ap aw.

Sang hmet
Sang tuah dingah cun sangvut cu hmet a tul. Tha te ih hmeh mi sang cu a thaw cuang. Asile Zisu cu ziangtikah hmet a tuar? Hmuan sung ih rial dip asi theh hnu ah tha zet in ralkap pawl in an hmet thu hi tin kan hmu thei, “Cutikah mi hrekkhat pawl in Bawipa cu cil thawn an phui. Ahmai cu puan thawn an hup ih kut thawn an thong ih profet thuphuan aw tiah an ti. A biang khal an beeng” (Mark14:65). “A lu cu thing thawn an vuak, cil an phui, a hmai ah khukbil in an biak. Cutiih an hmuh-suam hnu ah puansen cu an hlit sak ih a puan cu an hruk ter saal ih thinglamtah ah khen ding in an hruai.” (Mark 15:19-20)

Zisu Khrih cu thinglamtah par ih an khen hlan ah nasa tak in an thawi an vuak. Cucu sang tha te ih hmet vek asi. Asinan thawi a ngah hrih lo. Sang hmeh lai ah zohman in an ei duh in an cil an dolh hrih lo. Cutivek in Zisu Khrih an vuak lai ah zohman in an pom an letkhan hrih lo.

Sang rawh, kio, em
Sang hlom cu tha te ih an hmet theh hnu ah an rawh, an kio, an em theu. Culawng ah ei a theih. Pathian hnen ah khal peek a theih. Zisu Khrih cu sang asi le ziang tiin an rawh an em ih an kio? Thinglamtah parih an khen tikah rawh le kio le em a tuar asi. Cutik lawngah ei a theih. Zisu cu thinglamtah parah a kiang ih misual pa in a ei hmaisabik. A dung thlun rero tu dungthluntu pawl riangri cu an hlo phirit thluh. Cuih sang cu lehhnu ah mi tampi in an ei ih nunnak an ngah. Netabikah kannih pawl tiang in kan ei ngah ih kan nung.

Zisu in, “Keimah cu nunnak sang ka si. Nan pu nan pa pawl in hramlak ah mana sang an ei nan an thi thotho. Van ihsin a tummi sang ei tu cu thihnak thawn a luat. Keimah cu van ihsin tummi sang ka si. Hih sang ei tu cu a nung ringring ding. Ka peekmi sang cu leitlun mi pawl hrang ih nunnak ah ka liam mi ka sa asi.” tiah a ti. (Zn 6:48-51).

Zisu ih thawiawknak cu a hmaisabik ah Pathian hrang asi. Zisu cu sang si in a thawi awk tikah Pathian hmai ah a rim a thaw. A thawiawknak khal cu leitlun mi pawl aiawh ah asi. Zisu ih thawiawknak ruangah leitlun mi pawl Pathian hmai ah rim a thaw thei thlang. Rimthaw timi cu mithmai tha ngah tinak asi. Cuti ih rimthaw si ding ih raithawi ding ah Zisu cu a Pa in a thlah ih fapa khal in a Pa ih thungai in a thawi aw tikah Pathian in a pom. Curuangah kannih khal Pathian in in pomnak asi. Pa le Fapa hnen ah lungawi thu sim usih.

Zisu Khrih ih cutiih rawlthawinak a tuah zo ruangah kannih in rawl thawinak tuah a tul nawn lo. Khrih ih thawinak ah a famkim zo. Khrih ih thawi awknak ah Farasi thilnu timi hrokhrawlnak, Sadusi thilnu timi zum lonak, Herod thilnu timi puarthaunak pawl a tel lo. Thilnu tel lo sang thawinak asi.

    Zirnak (11) thusuhnak

1. Rawl thawinak ah ziangziang pawl an thawi?___________________________________________________
2. Rawl thawinak cu Pathian hmai ih_____________nak ding hrang asi.
3. Rawl thawinak sung ihsin a tam sawn cu zoin a co? _____________
4. Herod thilnu timi cu.______________________nak asi.
5. Farasi thilnu timi cu.______________________nak asi.
6. Sadusi thilnu timi cu______________________nak asi.
7. Zisu Khrih cu ziangtikah sangvut mu a cang?______
8. Zisu Khrih cu ziangtin phonak a tuar?_____________
9. Zisu Khrih cu khui ah rial a tuar?______________
10. Zisu Khrih cu ziangtin hmet a tuar?______________
11. Zisu Khrih cu ziangtin kio asi?__________________
12. A hmaisabik Zisu Khrih ei tu zo asi?_______________
13. Zisu Khrih ih thawinak cu a hmaisabik ah zo hrang asi?____________________________________________
14. Zumtu pawl cu Pathian hmai ah ziang tin an rim a thaw?______________________________________________
15. Rimthaw timi cu_____________________________asi.
16. Pathian hmai ah na rim a thaw zo maw?___________
17. Ziang tin na thaw?______________________________

.

^

Zirnak (12)
             

THLAI THAR THAWINAK

“Thlai tharPathian hnen ah rawl thawinak ih pek duh asi le sangvut vui cu ro ding ah meisakiang ah ret in kut ah nuai ding asi. Siti le Frankinsen a thlun ah ret in peekding asi. Rawl thawinak asi. Puithiam in cuih sangvut nuai mi a hrekkhat, sititawk fang lai le Frankinsen a zaten mei ah a ur ding. Pathian hnen ah meisa ihpeekmi raithawinak asi.”(Lev 2:14-16)

“Na lo ih sin a hmaisabika rah mi thlairah a tha bik cu na Pathian ih inn ah na keng ding.”(Suah 23:19).

“Ka lo peek mi ram ih nanthlen ih fang nan at tikah a hmaisabik nan ah mi tel khat cu puithiam hnen ahnan keng ding. Pathian ih thinlung tong ding ah puithiam in Sabat ni thaisun ahcuih faang tel cu Pathian hmai ah a zaap ding. Faang tel a zaap ni ah kum khatkim lo a him mi tu fa note cu Pathian hrang ah mei thawinak tuah in nan thawiding.” (Pui 23:10-12).

Israel pawl cu Pathian ih cahvekin kum tin rawl thar thawinak cu an tuah theu. Rawl thar thawi tikah faangtel cu ro ding in mei kiang ah an em ta ih kut sungah an nuai teh hnu ah sitian burh ih Frankinsen thawn an thawi theu. Ziangruangah rawl thar thawinak kantuah ti an thei lo. An thawi mi cu a thlam asi.Asile a famkimnak lole a tak cuziang asi pei? Rawl thar thawinak khal cu Zisu Khrih ah a famkim zo asi. Ziangtin a famkim ti kan zoh hnik ding.

Khrih ah a famkim zo
“Zisu cu na pi in a au hnuah a nunnak cu a thlah. Cutikah biakinn sung ih puanzaar cu a tlun lam ihsin atang lam tiang a tleek. Ling a hnin. Lungto pawl an kuai. Thlan pawl an ong awtheh ih a it that mi mithianghlim pawl ih ruang pawl an tho ih Bawipa a thosaal hnu ah thlan sung ihsin an suak ih khua thianghlim sungah an lut ih mitampi hnen ah an laar.”(Mt 27:50-53)

A tlun ih Bible caang vekin Zisu Khrih cu athi tu pawl lak ah a hmaisabik tho saal tu asi. Amah hlan ah tho tu an um zonan thi saal ding mi taksa ih tho an si. Asunglawimi taksa ih tho tu lak ah cunAmah hi a hmaisabik asi. Athih tikah mithianghlim pawl thlan sung in an tho nanAmah a thawh saal hnu lawng ah thlan sung ih sin an suak ti asi.

Paul in, “Khrih cu thihnak ihsin atho saal ih it that tu pawl lakah rawl thar asi.“tiah a ti (1 Kaw15:20) Rawl thar asi mi Zisu Khrih a tho theh hnu ah rawl thar thawi a tul nawnlo. Asinan Israel pawl in Zisu Khrih ah a famkimnak an thei lo ruangah rawlthar thawinak cu an thawi rero lai. Atu ah cun biakinn um lo ruangah an thawithei lo.

Khristian pawl in rawl tharbiakinn ih keng in peeknak kan nei theu nan Israel pawl ih rawl thar thawinakthaw cun a seng aw lo. Khristian pawl ih peek mi cu lungawinak ih peek asi.Pathian ih fialmi rawl thar thawinak cu Zisu Khrih ah a famkim zo asi.

Ziangruangah Zisu Khrih ih thawhsalnak curawl thar tiih kawh asi? A san cu rawlci tuh tikah leilung sung ihsin a suak iha hmaisabik a rah mi hi rawl thar ti asi. Cuvekin Zisu Khrih khal cu leilungsungah an phum ih a thi tu pawl lakah thu thei lo taksa ih a hmaisabik tho saaltu asi. Curuangah rawl thar tiih kawh asi.

Zirnak (12) thusuhnakpawl

1. Rawlthar thawinak cu zo ih tuah fial mi asi?_______
2. Rawlthar thawinak ah ziang pawl an thawi?_____________________________________________________
3. Rawl thar thawinak cu zo par ah afamkim?_________
4. Rawl thar thawinak cu Zisu Khrih ih _______nakah a fam kim zo.
5. Rawl thar thawi a tul laimaw?____________________
6. Khristian pawl ih rawl thar peek mi cuziang hrang ah  asi?____________________________________________
7. Ziangruangah Zisu ih thawhsalnak cu rawlthar ti   asi?________________________________________

.

^

Zirnak (13)
REMAWK THAWINAK
(Peace or Fellowship Offering)

“Caw cu remawk thawinak tuah duh asi le a him mi a cang a nu pakhatkhat cu Pathian hmai ahpeek ding asi. Caw lu parah kut suan in mipi pumkhawmnak biakbuk hmai ah thathnu ah Aaron ih fapa puithiam pawl in a thi cu biaktheng pi tlun ah a kimvel intheh ding asi. A ril tuammi a thau, a ril thawn peh mi a thau hmuahhmuah, akaileng pahnih le kaileng thau, kaileng le a thin tuamtu a thau hmuahhmuah curannung sung ihsin laak in Aaron ih fa pa pawl in biaktheng sung ih meithawinak zanthing alh parah cun an ur ding.Pathian hnen ah rimthaw thawinakasi. (Puithaim hnatuan 3:1-5).

Remawk thawinak tuah tikah Pathian hrang ah athi, a sung ril thau le a kaileng pawl lawng peek asi. A taangmi a sa pawl cu a thawi tu ih ei asi. Remawk thawinak cu phun hnih in asi.Cupawl cu lungawi thusimnak remawk thawinak le thutiamkam tuah ih remawkthawinak pawl an si. Cuih pahnih ih a dang lamnak cu, “lungawithusimnak remawk thawinak sa cu a thawi ni lawng ah ei asi ding ihzinglam tiangtaang ter ding asi lo.” (Puithiam 7:15).

“Thutiamkam ih thawi khal siseh, Mah thu te ih thawi khal siseh, a thawi ni ah a sacu ei ding asi ih a thaisun ah khal ei a theih.” (Puithiam 7:16).

Israel pawl in rem-awk thawinakcu an tuah theu. An thawinak in milai le Pathian cu raal an si ruangah remawk atul ti a khih hmuh asi. An thawimi cu a thlam asi.

Raal
Milai cu Pathian ihraal asi. Curuangah Pathian thu thawn pehpar in zianghman a ngai, a thei duhlo. Pathian thu sim thlang le ihhmu asi ko. Tlan hlo khal an duh. Milai cuPathian ih raal asi ruangah Pathian thu a duh lo, thei khal a thei lo. Ziangtitluk ih sim rero khal asi le a theithei lo. Sim saal khal a thiam lo. Pathianumnak vanram cu thihnak, natnak, tarnak le harsatnak um lo ti in a thei ko nanfeh duhnak thinlunga nei lo. Pathian in Satan ih nei mi hi leitlun duhdawt awhlah ti rero khal le sim le fial tul lo ina duh tuk. Pathian thawn raal asi laikhal a thei aw lo. Thei khal le a poisa so. Pathian a biak khal le Pathianlungawi ter hnak in mai lungawi ding a thupi. Curuangah Pathian cu a pawnlangte in a biak ih a thinlung cun leitlun a duh tuk.Cucu Zisu Khrih in hi tin ati,
“Mi hrokhrawl pawl, Isaiah in nanmah pawl a tiduh ih, hih miphun pawl in an ka in ka hnenah an ra ih an hmurka in inupat. An thinlung cu keimah thawn an hla ngaingai. Milai tuah mi thukham pawl zirh aw in daan peek aw hman seh in biak lak men asi tiah lehhnu ih a cangdingmi cu a sim fiang taktak asi tiah a ti.” (Mathai 15:7-9).
Ziang tin raal a cang
Milai cu ziang tiin Pathian ih raal ah a cang? Milai hmuahhmuah ih pa bik Adam cu Pathian in a rualah a sersiam dah. Cathiang in, “Adam ih pa cu Pathian ti asi(Luk 3:37). Asinan Adam in Pathian ih raal Satan thu cu a zawm ih a thu a ngai ruangah Pathian ih raal ah a cang. Adam ih te sin fa le hmuahhmuah khal cuPathian ih raal in kan hring. Curuangah Pathian ih thuam le daan khal ka theilo. Thei khal kan thei paih lo.
Pathian lam ihsin remnak tuah
Milai lam ihsin Pathianthawn rem ding le duh ding a tum lo nan Pathian cun milai cu a duhdawt tukruangah remnak tuah ding in a tum. Asinan cuih thu cu milai pawl in an thei loding ruangah Israel pawl cu remawnnak rai cu a thlam in a thawi ter. Pathian ihcaan a kim tikah a Fapa Zisu Khrih cu hih leitlun ah a thlah ih milai lePathian remawknak ding hrang ah a taksa cu remawk thawinak ah a thawi ter.Curuangah milai cu Pathian thawn raal aw nawn lo in remawknak a nei theithlang. Cathianghlim ah hitin kan hmu thei,

“Raal si na cing in Pathian ih Fapa athihnak ruangahkannih cu Pathian thawn remawknak zangfahnak kan co asi leremawk theh hnu ah a nunnak ihsin rundamnak ah kan thleng ding tiah ruahsannaka um.” (Rom 5:10).

“Pathian in Zisu Khrih ihsin raal kansinak a daai ter ih Amah thawn remawknak in tuah ter. Cuih remnak thu simnakkhuan cu kan hnen ah peek asi. Cuih thu cu, Pathian cu Zisu Khrih ah um tahratin leitlun mi pawl in sualnak cu ciing nawn lo, raal a daai ter ih Amah thawnremawknak a tuah ter. Cuih remawknak thu khal cu kan hnen ah in aap. Curuangahkannih cu Khrih ih palai pawl kan si. Nannih cu raal awk nawn lo in Pathianthawn rem aw uh tiah Pathian in kanmah ihsin sawm le sim vekin kannih cu Khrihai ah nannih pawl cu kan lo sawm ih kan lo dil asi.” (2 Kaw 5:18-20).

Israel pawl
Israel pawl ih remawkthawinak cu Khrih ih thawinak ah a famkim zo. Asinan cuih thu an thei loruangah a thlam cu an tuah duh lai rero. Khrih a thawi aw hnu ah kum 40 sung anthawi lai rero ruangah Pathian in an thawinak hmun biakinn pi cu Rome ralkappawl hmang in a siat bal thluh asi. Curuangah raithawinak ding hmun nei nawn loin hmun an hlo ih tui ni tiang an um rero asi.
Khrihtian pawl
Khristian pawl ah khal remawk thawinak thuthei lo le Pathian ih tumtahmi thei lo tu an tam pi. An thei lonak hi a santampi in a um. Pathian ih duhzawng ziang siar lo ruangah siseh, simtu a um loruangah siseh,remawk thawinak cu Israel daan ah ruat ruangah kannih thawn kanseng aw lo tiin an thei lonak asi.

Zisu Khrih ih remawk thawinak cu mi hmuahmuah hrang asi. Pathian thawn remawknak cu Khrih ih raithawinak lawng in a cangthei. Cuih thutak thei tikah milai cu Pathian thawn remawknak a nei ih hnangamnak dik tak a nei thei.

Mikai karlak ih remnak
Remawknak cu milai le Pathian karlak lawng ahsi lo in milai le milai karlak ah khal asi ti cathianghlim sung ah hitin kan hmu thei, “Nannih cu a hlan ah a hla ah nan umnan tu ah cu Khrih ih thisen ruangah a naai ah nan thleng zo. Ziang tin asitile, cuih Bawipa cu kan remawknak asi. Daan le duun thawn a seng mi thukham timi raal awknak thu cu a taksa ah hlon asi ruangah khamtu hruang cu a thiatbal ih miphun phun hnih cu phun khat ah a cang ter. Ziangah-tile raal a rem ter hnuah Bawipa ah cuih miphun pahnih cu mithar pakhat ah a cang ding in a timtuah ih pakhat asi mi cuih miphun phun hnih cu thinglamtah in raal a cem ter in Pathian thawn remawk ter dingah asi. Cuih Khrih cu a ra ih a hla ih um mi nannih siseh,a nai ih um mi kannih siseh, raal remnak thu thuthangtha cu sim asi. Cutiin Khrih ruangah kan pahnih cu thinlung hmunkhat te ah si in Pa hnen ah luutnak khuan kan ngah zo. (Efesa 2:13-18).

Atlun ih Bible caang vekin Khrih ih thawinak cu Pathian le milai karlak ih raal remnak lawng si lo in milai le milai karlakih raal remnak khal asi. Milai cu Pathian thaw lawng si lo in milai pi pawl thawn khal raal asi. Miphun bang lo ruangah siseh, daan le duun bang lo ruangah siseh, raal ansi. Judah pawl in gentel pawl hi misual pawl tiah an pawl duh lo. Gentel pawl khal in Judah pawl cu zianghman ah an siar velo. Asinan Khrih a thihnak ihsin raal a daai ih remawk a theih thlang. Curuangah Paul in, “Zisu Khrih ah Judah a um lo, Greek a umlo, sal a umlo, mi luat a um lo, mipa a um lo, nunau a um lo. Cuih Bawipa ah nan zaten pakhat nan si.” tiih a tinak asi (Kalati 3:28).

Asinan riahsia za zet asi mi cu a tu netabik san ah Khrih in miphun pawl karlak ih kham tu hruangkulh pawl cu thinglamtah parih a thihnak in a siatbal lai ah miphun pawl karlak ah hruang a sang deuhdeuh ih sak tu an tam pi. Mi phun hmuahhmuah in Pathian ih duhzawng hnak in an mah ih duhzawng hi an thupi ter sawn. Miphun kawhhran pawl tuahnak in Khrih ih a thiatbal mi hruang pawl an sak saal thluh. Miphun kawhhran kan tuah asi le ziangtin miphun dang pawl thawn kan pawl aw thei nawn ding. Ziangtin Pathian ih rundamnak cu kan sim thei ding ih Pathian ih duhdawtnak cu kan hmuh thei ding?

Thutak thei le pom tu cun miphun thleidannak,sinak thleidannak, raal awknak um a mawi nawn lo. Miphun hmuahhmuah thawn pawl aw thei ding a tul. Cuti si lo ih mai phun thupi bik ah kan ret ringring cun Pathian ih tumtahmi kan hnen ihsin a famkim thei dah lo ding. Khrih ih a thih san le a thawiawknak khal hi a lak men asi ding. Ziangtitluk ih kan hlawptlo, kan lungrual, le kan lung a awi khal asi le Pathian ih duhzawng cu asi thei lo ding. Curuangah Pathian ih tumtah vekin, Zisu Khrih ih a thawiawk vekin, thih-man a nei theinak dingah miphun hmuahhmuah lungrual theinak kawhhran pawl din usih.

Zirnak (13) thusuhnak

1. Remawk thawinak cu phun ziat aum?____________ Ziangziang ansi?______________________________
2. Remawk thawinak tuah tikah Pathian hrang ziang pawl an ur?_______________________
3. A taang mi sa pawl cu zo in an ei?_________________. Milai cu Pathian ih raal asi ti a tanglam ih pawl in a lang asi._______________________________________
4. Milai in Pathian cu ziang in an naih?________Asinan an thinlung cu Pathian thawn a__________________zet.
5. Milai cu ziangtin Pathian thawn raal a cang?________
6. Israel pawl in remawk thawinak an tuah hi a sullam an thei maw?___________________________________
7. Ziangah remawk thawinak an tuah nawn lo?_______
8. Ziangruangah Khrihtian pawl remawkthawinak kan tuah nawn lo?__________________________________
9. Remawk thawinak cu ziangtin afamkim?________
10. Remawk thawinak cu milai le Pathian karlak lawng ah si lo in_________le____________karlakah remnak asi.
11. Miphun kawhhran pawl um a tha maw?___________
12. Ziangvek kawhhran din a tha?___________________

.

^

Zirnak (14)
                       SUAL THAWINAK

Pathian in Moses hnenah sual thawinak tuah daan pawl a sim. Sual tikah sir awk men in a ngah lo.Thlacam khal le misual ih thlacam cu Pathian in a ngai lo (Isaiah 59:2). Sual ih man cu thihnak asi (Rom 6:23a). Curuangah sual cu nunnak ih liam a tul. Cupawl theitheinak dingah hi Bible caang pawl zoh hnik usih,

Cule Pathian in Moses hnen ah, Israel pawl hnen ih na sim ding mi cu, Daan thei lo, Pathian ih thukham pahbal ih tuah lo ding mi tuah pang tikah, sahriak culh mi puithiam cu mipi pawl sual lam ah a feh piih amah khal a sual asi le, cuih a sualnak hrangah sual thlahnak ding ah a him mi cawcang cu mipi pumkhawmnak biakbuk sangka kiang Pathian hmai ah kengin Pathian hnen ah a peek ding. Cutikah caw lu parah a kut cu suang in Pathian hmai ah caw cu that ding asi. Sahriak culh mi puithiam cun caw thi cu laak in mipi pumkhawmnak biakbuk sungah a luh pi ding ih a kut in thi sung ah a hnim in hmun thianghlim hmun ih puanzaar hmai ah veisarih a theh ding. Cule puithiam in mipi pumkhawmnak biakbuk sung ih Pathian hmai ih ummi rimthaw urnak biaktheng ki pawl ah caw thi cu a thun ding ih a taang hrih mi thi cu mipi pumkhawmnak biakbuk sangka hmai ih um mi mei thawinak biaktheng hram ah a thlet ding. Remawk thawinak caw ih thau pawl laak vekin sual thawinak caw ih a ril tuamtu thau, a ril thawn sengmi thau hmuahhmuah, a hnak ih um mi kaileng pahnih le kaileng thau, kaileng le a thin tuamtu a thau hmuahhmuah cu laak in meithawinak baiktheng pi sungah ur ding asi. Caw lu, a ke, a ril, a cek le a vun, a sa ummi hmuahhmuah timi caw pumhlum cu thlam pawl leng lam ih vutcam hlonnak hmun thianghlim hmun ah keng in zanthing parah ur ding asi. Vutcam hlonnak hmun ah ur kang ding asi.” (Puithiam 4:1-11).

Hih hmun ah a sualtu hi sahriak culh mi puithiam asi. Puithiam hi Pathian ih milai asi. A hnatuan tu asi. A sual mi khal cu ti hrim asi lo ih daan thei lo ruangih ti pang mi asi. Asinan Pathian in cuih a sualnak hrang ah cawhkuan peek lo in a um lo. Milai vekin theithiamnak in a ngaithiam men lo. Cathianghlim in, “Pathian cu a kaang mi mei, thikthusia Pathian asi.” tiah a ti (Daanpeek 4:24). Mei timi cu zumtu zum lo tu ti um lo in a kaang thei. Thei le thei lo khal le a kaang. Cuvekin Pathian khal thei le thei lo khal le sual asi ah cun cawhkuan a peek. Culawngah a hmaan mi thuthentu pa asi thei ding.

Puithiam a thi ding
Puithiam cu a sualnak ruangah a thi tul. Ziangahtile Pathian cu a dingfelmi thuthentu asi. Asinan Pathian cu zangfah thiam Pathian khal asi. Curuangah puithiam thi ding ai ah caw cang cu a thi ternak asi. Caw in sualnak a nei lo. Asinan puithiam hrang ah a thi ding. Sual ih man cu thihnak asi ruangah a nunnak a peek tul. Asinan puithiam amah rori a nunnak peek in thi sehla sual ngaithiamnak a co thei lo ding. Curuangah a aiawh ih thi tu a tul. Puithiam ai ah Pathian in caw ih nunnak cu a dil.
Caw lu parah kut suan
Puithiam in caw lu parah a kut a suang ding. Caw thlawsuah peek asi lo. Hi caw in ka ai a nunnak peek in a thi ding tinak asi. Caw ih nunnak in puithiam ih nunnak cu a aiawh ding asi.
Caw that
Cuih caw cu that in hriak culh mi puithiam in caw thi cu lak tahrat in mipi pumkhawmnak biakbuk sungah a luh pi ding ih a kut in thi sung ah hnim in hmun thianghlim hmun ih puanzar hmai ah veisarih a theh ding. (Puanzar sung hmun thiangbik hmunih thukham kuang parah Pathian a um) Cu theh in puithiam in mipi pumkhawmnak biakbuk sung Pathian hmai ih um mi rimthaw urnak biaktheng ki pawl ah caw thi cu a thun ding. Rimthaw ur timi cu zumtu pawl ih thlacamnak khih hmuh duhnak asi(Saam 141:2; Thuphuan 5:8; 8:3). Ki timi cu ramsa pawl ih an huham an thiltitheinak asi. Curuangah rimthaw urnak biaktheng ih ki pawl cu thlacamnak ih huham thiltitheinak hmuh duhnak asi.

A taang hrih mi thi cu mipi pumkhawmnak biakbuk sangka hmai ih um mi mei thawinak biaktheng hram ah bung thluh ding asi. Cuih biaktheng pi cu thinglamtah hmuh duhnak asi. Caw thi cu hmun thum ah hmang asi.

Sung ril thau le kaileng
Sual thawinak caw ih sungril tuamtu thau, a ril thaw ih kop mi thau hmuahhmuah, a hnak kiang ih um mi a kaileng le a kaileng thau, a kaileng le a thin tuamtu a thau hri pawl timi caw thau hmuahhmuah cu laak in mei thawinak biaktheng pi ah ur ding asi. Sungril thau hmuahhmuah le a kaileng cu Pathian ta asi ih ziangvek thawinak ah khal siseh mei ah ur kang asi.
Hnar pawn ah
Caw lu, a ke, a ril, a cek le a vun, a sa za te timi caw pumhlum cu khua leng hnar pawn ih vutcam retnak hmun thiang hmun ah keng in zanthing parah ur ding asi. A thawitu in a saa ei lo ding. A zaten Pathian hrang asi. Caw sa an ur kang theh cun vutcam ah a cang theh.
Sual ngaithiam
Cutiih caw thi pawl theh le a sa pawl ur kang thluh hnu vutcam a cang theh hnu lawng ah puithiam ih sual cu Pathian in a ngaithiam. Cuti silo ih puithiam in ka sir aw zet asi, lehhnu ah sual ka tuah nawn lo ding, in ngaithiam aw ti men in a sualnak cu Pathian in a ngaithiam lo ding. Pathian ih thuthennak zung ihsin thusuah mi ah cun a sualnak hrangah nunnak peek lawng ah ngaithiam theih asi. Asinan puithiam in a nunnak a peek thei lo. A peek asi le a thi ding ih sual ngaithiamnak a cothei lo ding. Curuangah a ai ah caw in a nunnak a peek a tul.

Ziangruangah caw ih thi cu Pathian hmai ah theh asi tile cu taksa nunnak cu thi ah a um ti asi (Puithiam 17:11). Pathian in puithiam ih nunnak cu a sualnak hrang ah a dil. A ai ah caw in nunnak a peek. Caw in a ai ah nunnak a peek cu thisen in a hmuh asi. Cuih thi cu a hmuh tikah Pathian in puithiam cu a sualnak hrang ah a nunnak a liam zo tiin a pom. Sual hrang a kuan zo tu puithiam cu Pathian in a cawh beet thei nawn lo. Sualnak nei nawn lo tu puithiam cu Pathian in mi dingfel ah a pom asi. Caw ih vutcam khal in sual man cawhkuan kuan zo a lang ter asi. Caw cu vutcam asi zo hnu ah ziang tiih tuah thei le tuah ding khal a um nawn lo.

Zisu Khrih ah famkim
Milai sualnak hrang rannung pawl ih nunnak liam ih thih hi a thlam lawng asi. A taktak ah cun rannung pawl in milai hrang ai a awh thei lo. Ziangahtile milai ih man cu rannung pawl hnak in tahthim thei lo in a khung asi. Curuangah Pathian in a Fapa cu milai a cang ter ih milai tak sa pe in milai ai ah cawhkuan kuan dingah leitlun semsuah hlan ihsin a khaukhih cia asi. Asinan milai pawl in Khrih ih thinak cu an thei lo ding ruangah rannung pawl cu a thlam ah a thi ter asi.

Pathian ih tikcu caan a kim tikah Fapa cu milai a cang ter ih hi leitlun ah a thlah. Curuangah Fapa ih milai cannak cu milai pawl hrang sual cawhkuan kuan dingah asi. Cathianghlim in, “Khrihcu Bible ih a tivekin kan sualnak hrang ah a thi asi. tiah ati (1 Kawrin 15:3). Cun, “Tu ah cun, milai kut ih sak lo, hih leitlun thawn dai aw lo, a sunglawi famkim sawnmi biakbuk ah cun, lehhnu ih thatnak puithiam asi mi Khrih cu kan hrang kumkhaw tlennak ngah in me thi, caw no te thi thawn silo, Amah thi thawn hmun thianghlim hmun ah cun veikhat lawng a luut asi.” tiahati (Hebru 9:11-12). Cun a peh in, “Khrih ih taksa cu veikhat thawinak in kannih cu thianhlimnak ah kan thleng asi.” ti asi (Hebru 10:10).

Sual man thihnak
Sual man cu thihnak asi ti Bible sungah hitin kan hmu thei, “Saul man cu thihnak asi.”(Rom 6:23). “Sual cu mi pakhat ruangin hi leitlun ah a thleng ih sual ruangah thihnak a thleng bang in mi hmuahhmuah cu sual an nei ruangah thihnak ah an thleng.” (Rom 5:12). Cuih thu cu Semtirnak ah Pathian in Adam le Eve hnen ih peekmi thukham ihsin a suak asi. Bible in, “Cutikah Pathian in milai cu a laak ih Eden hmuan zoh tu dingah a ret. Pathian in sia le tha theithei mi thingrah siar lo hmuan sung ih thingrah pawl na ei thei. Cuih thingkung ih a rah cu na ei lo ding. Na ei ni ah na thi teengteeng ding.” tiah a cah (Seemtirnak 2:15-17).

Ziangruangah Pathian in sual ih man cu thihnak ti ih a tuah asi pei? Ziangruangah thawngthlak, funghreu ih thawinak, hnatuan har ti pawl a ti lo asi pei. Thuthimnak in sim hmaisa seh la, mi pa pakhat in a fapa kha mawtawka pakhat a peek. Cuih mawtaw cu tlawngkainak, biakinn fehnak, khawmnakah na hmang ding tiah a ti. Cuih fapa in tlawng khal kai lo, khawm khal khawm lo, a rualpi pawl thawn sual le nunnomnak lawnglawng ah a hmang ruangah cuih mawtaw cu a pa in a laak saal ding. Ziangruangah tile a hmannak ding ah hmang lo in a hman lonak dingah a hmang ruangah asi.

Nunnak diil
Cuvekin Pathian in milai cu nunnak a peek. Cuih a nunnak cu Pathian duhzawng ih hman ding asi. Asinan milai in Pathian ih duhzawng in a nunnak cu a hmang lo ih amai duhzawng lawng in a hmang. (Pathian duhzawng ih hmang lomi nunnak cu sual asi). Curuangah Pathian in milai hnen ah a peek mi nunnak cu a dil saal asi. Pathian in sual ruangah nunnak cu a dil. Asinan milai in Pathian ih dil mi nunnak ai ah thenhra then thenkhat, thawhhlawm, nuncan ziaza thatnak, thlacamnak, Bible siarnak, hmanhman te ih khawmnak, pumpeeknak, mifarah pawl bawmnak, thatnak tuahmi pawl peek ding in a tum ciammam. Pathian ih dil mi cu cumi pawl asi lo. Nunnak si a dil.
Nunnak a peek thei lo
Milai in Pathian ih dil mi nunnak cu a peek thei lo. A peek asi le misual ih nunnak cu hell mei sung thleng ding lawng a baak. Pathian in milai cu a duhdawt ih a zangfah fawn. Hellram thleng ding cu a siang lo. Asinan sual hrang ah thuthen lo in le a um thei lo. Milai cu a zangfah ruangah thuthen lo in um sehla a hmaan lomi thuthentu pa asi ding. A sim vek ih tuah lo tu asi ding.

Kuan sak tu a tuah sak

Pathian in milai cu a zangfah ruangah a ai ih nunnak peek tu ding a tuah sak. Cumi cu a Fapa Zisu Khrih hi asi. Zisu Khrih cu a Pa ih duhnak vekin milai hmuahhmuah sualnak man cu a nunnak liam in a peek zo. Cucu milai lam ihsin zum ding lawng asi. Unau, Khrih in na ai ah a thi zo ruangah na thi tul nawn lo. Cucu na zum asi le na taksa thi hman sehla na tho saal ding ruangah Bible in zumtu thi cu itthat ti asi. Curuangah sual hrang raithawi a tul nawn lo. Zisu Khrih ih thawnnak ah a famkim zo asi.

             Zirnak (14) thusuhnak pawl

1. Pathian in sualnak cu thuthen lo in a um maw?__________ Ziangruangah asi?________________
2. Pathian cu ___________________thuthentu pa lawng si lo in__________ _Pathian khal asi.
3. Pathian in puithiam ih sualnak hrang ziang a thi ter?  ___________________________
4. Caw ih nunnak in puithiam ih _____________ai a awh.
5. Caw thi cu khui tawk hmun pawl ah theh le thun le bung asi?_______________________________
6. Kaileng le sungril thau pawl cu khui hmun ah an ur?   ______________________________________
7. A taang mi caw sa pawl cu khui ah ur asi?_____________________________.
8. Sual sir le thlacamnak in puithiam ih sualnak cu Pathian in   a ngaithiam maw?___________________
9. Caw ih thi in caw ih___________,caw ih nunnak in puithiam ih______________ai a awh.
10. Rannung pawl in milai ai a awh thei ngaingai maw?_____________Asile ziangah rannung pawl cu an thawi theu? ______________________________________________
11. Pathian in milai sualnak hrang ah zo so a nunnak a peek ter?_______________________________________
12. Ziangruangah Pathian in sual hrang ah nunnak cu a dil?   __________________________________________
13. Pathian duhzawng ih nung lo cu__________________asi.
14. Khrih in na ai ah a nunnak a peek zo ruangah sual hrang  cawhkuan na kuan tul lai maw?____________________
15. Sual hrang na thi tul maw?_______________________
16. Sualthawinak thawi a tul lai maw?__________________